Publicystyka - ngo.pl

Od początku 2022 r. w Krakowie, Poznaniu, Katowicach, Warszawie, Wrocławiu, Ostródzie, Gorzowie Wielkopolskim, Cieszynie i Toruniu radni i radne samorządów wystąpili do władz lokalnych pytając o dostępność roślinnych, wegańskich posiłków w placówkach oświatowych, plany w zakresie projektowania i wdrażania lokalnych polityk żywnościowych oraz działania na rzecz budowania zrównoważonego systemu żywnościowego na poziomie lokalnym. 

To ważny moment bo już w 2023 r. Komisja Europejska planuje legislację dla Sustainable Food System - Zrównoważonego Systemu Żywnościowego i ma w planach wprowadzenie regulacji dla zielonych zamówień publicznych, wyżywienia w placówkach oświatowych, oznakowania żywności i marnowania żywności.

Zgodnie z prowadzonymi regularnie badaniami młodzi ludzie odchodzą od spożycia mięsa, nabiału czy jaj. Związane jest to ze wzrostem świadomości w zakresie cierpienia zwierząt, wpływie konsumpcji tych produktów na katastrofę klimatyczną i utratę bioróżnorodności, a także zdrowie ludzi. Badanie Najwyższej Izby Kontroli z 2021 roku wykazało, że spożywanie produktów zwierzęcych produkowanych w Polsce może mieć szkodliwy wpływ na zdrowie, także dzieci i młodzieży. Unia Europejska w wielu aktach prawnych, jak również strategiach, takich jak Europejski Zielony Ład, Strategia od Pola do Stołu, czy Fit For 55 podkreśla konieczność zmiany nawyków żywieniowych i kształtu systemu zrównoważonej produkcji żywności na obszarze Wspólnoty.

Jednak nadal samorządy w zbyt niskim stopniu włączają się do debaty na temat transformacji systemu żywności i włączania kwestii żywności do debaty klimatycznej i polityk publicznych. Jedynym miastem, które zaprojektowało politykę żywnościową jest Warszawa. Nadal brakuje dyskusji o zielonych zamówieniach publicznych. Polskie miasta nie idą w ślady Helsinek, Berlina, Haarlemu czy Nowego Jorku.

Radni i radne pytają władze lokalne o konkretne obszary, kluczowe dla kształtowania i budowania polityk żywnościowych, między innymi:

Czy Miasto wdrażało w przeszłości, wdraża obecnie lub planuje wdrożyć rozwiązania mające za zadanie systemowe lub punktowe zwiększenie dostępności wegańskich posiłków w szkołach? Mowa tu o dostępności opcji wegańskiej w stołówkach prowadzonych przez firmy zewnętrzne na terenie szkół i przedszkoli, usługi cateringu dowozowego, a także punkty prowadzone przez samą placówkę, automaty i bufety.

Niestety brakuje dostępu do zrównoważonych, wegańskich posiłków dla osób uczniowskich na dietach roślinnych. Nie chodzi tu o Wegańskie Poniedziałki a o zapewnienie posiłków osobom, które zgłaszają takie zapotrzebowanie. Szkoła czy przedszkole nie mogą wykluczać ze względu na dietę.

Jak odpowiedź na pkt. 1 koreluje z celami Planu Adaptacji Miasta do zmian klimatu do roku 2030, Europejskim Zielonym Ładem, Strategią od Pola do Stołu, pakietem legislacyjnym Fit For 55 i innymi programami na poziomie miejskim, krajowym i unijnym przyznającymi równy dostęp do świadczeń publicznych, w szczególności różnorodnego oraz zrównoważonego żywienia w placówkach oświaty, spełniającego właściwe normy odżywcze, jak również dostępnego dla wszystkich na równych zasadach?

Kwestia wyżywienia w placówkach oświatowych to kwestia kształtowania i budowania transformacji systemu żywności. nie sposób pominąć wpływu produkcji żywności zwierzęcej i odzwierzęcej na klimat, jak również pozytywnych aspektów środowiskowych stosowania diety roślinnej. Zapobiega ona bowiem utracie bioróżnorodności czy wpływa na zmniejszenie produkcji gazów cieplarnianych. W dobie postępujących zmian klimatycznych, niszczącego wpływu człowieka na środowisko oraz dynamicznego rozwoju chorób zwierząt mających swoje źródło w warunkach ich przemysłowej hodowli konieczne jest podjęcie działań mających na celu zatrzymanie tych zmian. Gospodarka żywnościowa oparta na produkcji zwierzęcej (w szczególności na produkcji mięsa do konsumpcji) jest najbardziej destrukcyjna dla środowiska, chociażby z uwagi na ogromne zapotrzebowanie na wodę. Pamiętać również należy o wpływie przemysłowej produkcji żywności zwierzęcej na zdrowie i życie ludzi – problem ten został dostrzeżony w ostatnim czasie przez Ministerstwo Zdrowia, które zleciło w ostatnim czasie analizę zwiększonej zapadalności na choroby układu oddechowego oraz choroby skóry u osób zamieszkujących w sąsiedztwie ferm z uwzględnieniem wielkości tych ferm (liczebności zwierząt gospodarskich) w województwie wielkopolskim. Dostępność wegańskich posiłków będzie stanowić również realizację normy wysłowionej w art. 32 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym to przepisem wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Ust. 2 tego przepisu stanowi natomiast, że nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Czy w mieście przewiduje się wprowadzenie Miejskiej „Polityki Żywnościowej” (na podobieństwo takich miast jak Warszawa), która stanowiłaby deklarację troski o lokalny system żywnościowy miasta, zmierzając do zapewnienia każdemu i każdej szerokiego dostępu do zdrowej i bezpiecznej żywności, wyprodukowanej z poszanowaniem środowiska naturalnego i uczestników tego procesu?

Te pytania będą i są zadawane w całej Polsce. Samorządy lokalne muszą włączyć się do działań na rzecz klimatu, praw człowieka i praw zwierząt. Połączyć kropki na mapie zamówień publicznych, wyżywienia w szkołach i przedszkolach, marnowania żywności, inwestycji w fermy przemysłowe a zmianami klimatycznymi. 

Już 5 grudnia kolejne posiedzenie w Senacie, organizowane przez Rodziców dla Klimatu na temat wpływu katastrofy klimatycznej na życie i zdrowie dzieci. Jedną z kwestii będzie zrównoważony system żywnościowy i kształtowanie nawyków żywieniowych przez placówki oświatowe.