Publicystyka - ngo.pl

Od początku 2022 Green REV Institute prowadzi działania rzecznicze na rzecz dostępności posiłków roślinnych w placówkach oświatowych oraz jakości żywienia w placówkach oświatowych w kontekście zdrowia, klimatu, praw zwierząt. Radni i radne składają interpelacje do władz samorządów apelując o działania na rzecz dostępności posiłków roślinnych oraz opracowania polityki żywnościowej samorządów odpowiadającej na wyzwania klimatyczne. W Łodzi, Konstantynowie Łódzkim i Katowicach przedstawicielki organizacji społeczeństwa obywatelskiego złożyły petycje obywatelskie w sprawie koniecznych zmian w żywieniu w placówkach oświatowych.

Debata "Samorządy dla klimatu" była poświęcona projektowi “Szkoły dla Klimatu - Roślinne Posiłki w Szkołach", który jest realizowany w ramach grupy ds. Jakości i Bezpieczeństwa Żywności Future Food 4 Climate. Podczas spotkania zapytałyśmy o działania samorządów na rzecz transformacji systemu żywności oraz o potrzebę wdrażania strategii Od pola do stołu na poziomie lokalnym. Poruszyłyśmy temat dostępności roślinnych posiłków i kwestię kosztów, które ponosimy przy obecnym systemie produkcji żywności - koszty zdrowotne, środowiskowe, społeczne, etyczne.

W debacie, w której rozmawialiśmy o tym, czy osoby na diecie wegańskiej mają dostęp do posiłków w szkołach, czy edukacja klimatyczna obejmuje kwestię żywności i rolnictwa oraz jaki jest kierunek zarządzania polskich samorządów w kontekście spełniania potrzeb żywieniowych młodych Polek i Polaków, wzięły udział następujące osoby decydenckie, eksperckie:

Szymon Chojnowski - wiceprezydent Świdnicy od 2015 roku. Odpowiada za sprawy społeczne, promocję, turystykę, kulturę, rozwój gospodarczy, współpracę międzynarodową i pozyskiwanie funduszy zewnętrznych. W latach 2008-2014 pracował w Departamencie Zagranicznym Ministerstwa Finansów, gdzie zajmował się m.in. koordynacją współpracy z Międzynarodowym Funduszem Walutowym, Radą Europy i OECD;

Dorota Bonk-Hammermeister - radna oraz przewodnicząca Rady Osiedla Wilda w Poznaniu. Współzałożycielka i wiceprezeska Stowarzyszenia Wildecka Inicjatywa Lokalna WILdzianie oraz współtwórczyni i prezeska Stowarzyszenia Prawo do Miasta. Od 2018 roku radna Miasta Poznania z ramienia poznańskich ruchów miejskich, autorka interpelacji, o którą zapytam w dalszej części;

Filip Pelc - niezależny radny warszawskiej dzielnicy Białołęka - członek Komisji Ochrony Środowiska, wiceprezes stowarzyszenia Nasza Choszczówka, weganin. Działa na rzecz wprowadzenia wegańskich posiłków do żłobków i przedszkoli;

Katarzyna Plucińska - studentka medycyny, edukatorka nt. zdrowego stylu życia i zbilansowanej diety wegańskiej. Wieloletnia Koordynatorka ds. Wymian Klinicznych Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentów Medycyny IFMSA-Poland;

Dariusz Sus – reprezentuje zarówno Rodziców dla Klimatu jak i Stowarzyszenie Edukacji Klimatycznej „What about climate?”. Od 2008 roku zaangażowany w dwa ważne problemy: zanieczyszczenie powietrza i kryzys klimatyczny. Na co dzień ojciec trójki dzieci, od 5 lat na diecie wegańskiej;

Sandra Marciniak - licencjonowana dietetyczka kliniczna, edukatorka żywieniowa, autorka artykułów naukowych i popularnonaukowych, promotorka zdrowego i świadomego stylu życia, weganka, pasjonatka kuchni roślinnej. Aktualnie studentka studiów magisterskich na kierunku Dietetyka w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, aktywna członkini studenckich kół naukowych;

Pomimo wyraźnych głosów środowiska naukowego oraz aktywistycznego, ale i głosów obywateli i obywatelek, polityczki i decydenci zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim nie podejmują wystarczająco odpowiedzialnych i sprawiedliwych decyzji w zakresie transformacji systemu żywności oraz nie wpływają znacząco na zwiększenie dostępności opcji żywieniowych zgodnych z przekonaniami rosnącej części społeczności wegan i weganek. Samorządy mają do odegrania bardzo ważną rolę w kontekście zrównoważonego systemu żywnościowego. Komisja Europejska przygotowuje obecnie projekt ram prawnych Sustainable Food System - Zrównoważonego systemu żywnościowego. W regulacjach są przewidziane zmiany dot. zamówień publicznych i żywienia w m.in. placówkach oświatowych, zmiany dot. oznakowania żywności.

Jak wskazuje Katarzyna Plucińska: “Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia dieta wegańska jest odpowiednia na każdym etapie rozwoju człowieka.". Podobnego zdania jest Sandra Marciniak, licencjonowana dietetyczka kliniczna i edukatorka żywieniowa, która przytacza badania udowadniające, że “weganie – w porównaniu z osobami odżywiającymi się tradycyjnie – cechują się m.in. niższym ciśnieniem tętniczym i niższym stężeniem cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji LDL tzw. „złego”, mają niższą masę ciała."

Sandra Marciniak dodaje, w kontekście obaw i niepokoju rodziców i opiekunek, opiekunów w kwestii tego, kto powinien edukować o korzyściach roślinnych diety - czy to rola szkoły i nauczycieli, nauczycielek, dietetyczek, dietetyków w szkołach i placówkach oświatowych: “(…) Nawet gdyby dietetyk nie był zatrudniony na cały etat, myślę, że dobrze byłoby, gdyby był przynajmniej raz w tygodniu, na przykład w celu konsultowania jadłospisów w szkołach. Może dobrym pomysłem byłoby zwiększenie dostępności dietetyków dla dzieci w szkołach, ponieważ usługi dietetyczne nie są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. A to może stanowić pewnego rodzaju barierę przed korzystaniem z takich usług.”

W ramach ankiety powstałej przy współpracy Future Food 4 Climate, Green REV Institute, Akcja Demokracja oraz Rodzice dla Klimatu, w zakresie dostępności do roślinnych posiłków w szkołach podstawowych oraz ponadpodstawowych wynika, że dostępność roślinnych, zbilansowanych posiłków jest bardzo ograniczona. Coraz więcej osób, uczniów i uczennic szkół rezygnuje ze spożywania produktów zwierzęcych ze względów etycznych, środowiskowych albo zdrowotnych. Jednak polskie szkoły nie zapewniają jedzenia dla wszystkich osób, bez względu na dietę. Dane pokazują, że aż 17,3% osób uczniowskich czuje się dyskryminowane ze względu na swoją dietę. Prawie 25 % respondentów i respondentek nie spożywa w szkole żadnych posiłków.

Jak trafnie wskazuje Dorota Bonk-Hammermeister, powołując się na wyniki badania z 2022 roku realizowanego przez Green REV Institute: “Wiem, że coraz więcej młodych ludzi eliminuje mięso i produkty zwierzęce na rzecz roślinnych, ale nie ze względu na aspekt zdrowotny, nie ze względu na to, że chcą być szczuplejsi, ale ze względu na dobrostan zwierząt i klimat. Młodzi ludzie są coraz bardziej świadomi tego, co się dzieje z naszą planetą. Chcą zaczynać od siebie, bo to najlepsza droga do zmiany. A my jako samorządowcy powinniśmy im w tym pomóc. Niestety wydaje mi się, że zupełnie nie nadążamy za ich potrzebami i problemami. Ankieta, którą mi Państwo przedstawiliście, zawiera w sobie bardzo smutne wnioski. Wzięło w niej udział około 660 osób z czego około 50% mieszka w dużych miastach, mamy więc tutaj reprezentację i dużych i małych miast. Nie we wszystkich szkołach są stołówki, funkcjonują one w nieco ponad połowie szkół stołówki.”

​​Dariusz Sus, reprezentant Rodziców dla Klimatu na debacie “Samorządy dla klimatu”: “Jako Rodzice dla Klimatu koncentrujemy się na dwóch sprawach. Pierwszym elementem jest poszerzenie podstawy nauczania o ten właśnie aspekt żywienia i włączenie do niej diety roślinnej. Jak wiemy, istnieje wiele mitów i obaw związanych z niedożywieniem dzieci. Przede wszystkim jest to tradycja i nieświadomość, co jest powodem istnienia takich przepisów dotyczących produktów mlecznych jak te zawarte we wspomnianym rozporządzeniu. Druga rzecz to zwiększenie dostępności i promocja diety roślinnej w opcjach żywieniowych. W dzisiejszych czasach dzieci mają wiele alergii, podobnie jak rodzice, co sprawia, że wiele miejsc oferuje opcję posiłków bez laktozy. Niektóre dzieci nie mogą jeść pewnych warzyw lub są uczulone na ryby. Moim zdaniem jest to także część zróżnicowanej diety i dostosowania się do potrzeb, gdy oferujemy możliwość wyboru diety roślinnej.”

Cała rozmowa nt. roli samorządów dla klimatu podkreśla fakt, iż dostępność zróżnicowanych opcji żywieniowych, w tym tych związanych z dietą wegańską, jest kluczowa. Mimo to według Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2016 r. w odniesnieniu do grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach, wyraźnie mówi, że każdego dnia osobom uczniowskim w szkolnych stołówkach muszą być przekazywane:

• co najmniej dwie porcje mleka lub produktów mlecznych,
• co najmniej jedna porcja z grupy mięso, jaja, orzechy, nasiona roślin strączkowych,
• warzywa lub owoce w każdym posiłku,
• co najmniej jedna porcja produktów zbożowych w śniadaniu, obiedzie oraz kolacji.

W kontekście niedostosowania legislacji do wyzwań klimatycznych, zdrowotnych i światopoglądowych konieczne jest wprowadzenie minimum- zapewnienie dostępu do roślinnych posiłków osobom, które zgłaszają taką potrzebę.

Ewelina Łobodziec, koordynatorka ds. mediów w Green REV Institute: “Dziś w odniesieniu do wprowadzenia w życie założeń zrównoważonego systemu żywności potrzebujemy działań efektywnych i sprawiedliwych na każdym poziomie władzy. Samorządy odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu życia publicznego, dlatego nie mogą już pomijać kwestii prawa dostępności do zbilansowanego i zgodnego z przekonaniami sposobu żywieniu, również w placówkach oświatowych. Obecny system żywnościowy, oparty na produkcji zwierzęcej, nie może pozostać niezmieniony, nie tylko ze względu na swoją nieefektywność i szkodliwość, ale i brak dopasowania do potrzeb rosnącej części społeczeństwa, które jest świadome wpływu produkcji mięsa, nabiału i jaj na stan środowiska, kryzys zdrowia i eksploatację zwierząt.”

Dlatego w rozmowie o sytuacji posiłków roślinnych i o działaniach samorządowych na rzecz ich wprowadzania skupiliśmy się na tym, jak szkoły powinny reagować na to, że młode pokolenie świadomie odchodzi od spożywania produktów zwierzęcych. Wychodząc z założenia, że wśród tej grupy wiekowej, weganizm to coraz bardziej powszechny styl życia, niezrozumiały wydaje się fakt, że szkolne stołówki nie dotrzymują kroku tej społecznej zmianie. Efekty tego braku dopasowania do potrzeb żywieniowych sektora edukacji są wyraźnie widoczne w badaniu Green REV Institute, Future Food 4 Climate, Rodziców dla Klimatu i Akcji Demokracji.

Debatę można obejrzeć na stronie Green REV Institute na Facebooku.

Ewelina Łobodziec

Future Food 4 Climate https://futurefood4climate.eu/

Green REV Institute https://greenrev.org/