Publicystyka - ngo.pl

Badania wykazują, że urządzenia ekranowe udostępniamy coraz młodszym dzieciom. Ponad 40% rocznych i dwuletnich dzieci korzysta z tabletów lub smartfonów, a niemal co trzecie dziecko w tym wieku używa urządzeń mobilnych codziennie lub prawie codziennie. Aż 75% sześciolatków sprawnie posługuje się nowymi technologiami, podczas gdy tylko 9% umie dobrze zasznurować buty.

Mózg dziecka to niezwykle plastyczny organ, wysoce podatny i wrażliwy na warunki zewnętrzne. Do prawidłowego i harmonijnego rozwoju potrzebuje doświadczeń bogatych w różne bodźce, bliskości i uwagi dorosłych oraz możliwości poznawania świata wszystkimi zmysłami. Ograniczanie pola działania dziecka, rekompensowanie dziecku braku rodzicielskiej uwagi przez udostępnianie ekranów i brak uważności na jego potrzeby może mieć negatywny wpływ na rozwój struktur neuronowych jego mózgu. To  w efekcie powoduje nieprawidłowy rozwój i problemy w codziennym funkcjonowaniu dziecka

JAKIE SĄ KONSEKWENCJE ZBYT INTENSYWNEGO KORZYSTANIA PRZEZ DZIECI Z URZĄDZEŃ EKRANOWYCH?

To m.in.:

1.      Wady postawy, które stwierdza się u 90% polskich dzieci. Zbyt duża ilość czasu w pozycji siedzącej oraz niedostateczna aktywność ruchowa wpływają na nieprawidłowości kształtowania się układu kostnego i osłabiają mięśnie głębokie.

2.      Problemy ze wzrokiem. Częstą konsekwencją są problemy ze zmianą ostrości widzenia obiektów, które są położone dalej, i obiektów znajdujących się bliżej.

3.      Problemy ze snem. Mózg stymulowany wieczorem światłem tabletu czy telefonu nie potrafi prawidłowo wejść w cykl snu. A trwające dłużej zaburzenia snu odbijają się na całym zdrowiu.

4.      Słabszy rozwój umiejętności poznawczych. Bajki i gry skupiają uwagę, gdyż angażują podstawowe zmysły, natomiast odbiór treści pojawiających się na ekranie jest bierny. Nie aktywuje wyższych procesów poznawczych, które mogą rozwijać się słabiej niż u dzieci, które aktywnie angażują się w inne zadania.

5.      Problemy z koncentracją uwagi. Dzieci nie potrafią jeszcze kontrolować się w taki sposób jak dorośli. Płaty czołowe dojrzewają nawet w wieku nastoletnim, zatem słabszą kontrolę impulsów możemy obserwować również u młodzieży. Korzystając zbyt często z urządzeń ekranowych młody człowiek nie uczy się samokontroli, a co za tym idzie nie umie też skupić się na innych treściach, które w mniejszym stopniu angażują jego zmysły. W związku z tym mogą się pojawiać trudności w koncentracji uwagi.

6.      Agresja, lęki. Ekrany stymulują układy zmysłów wzroku i słuchu, ale również wywołują emocje, za które odpowiada specjalna struktura w mózgu zwana ciałem migdałowatym. Ze względu na niedojrzałość układu nerwowego dzieci i młodzież nie zawsze są w stanie opanować silne emocje, których doświadczają podczas korzystania z urządzeń ekranowych. Dziecko może reagować agresją i lękiem na niemożność skorzystania z urządzenia lub próbę odebrania urządzenia przez rodziców lub opiekunów.

7.      Trudności w relacjach społecznych. Aby mógł prawidłowo wykształcić się system kompetencji społecznych, dziecko potrzebuje dobrych relacji z rówieśnikami, rodzicami i bliskimi osobami. Żadne urządzenie nie jest w stanie zastąpić tych kontaktów. Dzieci, które spędzają większość czasu przed ekranem, mogą mieć różne braki w zakresie kompetencji społecznych i przez to doświadczać różnych trudności w kontaktach z rówieśnikami.

8.      Przyzwyczajenie do wysokiej stymulacji. Mózg przyzwyczaja się do atrakcyjnych, silnych bodźców. Uczy się, że może się angażować w bardzo szybką aktywność, która poprawia nastrój. Z tego wynikają późniejsze trudności z angażowaniem się we wszystko, co wymaga oczekiwania na nagrodę, włożenia pracy w to, aby uzyskać oczekiwany efekt. Wszystkie inne zajęcia poza korzystaniem z urządzenia ekranowego mogą się wydawać dziecku nudne i nie sprawiać mu satysfakcji.

9.      Rozregulowanie układu nagrody w mózgu. Urządzenia ekranowe dostarczają silnej stymulacji, a korzystanie z nich często wiąże się z odczuwaniem przyjemności. Młode osoby, które zbyt często mają z nimi kontakt, przyzwyczajają się do tego stanu. Określone aktywności stają się dla nich ważną potrzebą regulującą nastrój oraz zbyt często stymulują układ nagrody w mózgu.

10.   Problematyczne korzystanie z urządzeń ekranowych (uzależnienie). Kiedy problem przybiera poważne rozmiary (to znaczy dziecko nie jest w stanie oderwać się od ekranu, odmawia chodzenia do szkoły, zaniedbuje obowiązki, wycofuje się z relacji), może się okazać, że utraciło kontrolę nad korzystaniem z sieci i wymaga specjalistycznej pomocy. Problematyczne korzystanie z Internetu (PUI) występuje w różnym nasileniu u prawie 12% polskich nastolatków w wieku 12–17 lat.

Na potrzeby kampanii powstał film przedstawiający historię dziecięcego mózgu, który niepostrzeżenie wchodzi w fascynującą relację z ekranami, która z czasem okazuje się szkodliwa: https://youtu.be/reBzTX6UO5E

DOMOWE ZASADY EKRANOWE W ZGODZIE Z DZIECIĘCYM MÓZGIEM

Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę proponuje rodzicom wprowadzenie do codziennego życia Domowych Zasad Ekranowych, czyli zbioru reguł dotyczących sposobów i czasu korzystania z ekranów. Zasady pomagają zadbać o prawidłowy rozwój mózgu dziecka, uczą uważności i równowagi między aktywnościami online i offline oraz mogą pozytywnie wpłynąć na relacje rodzinne.

Urządzenia ekranowe używane świadomie i z umiarem mogą stanowić atrakcyjny element życia dzieci i młodzieży oraz życia rodzinnego. Jednak nadmiar ekranów ma najczęściej negatywny wpływ na rozwój i zdrowie dzieci oraz na relacje rodzinne. Dlatego ważne, żebyśmy kontrolowali korzystanie z ekranów w domu. Pomogą w tym Domowe Zasady Ekranowe. Rodzice wprowadźcie zasady korzystania z telefonów, tabletów i komputerów. Dostosujcie je do wieku i potrzeb domowników.

Domowe Zasady Ekranowe to zbiór reguł dotyczących sposobów korzystania z urządzeń ekranowych. Zasady te obowiązują wszystkich członków rodziny – dzieci i rodziców. Dlatego ważne jest, aby dzieci mogły brać aktywny udział w ich ustalaniu. Wspólne opracowanie Domowych Zasad Ekranowych nie tylko wpływa na kształtowanie się właściwych nawyków, lecz także uczy odpowiedzialności za swoje zachowania, rozwija umiejętności współpracy oraz dostosowania się do norm społecznych.

Pamiętajmy, że zadaniem Domowych Zasad Ekranowych nie jest walka z korzystaniem z urządzeń ekranowych, ale uporządkowanie i umiejscowienie ich w życiu rodzinnym tak, by służyły do rozwoju relacji oraz ważnych umiejętności poszczególnych osób.       

WPROWADZAMY W ŻYCIE DOMOWE ZASADY EKRANOWE 

Domowe Zasady Ekranowe najlepiej wprowadzić, kiedy dzieci zaczynają korzystać z urządzeń elektronicznych i mogą rozpocząć swoją przygodę z nimi od zapoznania się z właściwymi sposobami ich używania. W domach, w których rodzice nie wymagali wcześniej stosowania się do określonych zasad lub zasady te nie były jasno określone i skutecznie egzekwowane, wprowadzenie ich może wymagać większego nakładu pracy i zaangażowania się całej rodziny. Czasem może być potrzebne również wsparcie specjalisty.    

Wprowadzanie Domowych Zasad Ekranowych stopniowo, krok po kroku, ułatwi domownikom adaptację do nowych warunków. Może łagodzić negatywne emocje, które czasem pojawiają się w odpowiedzi na zmiany w życiu rodziny.        

DBAMY O PRZESTRZEGANIE DOMOWYCH ZASAD EKRANOWYCH 

Warto podkreślić, że za konsekwentne czuwanie nad tym, aby wspólnie wypracowane zasady były stosowane w życiu codziennym, odpowiadają rodzice. Dlatego ważna jest świadomość, że własne zachowanie oraz przestrzeganie zasad wpływają na to, jak do zmian dostosują się dzieci.    

Pamiętajmy, że zasady zmieniają się z wiekiem dziećmi. Warto obserwować jak wraz z upływem czasu, określone reguły stają się bardziej zasadne, a inne tracą sens w formie, w jakiej zostały na początku ustalone. Dobrze jest do nich wracać i dostosowywać je do zmieniającej się rzeczywistości.  

CO ZROBIĆ KIEDY ZASADY NIE DZIAŁAJĄ?

Przyczyn takiego stanu rzeczy może być kilka. Warto się im przyjrzeć i zastanowić się, czy poniżej opisane sytuacje nie dotyczą naszej rodziny:

1.      Zasady nie są dostosowane do potrzeb wszystkich domowników.

2.      Zbyt wysokie wymagania, które są mało realne. 

3.      Brak konsekwencji w przestrzeganiu zasad.

4.      Nadużywanie (uzależnienie od) Internetu.

5.      Rodzice po dwóch różnych stronach barykady. 

6.      Brak wiary w skuteczność zasad. 

7.      Brak zrozumienia zasad. 

8.      Brak alternatyw (takich jak np. zajęcia rozwijające pasje, spotkania z rówieśnikami czy dalszą rodziną, inne formy rozrywki.

NADUŻYWANIE INTERNETU

Termin „nadużywanie Internetu” odnosi się do sytuacji, w której tracimy kontrolę nad czasem spędzanym online oraz w której wpływa to negatywnie na inne sfery naszego życia, a zainteresowania, które do tej pory sprawiały nam przyjemność, przestają być dla nas atrakcyjne. Kiedy przyjrzeć się bliżej temu, co stoi za nadużywaniem Internetu, możemy zauważyć:

a)    niezaspokojone potrzeby emocjonalne dziecka – brak uwagi rodziców, ich koncentracja na sprawach domowych lub zawodowych;

b)    trudności w relacjach rówieśniczych;

c)    deficyty w kompetencjach społecznych;

d)    niska tolerancja na frustrację;

e)    duża zależność od nagrody, potrzeba szybkiej gratyfikacji;

f)     trudności emocjonalne – począwszy od regulacji emocji, a skończywszy na zaburzeniach afektu, np. stany depresyjne;

g)    problemy z tożsamością;

h)    niskie poczucie własnej wartości.

SYMPTOMY NADUŻYWANIA INTERNETU

Nadużywanie internetu przez dzieci często jest tylko objawem innych trudności, których doświadczają. Kiedy nam, rodzicom, powinno się zapalić czerwone światło, jeśli chodzi o korzystanie dzieci z mediów cyfrowych? Wtedy gdy zobaczymy u naszych dzieci:

a)      silne pragnienie/poczucie przymusu powtarzania zachowań dotyczących korzystania z mediów cyfrowych;

b)      utratę kontroli nad swoim zachowaniem;

c)      objawy stanu abstynencyjnego, pojawiające się w momencie odebrania dziecku dostępu do ekranu, takie jak: – drażliwość, złość, wściekłość, zalewający smutek, agresja;

d)      zwiększanie ilości czasu spędzanego w sieci;

e)      utrata zainteresowania innymi aktywnościami;

f)       zaniedbywanie podstawowych obowiązków domowych czy szkolnych;

g)      uporczywe kontynuowanie korzystania ze smartfona pomimo negatywnych konsekwencji (np. ciągłego zwracania uwagi przez rodziców, kłótni z tego powodu czy pogorszenia wyników w nauce).

CZY MOJE DZIECKO NADUŻYWA INTERNETU?

Korzystając z poniższej, polskiej adaptacji testu IAT Kimberly Young łatwo będzie Ci Rodzicu się  przyjrzeć temu, jak twoje dziecko korzysta z mediów cyfrowych, i ocenić, czy jest to problemem.

Test dostępny na stronie: offlinechallenge.pl w zakładce Problem -> Sprawdź się!

Wykorzystano materiały Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę (za: https://fdds.pl/rodzicu-zadbaj-o-dzieciecy-mozg-wprowadz-domowe-zasady-ekranowe/)