Publicystyka - ngo.pl

Regranting to przekazanie dotacji otrzymanej przez organizację pozarządową lub podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 (za wiedzą i zgodą organu, który tej dotacji udzielił) innym organizacjom pozarządowym lub podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3. Jest to jeszcze jedna forma współpracy finansowej pomiędzy organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 a organami samorządu terytorialnego. Taka współpraca jest prawnie dopuszczalna od 2010 r., kiedy po raz pierwszy w ustawie o działalności pożytku publicznego znalazły się przepisy przewidujące taką możliwość. Budziły one jednak wątpliwości interpretacyjne, dlatego w nowelizacji ustawy wprowadzonej w 2015 r. postarano się o doprecyzowanie zapisów, umożliwiających prowadzenie regrantingu przez organy administracji publicznej.

Propozycje zmian legislacyjnych przygotowali m.in. przedstawiciele Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce. Przez niemal dwa lata (od 2012 do 2014 r.) w ośmiu gminach i powiatach testowali oni rozwiązania opisane w podręczniku „Modelu regrantingu”. Podręcznik ten to finalny produkt projektu „Regranting jako sposób zwiększania zakresu, skali i efektywności realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe w gminie i powiecie”, którego celem było upowszechnienie regrantingu wśród jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Zebrane w czasie jego realizacji doświadczenia posłużyły właśnie także do sformułowania propozycji zmian w przepisach.

W znowelizowanej ustawie znalazły się na przykład definicje operatora projektu, realizatora projektu oraz projektu. Opisano także czym jest ta forma współpracy, nie wprowadzając jednak ustawowej definicji regrantingu.

Jak zauważa Tomasz Schimanek, współautor wspomnianego podręcznika regrantingu, wprowadzenie powyższych definicji do ustawy porządkuje stosowanie tej formy współpracy, ale zastrzeżenia budzi zawężenie definicji operatora projektu tylko do podmiotów z osobowością prawną. Wyklucza to grupy nieformalne z możliwości ubiegania się o środki w ramach tego mechanizmu. A do tej pory w wielu społecznościach regranting obejmował takie grupy. Jest to również dopuszczalne w Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.

Nowe przepisy stanowią, że zlecenie realizacji zadania publicznego w formie regrantingu odbywa się poprzez otwarty konkurs ofert (art. 16a. ust 1). Taki zapis jest odpowiedzią na próby zlecania przez samorząd zadań w formie regrantingu, ale w formule pozakonkursowej.

Doświadczenia tych samorządów, które mimo budzących wątpliwości przepisów do tej pory jednak korzystały z regrantingu w zlecaniu realizacji zadań publicznych, wskazywały, że istotnym kryterium decydującym o wyborze operatora projektu jest to, w jaki sposób ten ostatni chce wyłonić realizatorów projektu.

W nowelizacji doprecyzowano więc przepisy o ogłaszaniu konkursu, umowie na realizację zadania publicznego oraz sprawozdaniu z realizacji zadania. Zgodnie z nowymi zapisami, decydując się na tę formę zlecania realizacji zadania publicznego, samorząd już w ogłoszeniu o otwartym konkursie ofert zobowiązany jest zamieścić dodatkowe informacje o zasadach i warunkach zlecenia realizacji zadania (art. 13 ust 2a). Mogą to być np. dodatkowe wymagania wobec organizacji, która chciałaby zostać operatorem.

Zasady i tryb przeprowadzenia konkursu ofert na realizatorów projektów, w tym warunki i kryteria wyboru oraz zasady, sposób monitorowania i oceny realizowanych projektów muszą zostać określone już w umowie, którą operator projektu podpisuje z samorządem (art. 16 ust. 1a).

Wyniki konkursu przeprowadzanego przez operatora projektu są ogłaszane publicznie na jego stronie internetowej (art. 16a ust. 2).

W znowelizowane ustawie znalazł się także zapis, że operator i realizator projektu zawierają umowę, w której realizator zobowiązuje się do wykonania projektu w zakresie i na zasadach określonych w tejże umowie, a operator – do przekazania środków finansowych na realizację projektu. Musi to uczynić w ciągu maksimum 14 dni od daty zawarcia umowy z realizatorem projektu (art. 16a ust. 3 i 4).

Przedstawiciele Akademii Rozwoju Filantropii – na etapie komisyjnych prac nad projektem w Sejmie zwracali uwagę, że taki zapis, chociaż chroni organizacje realizujące projekty przed zbyt opieszałym przekazywaniem im środków przez operatora, może jednak stwarzać niekorzystną sytuację dla tego ostatniego. Szczególnie jeśli operator nie otrzyma w odpowiednim czasie pieniędzy od instytucji zlecającej zadanie, czyli od samorządu.

Tomasz Schimanek przewiduje, że taki zapis w ustawie może skutkować tym, że operatorzy będą opóźniać podpisywanie umów z realizatorami projektów.

Przepisy znowelizowanej ustawy przewidują jeszcze jeden obowiązek, który musi spełnić operator. Jego zadaniem jest mianowicie sporządzenie sprawozdania z realizacji zadania publicznego. Sprawozdanie to, oprócz standardowych elementów przewidzianych przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego (art. 18 ust. 4), powinno zawierać dodatkowe informacje o realizatorach projektów oraz zrealizowanych projektach. Są to:

• nazwy i adresy siedzib realizatorów projektów;
• zrealizowany zakres rzeczowy projektów;
• terminy realizacji projektów;
• wysokość środków przekazanych na wykonanie poszczególnych projektów;
• wysokość środków wykorzystanych na realizację poszczególnych projektów.

Rzeczywiście zmiany dotyczące regrantingu inspirowane były doświadczeniami Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce w zakresie praktycznego stosowania tego mechanizmu w samorządach lokalnych. Większość zmian nawiązuje wprost do tych doświadczeń i sankcjonuje rozwiązania, które sprawdziły się w praktyce. Mam na myśli na przykład wybór operatora w otwartym konkursie ofert, załączanie przez potencjalnego operatora do oferty składanej w konkursie propozycji zasad i trybu przeprowadzenia konkursu na realizatorów projektów, czy też włączanie tych zasad do umowy zawieranej z operatorem projektu. Podobnie jak kwestia obowiązku ogłaszania przez operatora na stronie internetowej wyników konkursu czy też podawanie informacji o sfinansowanych projektach w sprawozdaniu składanym przez operatora. Wprowadzenie pojęć operatora projektu i realizatora projektu, także porządkuje mechanizm regrantingu, szkoda, że nie udało się wprowadzić do ustawy samej nazwy regranting. Mówiąc o tym mechanizmie trzeba będzie nadal podawać opis z ustawy, tylko tyle, że zmieniła się podstawa prawna jego stosowania, bo zamiast dotychczasowego art. 16 ust. 7, który został uchylony, regranting jest teraz opisany w nowym art. 16 a. Niestety są w tej nowelizacji także zmiany, których nie oceniam pozytywnie.

Pierwsza to wspomniany obowiązek przekazania środków finansowych przez operatora projektu realizatorowi projektu w terminie nie dłuższym niż 14 dni, licząc od dnia zawarcia umowy pomiędzy operatorem projektu a realizatorem projektu. To wymóg zupełnie nieracjonalny i sztywny. Nie uwzględnia na przykład możliwości wypłacania środków w transzach czy sytuacji, w której operator – nie ze swojej winy – nie ma środków na wypłatę. A taka sytuacja miała na przykład miejsce w ramach regrantingu w Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (FIO). Z góry można przewidzieć, że operatorzy nie chcąc ryzykować naruszenia ustawy, będą opóźniać podpisywanie umów z realizatorami projektów, a nie o to chyba chodziło ustawodawcy.

Drugi zapis to definicja realizatora projektu, z której wynika, że musi on posiadać osobowość prawną. Jest to krok wstecz w stosunku do dotychczasowej praktyki, w której regranting w wielu społecznościach lokalnych obejmował bezpośrednio także grupy nieformalne. Samo Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, w ramach regrantingu stosowanego we wspomnianym już FIO wręcz nakazało operatorom, aby część projektów była realizowana przez podmioty nieformalne.

Nowelizacja uniemożliwi tego rodzaju działania. Podmioty nie mające osobowości prawnej mogą korzystać z regrantingu jedynie pośrednio, korzystając z osobowości prawnej stowarzyszeń czy fundacji. Sytuację może poprawić wejście w życie nowelizacji Prawa o stowarzyszeniach, co nastąpi pewno w maju przyszłego roku (ustawa wchodzi w życie 6 miesięcy od ogłoszenia, a na razie jeszcze nie została ogłoszona). Daje ona bowiem możliwość uzyskiwania ułomnej osobowości prawnej przez stowarzyszenia zwykłe, co pozwoli im ubiegać się także o dotacje ze środków publicznych.

Więcej informacji, jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – znajdziesz w serwisie poradnik.ngo.pl.