Publicystyka - ngo.pl

Raport składa się z czterech części.
Pierwsza dotyczy metodologii, w części drugiej omówiono postęp wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce, na podstawie
danych dotyczących wartości złożonych wniosków, wartości
podpisanych dotychczas umów oraz płatności dokonanych z kont
programowych. Część trzecia przedstawia rozkład wsparcia w poszczególnych regionach - analizowano tu ilość podpisanych
umów w województwach, wartość wynikającego z tych umów
dofinansowania oraz wartość udzielonego wparcia na jednego
mieszkańca.

Najobszerniejsza czwarta część raportu omawia wybrane grupy beneficjentów funduszy strukturalnych. Są
nimi: jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa,
organizacje pozarządowe oraz podmioty działające w obszarze
edukacji. Przy wyborze kategorii beneficjentów kierowano się ich
istotną rolą w wykorzystaniu funduszy strukturalnych, a także
faktem, iż w odniesieniu do tych grup posiadane dane miały
najpełniejszy charakter.

Pozyskiwanie funduszy unijnych przez NGO

Wstępem do części dotyczącej sektora NGO były
dane pochodzące z raportu z badania „Kondycja sektora organizacji
pozarządowych w Polsce 2004”, zrealizowanego przez Stowarzyszenie
Klon/Jawor, mówiące o tym, że do 2004 r. niewielka część
organizacji (tylko 14%) ubiegała się o środki z przedakcesyjnych
programów pomocowych. Stało się tak pomimo tego, że skorzystanie z
funduszy europejskich mogłoby wydatnie poprawić kondycję finansową
organizacji nienastawionych na zysk. Na początku 2004 r. większość
organizacji pozarządowych deklarowało chęć ubiegania się o środki z
funduszy unijnych.

Pewnym potwierdzeniem tych deklaracji
organizacji pozarządowych jest fakt, że od początku okresu
programowania do końca lipca 2005 r. podpisano 281 umów o
dofinansowanie projektów złożonych przez organizacje pozarządowe na
łączną kwotę ponad 1 mld zł (udział funduszy strukturalnych to
około 786 mln zł, co stanowi 5,6 % środków przyznanych na
działania, z których mogą korzystać organizacje pozarządowe).
Stanowi to niestety tylko około 2,3 % całości środków przyznanych
Polsce na okres programowania 2004-2006. .

Organizacje pozarządowe najwięcej umów
podpisały w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL – 104 umowy (na
ogółem 281 podpisanych przez NGO-sy). Powodem tak dużego udziału
NGOsów w tej Inicjatywie jest zaprojektowanie jej założeń z
uwzględnieniem specyfiki pozarządowej. W ramach tej Inicjatywy
wszystkie projekty realizowane są przez Partnerstwa na rzecz
Rozwoju, których liderem są zazwyczaj organizacje pozarządowe.

Znacznie gorzej wyglądają statystyki udziału
NGO-sów w innych programach operacyjnych. W ramach Zintegrowanego
Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) podpisano 76
umów, Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności
Przedsiębiorstw (SPO WKP) – 60 umów, a w ramach Sektorowego
Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL) – 23
umowy.

W ramach ZPORR najwięcej środków przeznaczono
na projekty wspierające rozwój turystyki i kultury. Udział
projektów sektora NGO jest tu jednak bardzo niewielki w stosunku do
wielkości dostępnych środków.

Średnia wartość umowy podpisanej przez
organizacje pozarządowe wynosi około 3,8 mln zł (w tym wartość
dofinansowania ze środków UE wynosi około 2,8 mln zł).

Niska skuteczność NGO-sów

Z wyjątkiem IW EQUAL, organizacje pozarządowe
charakteryzują się mniejszą od zakładanej podczas programowania
skutecznością w pozyskiwaniu funduszy unijnych. Na przykład w SPO
RZL znaczna część wniosków (dochodząca nawet do 70 %) organizacji
pozarządowych o dofinansowanie projektów, jest odrzucana z przyczyn
formalnych.

NGO-sy mają stosunkowo nieduży udział w całości
przyznanych już środków wspólnotowych na lata 2004-2006 w ramach
działań, w których organizacje te występują jako jeden z
potencjalnych beneficjentów. W dwóch programach: SPO WKP oraz SPO
Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój
Obszarów Wiejskich organizacje pozarządowe pozyskały dotychczas po
około 14 % dostępnych dla nich środków. W programach, które mają
najwięcej działań skierowanych do organizacji pozarządowych - ZPORR
i SPO RZL, skuteczność sektora w aplikowaniu o środki jest o wiele
niższa i wynosi po około 2 % już rozdysponowanych środków.

Fundacje – najbardziej skuteczne

W pozyskiwaniu środków z funduszy
strukturalnych najbardziej skutecznym podmiotem trzeciego sektora
okazały się fundacje (91 projektów o łącznej wartości 310 mln zł) i
stowarzyszenia (83 projekty o łącznej wartości 170 mln zł).
Mniejszy udział w wykorzystywaniu środków wspólnotowych mają
organizacje pracodawców oraz samorządu gospodarczego (45 projektów
na kwotę 107 mln zł) oraz jednostki kościoła i związki wyznaniowe
(14 projektów – 71 mln zł), a także związki zawodowe (4 projekty i
14,5 mln zł).

85% środków na rozwój zasobów ludzkich

Organizacje pozarządowe najwięcej środków z
funduszy strukturalnych przeznaczyły na wsparcie rozwoju zasobów
ludzkich i zatrudnienia (około 85% wartości projektów). Na
dofinansowanie projektów mających na celu wspieranie
konkurencyjności przedsiębiorstw oraz wzmocnienie potencjału
rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych
obszarów przeznaczono po około 6% środków.

Przodujące województwa

Ponad połowę pozyskanych środków unijnych
organizacje pozarządowe przeznaczyły na projekty o zasięgu
ogólnokrajowym – 400,5 mln zł (63 projekty na ogółem 281). Wśród
województw najwięcej projektów realizowanych jest w lubelskim - 31,
wielkopolskim – 27, dolnośląskim - 23, podkarpackim – 21 i
mazowieckim – 20 projektów. Najmniej umów podpisały NGOsy z
województw: zachodniopomorskiego– 4, opolskiego - 5,
kujawsko-pomorskiego i świętokrzyskiego – po 6 projektów.

W regionie mazowieckim i wielkopolskim
realizowane są projekty o największej łącznej wartości
dofinansowania (w każdym z nich jest to wartość stanowiąca ponad 6
% wszystkich środków pozyskanych przez sektor pozarządowy).
Natomiast w województwach: świętokrzyskim, kujawsko-pomorskim oraz
podlaskim realizowane są projekty o najmniejszej łącznej wartości,
która nie przekracza w każdym z tych województw 1% środków
pozyskanych przez NGO w skali kraju.

Regionalny rozkład wykorzystania środków z
funduszy strukturalnych przez sektor pozarządowy wydaje się być
związany z liczbą organizacji zarejestrowanych w poszczególnych
województwach. Najwięcej środków wspólnotowych pozyskuje się w
województwach, w których działa największa liczba organizacji.

Jak widać z powyższych statystyk, organizacje
pozarządowe nie w pełni wykorzystują możliwości stworzone przez
fundusze strukturalne. Powodów takiego stanu jest wiele.

Na pocieszenie można dodać, że nie tylko NGO-sy
mają problemy z wykorzystaniem funduszy. Wiele powodów znajduje się
po stronie systemu wydatkowania funduszy strukturalnych w Polsce.
System ten jest ciągle modyfikowany i dostosowywany do potrzeb
projektodawców (nie tylko organizacji pozarządowych). Pojawia się
jednak obawa, czy w ciągu najbliższego roku Polska zdoła
zakontraktować całą, pozostałą kwotę. Patrząc na wyniki
wspomnianego raportu - szanse są niewielkie.

Natomiast Raport Ministerstwa Gospodarki i
Pracy „Pierwszy okres wykorzystania funduszy strukturalnych w
Polsce” znajduje się poniżej w postaci pliku do pobrania.