Publicystyka - ngo.pl

W zestawieniu z wynikami poprzednich badań (z sierpnia i z listopada 2010 r.) obecne dane zwracają uwagę na pewne zjawiska obecne na polskim i europejskim rynku pracy. Przede wszystkim od sierpnia 2010 r. wzrasta udział wszystkich respondentów, którzy w ciągu sześciu miesięcy poprzedzających badanie zmienili pracę, dla Polski wzrost ten jest bardzo wysoki na tle innych krajów – z prawie 17% do 27% obecnie, przy czym średnia dla wszystkich badanych krajów wzrosła, ale z trzykrotnie niższą dynamiką: z 16,5% do prawie 20%. Oznacza to, że w Polsce prawie jeden na trzech ankietowanych zmienił pracę w ciągu 6 miesięcy poprzedzających badanie, przy czym w 1/3 wypadków wynikało to z restrukturyzacji firmy, a nie z osobistej inicjatywy pracownika.

Wyniki te mogą korespondować z faktem, że Polska jest obecnie niekwestionowanym liderem na europejskim rynku umów czasowych – włączając w to umowy o pracę tymczasową, jak również umowy cywilnoprawne i umowy o pracę na czas określony. Według danych Eurostatu, zamieszczonych w drugim rozdziale raportu „Benchmarking Working Europe 2011” (fig. 2.10), w drugim półroczu 2010 r. udział zatrudnienia czasowego wyniósł w  Polsce blisko 28%. Od 2009 roku wyprzedzamy pod tym względem nawet Hiszpanię i Portugalię, w których rynek pracy czasowej jest znacznie mocniej osadzony w realiach gospodarczych, lecz w których kryzys dotknął w pierwszej kolejności „czasowników”, redukując w znacznym stopniu liczbę elastycznych umów.

Nie oznacza to, że za wzrost rotacji zawodowej badanych Polaków odpowiada jedynie duży udział prac wykonywanych czasowo lub sezonowo, gdyż są kraje, w których stosunkowo niewielu respondentów zmieniło pracę w ciągu pół roku przed przeprowadzeniem badania mimo dużej liczby „czasowników” i prac zleconych na rynku (Hiszpania – niespełna 15% rotacja), są też takie, w których widać odwrotną sytuację – relatywnie mały udział pracowników czasowych idzie w parze z wysoką rotacją (Wielka Brytania – rotacja 20%). Z pewnością jednak fakt, że obecnie jeden na trzech Polaków pracuje na umowę inną niż na czas nieokreślony, miał i ma ogromny wpływ na to, jak Polacy patrzą na kwestię zmiany pracy oraz na swoich pracodawców. Należy pamiętać, że wzrost udziału umów czasowych na polskim rynku pracy to efekt zmian następujących w najwyższym stopniu pomiędzy rokiem 2001 a 2006, a w szerszym zakresie odpowiadają za to zmiany gospodarcze zachodzące na przestrzeni ostatnich dwóch dekad. Zatem warunki te charakteryzują polski rynek pracy wystarczająco długo, by doprowadziło to do zmiany postrzegania ryzyka transferu zawodowego.

Oswajanie się z ryzykiem – mobilność zamiast strachu

Krótkoterminowa zmiana postaw pracowników w ostatnich trzech kwartałach, uwidoczniona w badaniu, jest zatem raczej wynikiem sezonowego postrzegania warunków na rynku pracy. Jeszcze w sezonie letnim i na początku jesieni ubiegłego roku, kiedy to media cieszyły się ze spadku bezrobocia i wieszczyły powrót rynku pracownika, dominowała względnie wysoka roszczeniowość wobec obecnego pracodawcy, obecnie, po weryfikacji status quo na rynku pracy, wraca obawa o utratę pracy. Subiektywne postrzeganie dużego i umiarkowanego ryzyka utraty pracy przez polskich respondentów wzrosło od sierpnia 2010 r. z 27% do 35%. Praktycznie zrównuje to odczucia ankietowanych Polaków z odczuciami respondentów hiszpańskich (34%). W Niemczech natomiast tylko jeden na pięciu ankietowanych obawia się utraty pracy.

Jednocześnie wyniki polskiej edycji badania wskazują jednoznacznie na utrwaloną postawę gotowości do zmiany pracy – czy to w celu poprawienia warunków płacowych, czy z konieczności. Bardzo pozytywnym aspektem jest tu wzrastająca wśród ankietowanych pracowników pewność siebie – najwyraźniej oswoili się z oni obecną dynamiką polskiego rynku pracy. Prawie trzech na czterech ankietowanych wierzy, że znalazłoby podobną lub jakąkolwiek pracę w ciągu pół roku następującym po badaniu. W Hiszpanii taką postawę prezentuje mniej niż połowa badanych, a w Niemczech, które niedługo otworzą w pełni swój rynek pracy, przekonanie o możliwości rychłego znalezienia zatrudnienia ma dwóch na trzech respondentów, choć szacuje się, że na niemieckim rynku pracy jest większa dostępność wolnych miejsc pracy niż w Polsce.

Między innymi w konsekwencji tych zmian Polacy uzyskali w badaniu najwyższy w Europie indeks mobilności zawodowej – 117 punktów – tymczasem Hiszpania 100 punktów, a Niemcy zaledwie 87. Prym wśród 29 badanych krajów wiodą ciągle Indie, dla których indeks mobilności zawodowej utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie 145 punktów, a średnia dla wszystkich krajów wyniosła 106 punktów.

Jacek Męcina, doradca zarządu PKPP Lewiatan, zwraca uwagę na to, że do wysokiej mobilności zawodowej zachęcają polskich pracowników między innymi warunki gospodarcze i rosnąca samoocena pracowników. Sytuacja gospodarcza w Polsce w czasie kryzysu i po kryzysie była korzystniejsza niż w innych krajach Europy, co ośmiela do zmian zatrudnienia. W  sektorze prywatnym, który w stosunku do sektora publicznego charakteryzuje się niższą stabilnością pracy, jest także obserwowana w badaniu niższa średnia satysfakcja z wykonywanej pracy, za to samoocena pracowników jest wyższa. To wzmaga zjawisko mobilności zawodowej w tym sektorze. Poza tym do mobilności zawodowej predysponują Polaków konkretne kwalifikacje i kompetencje, które mogą być udziałem respondentów w szerszym zakresie niż dla całej populacji. Internetowa forma badania wymaga od respondentów posiadania pewnych kompetencji cyfrowych, które wyznaczają konkurencyjną pozycję na rynku pracy i podwyższają szansę transferu zawodowego.

Mobilność Polaków (zarówno zawodowa jak i przestrzenna) jest obecnie ważnym tematem ze względu na otwarcie niemieckiego, austriackiego i szwajcarskiego rynku pracy. Agnieszka Bulik, członek zarządu Randstad Polska, nie przewiduje, by poziom gotowości do zmiany pracy odzwierciedlony w badaniu obejmował w takim samym stopniu transfer zawodowy Polaków do Niemiec: – Ta możliwość zmiany pracy w odniesieniu do podjęcia pracy np. w Niemczech jest mniejsza, ale trzeba pamiętać, że niemiecki rynek pracy tak naprawdę był już w pewnej części otwarty i w maju nastąpi jedynie kolejny etap tego otwarcia. Nie spowoduje on zatem migracji na dużą skalę, lecz wpłynie raczej na lokalne i regionalne przygraniczne rynki pracy. Zainteresowanie zatrudnieniem Polaków ze strony pracodawców niemieckich, odnotowane przez oddziały Randstad, kształtuje się póki co na umiarkowanym poziomie. Trzeba pamiętać, że niemiecki popyt na pracę tymczasową wykonywaną przez Polaków może spaść po wejściu w życie 5 grudnia 2011 roku dyrektywy o pracy tymczasowej, wymagającej równego traktowania pracowników, co w praktyce oznacza zapewnienie równości wynagrodzeń za pracę tymczasową i etatową. – skomentowała Bulik.

Poszukiwanie pracy – najstarsi najbardziej aktywni

Pomimo dużej niepewności na polskim rynku pracy wciąż mało respondentów aktywnie szuka pracy – jest to zaledwie jedna na sześć osób. Warto nadmienić, że wśród aktywnie szukających pracy dużą grupę stanowiły osoby powyżej 54 roku życia, a ich motywację budowały głównie czynniki ambicjonalne. – Na rynku pracy następuje powoli pewne przewartościowanie, pracownicy w wieku 50+ to już nie „osoby starsze”, lecz osoby, które mogą być w pełni kariery zawodowej i wykorzystywać swoje doświadczenie do pozycjonowania swojej osoby na rynku pracy i do dalszego budowania tej kariery – komentuje Jacek Męcina.

Media społecznościowe – nowe źródło informacji na rynku pracy

Niebagatelny wpływ na sposób poszukiwania pracy ma rosnące znaczenie mediów społecznych¹ (szczególnie wśród osób między 18 a 35 rokiem życia), które stały się przedmiotem pytań rozszerzających zakres badania (w każdej edycji Monitora Rynku Pracy pytania rozszerzone dotyczą innego tematu). Media te w dużym stopniu zmieniają zakres form poszukiwania zatrudnienia i są dostępne dla coraz większej rzeszy pracowników. Dla przykładu portal dedykowany kontaktom biznesowym – LinkedIn – posiadał w lutym br. 90 mln użytkowników, Facebookowa aplikacja BranchOut (obecnie 250 tys. aktywnych użytkowników) również daje możliwość bezpłatnego umieszczania ogłoszeń o pracę i ich przeszukiwania. Na Twitterze liczba informacji o naborach do pracy opublikowanych w styczniu 2011 r. sięgnęła 1,6 mln.

Ponad połowa respondentów światowego Monitora Rynku Pracy twierdzi, że ma dostęp do mediów społecznościowych podczas wykonywania obowiązków zawodowych i że obecność w tych mediach może pomóc w poszukiwaniu pracy. Z Monitora Rynku Pracy wynika zaś, że stosunkowo niewielu polskich pracodawców wykorzystuje i świadomie kontroluje potencjał tych mediów. Pomimo, że prawie 2/3 respondentów  posiada profile na portalach społecznościowych, ponad połowa może mieć do nich dostęp w pracy, a 40% odnosi korzyści biznesowe dzięki obecności na nich, to zaledwie 1/3 otrzymała wytyczne dotyczące prezentacji swojej osoby w kontekście wizerunku pracodawcy. Pracodawcy powinni być również świadomi, że ich wizerunek coraz częściej weryfikowany jest przez potencjalnych pracowników przy wykorzystaniu informacji pozyskanych za pośrednictwem mediów społecznych.

---

¹W Polsce, według statystyk publikowanych przez http://www.socialbakers.com, Polska na przełomie listopada i grudnia 2010 r. znalazła się w pierwszej piątce krajów o najszybszym procentowo przyroście kont Facebooka z wynikiem 11,4%. Zarejestrowanych użytkowników do stycznia 2011 roku było w Polsce ok. 6 mln, z czego 40% to osoby powyżej 25 roku życia, a realnych użytkowników (Real Users) Facebooka może być nawet 10 mln (wg badań panelowych prowadzonych przez Gemius ). Polskich użytkowników odwiedzających strony Naszej Klasy jest ok 12 mln, a portalu kontaktów biznesowych Goldenline – ponad 2 mln.