Publicystyka - ngo.pl

Prawo administracyjne jest największą gałęzią polskiego prawa, obejmującą kilkaset ustaw i tysiące rozporządzeń regulujących niemal wszystkie sfery życia obywateli. Na gruncie prawa administracyjnego znajdziemy gros rozwiązań dotyczących relacji między władzami publicznymi i obywatelami, kluczowych dla partycypacji publicznej. Kodyfikacja prawa administracyjnego jest praktycznie niemożliwa z uwagi na rozległość tej gałęzi prawa; nie istnieje jednak również akt prawny, który regulowałby same zasady ogólne prawa administracyjnego i ułatwiał ujednolicanie jego interpretowania i stosowania. Jak czytamy w uzasadnieniu omawianego projektu, Polska nie jest pod tym względem wyjątkiem: część ogólna prawa administracyjnego nigdzie jeszcze nie została uporządkowana w jednej ustawie, chociaż prace nad takim aktem podejmowano – bez powodzenia – w niektórych państwach.

Próby ujęcia przepisów ogólnych prawa administracyjnego w ramach jednego aktu prawnego podejmowano także w Polsce już pod koniec lat 80. ubiegłego wieku;  pierwszy projekt takiej ustawy pojawił się w roku 1988. Następnie prace w tym zakresie podjęła Rada Legislacyjna kadencji 1994-1997; przygotowała ona materiał, który posłużył jako „baza” dla projektu, nad którym obecnie pracuje Sejm. Jak piszą jego autorzy w uzasadnieniu, dzisiejszy projekt Przepisów ogólnych prawa administracyjnego „to rezultat mądrości zbiorowej całego środowiska doktryny prawa administracyjnego i osiągnięć sądownictwa zajmującego się wykładnią tej gałęzi prawa.”

Celem projektowanej ustawy jest zapewnienie jednolitości orzecznictwa administracyjnego i działań administracji publicznej. Nowa regulacja będzie normować podstawowe kwestie z zakresu prawa administracyjnego, których część albo w ogóle nie została jeszcze uregulowana, albo ich regulacja – rozrzucona po różnych aktach prawnych – jest niespójna. Przepisy ogólne prawa administracyjnego uzupełnią też istniejące obecnie luki prawne, wynikające niejednokrotnie z rozbieżnych przepisów funkcjonujących na gruncie różnych działów prawa administracyjnego. W uzasadnieniu projektu jego twórcy argumentują, że nowe rozwiązania powinny „zapewnić dalsze kształtowanie podstaw działania państwa przyjaznego, gwarantującego w ramach prawa racjonalne wyważanie racji interesu publicznego oraz interesów, praw i obowiązków jednostki.” Nowe unormowania będą więc miały zastosowanie również do tych – już obowiązujących, jak i dopiero projektowanych – regulacji, które tworzą ramy prawne partycypacji publicznej.

Przygotowywana ustawa – mimo że odnosi się do wyjątkowo rozległej gałęzi prawa – jest dość krótka, składa się bowiem z 51 artykułów. Obejmują one regulacje dotyczące sfery ustrojowej administracji publicznej, obszarów prawa materialnego i procesowego oraz tych części prawa finansowego i prawa pracy, które łączą się ze stosowaniem instrumentów administracyjno-prawnych. Autorzy projektu zaznaczają, że nie zawarto w nim wszystkich oczekiwanych i postulowanych przez praktyków rozwiązań – w tym np. regulacji dotyczących skutków prawnych bezczynności administracji, zasad rozstrzygania sporów kompetencyjnych czy reguł zlecania wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej. POPA będzie zawierać jedynie takie unormowania, co do których panuje w doktrynie względna zgodność i jednolitość poglądów.

W projekcie przewidziano między innymi uregulowanie dotąd nie istniejącej w polskim prawie instytucji umów administracyjnych. Na mocy art. 41 projektowanej ustawy, organ administracyjny właściwy do załatwienia danej sprawy administracyjnej, będzie uprawniony do zawarcia umowy z osobami prywatnymi, których interesów prawnych lub obowiązków sprawa dotyczy, o ile nie stoją temu na przeszkodzie przepisy szczególne. Umowy będą określały treść oraz sposób wykonania uprawnień i obowiązków,  które miały zostać ustalone w wyniku podjęcia decyzji administracyjnej lub innej czynności władczej i będą zastępować te akty lub czynności, o ile strony umowy tak postanowią. Mogą też służyć ustalaniu stanu faktycznego lub stanu prawnego w sprawie, jeżeli ich ustalenie na podstawie środków dowodowych okaże się niemożliwe albo będzie wiązało się z niewspółmiernymi wobec celu postępowania kosztami. Umowy sprzeczne z przepisami prawa, w tym służące obejściu bądź  nadużyciu prawa, będą bezskuteczne. Możliwość zawierania umów administracyjnych ma ułatwić załatwianie spraw administracyjnych, w których treść rozstrzygnięcia nie jest jednoznacznie przesądzona przepisy obowiązującego prawa. W przypadku niewykonania umowy przez organ administracyjny, drugiej stronie – poza roszczeniem o odszkodowanie – ma przysługiwać prawo do wniesienia skargi na bezczynność organu administracji do sądu administracyjnego.

Pierwsze czytanie projektu POPA na posiedzeniu Sejmu odbyło się 30 marca bieżącego roku. Następnie został on skierowany do dalszych prac w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, z zaleceniem zasięgnięcia opinii Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych.

Tekst przygotowano w ramach projektu "Decydujmy razem. Wzmocnienie mechanizmów partycypacyjnych w kreowaniu i wdrażaniu polityk publicznych oraz podejmowaniu decyzji publicznych" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Tekst pochodzi ze stron Projektu "KOMPAS" realizowanego przez Instytut Spraw Publicznych (www.isp.org.pl/kompas) i finansowanego przy udziale środków Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe.