Publicystyka - ngo.pl

Bardzo dużo mówi się o zagrożeniu korupcją w Polsce. Okazuje się jednak, że nie tylko rozmawia się na ten temat, ale także podejmowane są konkretne działania mające na celu ograniczenie tego zjawiska.

12. września 2002 w siedzibie Fundacji im. Stefana Batorego odbyło się spotkanie pt.: „Przejrzysta gmina”, na którym zaprezentowane zostały wyniki pilotażowego badania, mającego na celu sprawdzenie narzędzia do kontroli systemu przyznawania dotacji organizacjom pozarządowym.

Prezentowane badanie zostało zrealizowane przez Ośrodek Badania Aktywności Lokalnej działający przy Stowarzyszeniu ASOCJACJE. Wstępne wyniki badania prezentowali Piotr Frączak oraz Ryszard Skrzypiec. Ostateczny raport zostanie przygotowany na III OFIP.

Badanie przeprowadzono w 13 jednostkach samorządowych (Cieszyn, Gliwice, Jelenia Góra, Kobiór, Strzyżewice, Szczecin, Tychy, Żary oraz w Warszawie: gminy Białołęka i Centrum oraz dzielnice Mokotów, Ochota i Żoliborz). W badanych gminach około 1% budżetów przekazywanych jest w formie dotacji organizacjom pozarządowym na realizację zadań własnych gmin. Są to kwoty niebagatelne (np.: w Gminie Warszawa – Centrum w 2001 r. było to około 32 mln złotych).

W celu odniesienia zastanego w badanych gminach stanu procedur i praktyki w zakresie przyznawania dotacji organizacjom pozarządowym do jakiegoś obiektywnego wzorca wykorzystano standardy ISO oraz opracowany przez Andrzeja Szeniawskiego „Model Przezroczystej Gminy”. W ten sposób, zderzając realną sytuację w badanych gminach z dostępnymi wzorcami postępowania, autorzy zdefiniowali potencjalne zagrożenia korupcyjne. Badanie w sposób dobitny wykazało, że procedury przyznawania dotacji organizacjom pozarządowym są niedopracowane, a system przyznawania i rozliczania dotacji ma wiele mankamentów i niejasności, umożliwiających zachowania korupcyjne.

Autorzy badania podkreślili, że celem nie było ujawnienie konkretnego przypadku korupcji, ale określenie miejsc, gdzie korupcja może się pojawiać.

Wszyscy uczestnicy spotkania zgodzili się, że dla skutecznej walki ze zjawiskiem korupcji konieczna jest aktywność obywateli. Dlatego też Fundacja im. Stefana Batorego w ramach prowadzonego przez siebie Programu Przeciw Korupcji obok wspierania działań na rzecz edukacji, zmian legislacyjnych, wspierania niezależnych mediów wspiera także aktywność obywateli. Program przewiduje powstawanie grup obywatelskich, których celem będzie monitorowanie działania samorządów lokalnych. Zaprezentowane na spotkaniu badanie w zamyśle autorów na stać się narzędziem, które pozwoli obywatelom na prowadzenie takiego systematycznego monitoringu zasad i procedur związanych z udzielaniem dotacji, a tym samym kontrolowania, czy ich pieniądze są wydatkowane w sposób korzystny z punktu widzenia interesu publicznego.

Obecny na spotkaniu Zenon Michajłowski z Nowosolskiej Grupy Lokalnej (grupa ta zbierała dane konieczne do przeprowadzenia badania) wskazał na trudności związane z brakiem źródeł finansowania działań grup obywatelskich, a także organizacji zajmujących się monitorowaniem samorządu lokalnego (tzw. watchdogs) oraz z trudnościami, na jakie osoby zajmujące się takim monitoringiem napotykają, zwłaszcza w małych środowiskach.

Świetle przedstawionych na spotkaniu wyników rysuje się bardzo niekorzystny obraz stanu procedur związanych z przydzielaniem dotacji organizacjom samorządowym. Przeprowadzający badanie w wielu wypadkach nie byli w stanie uzyskać niezbędnych informacji. W procesie przyznawania dotacji nie sporządzano bowiem niezbędnej dokumentacji (np.: brak protokołu z posiedzenia komisji przetargowej), brakowało precyzyjnego określenia kryteriów oceny i wyboru wniosków, określenia zakresu przedmiotowego, celu konkursu oraz podmiotów, które mogą składać wnioski. W żadnym z analizowanych wypadków nie przeprowadzano jakiejkolwiek ewaluacji efektów dotowanych działań.

Pomimo niezwykle istotnej problematyki w spotkaniu uczestniczyło jedynie dziewięć (!) osób.