Publicystyka - ngo.pl

Zgodnie z art. 109^1 Kodeksu cywilnego (k.c.), prokura obejmuje umocowanie do czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Kluczowe jest tu rozumienie terminu "przedsiębiorstwo" w ujęciu funkcjonalnym i majątkowym, określonym w art. 55^1 k.c. – jako zorganizowany zespół składników przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.

Zgodnie z wykładnią dominującą, prokura w Fundacji, której działalność gospodarcza jest wyodrębniona (funkcjonalnie i często księgowo), ma charakter umocowania funkcjonalnego. Odnosi się wyłącznie do sfery majątku i czynności związanych z zarządzaniem tą wyodrębnioną częścią – przedsiębiorstwem Fundacji.

Prokurent co do zasady nie jest uprawniony do podejmowania czynności prawnych związanych bezpośrednio z:

• Realizacją celów statutowych, jeśli nie są one jednocześnie czynnością w ramach działalności gospodarczej.
• Majątkiem statutowym (niebędącym częścią przedsiębiorstwa).

Największe zagrożenie dla Fundacji wynika z rozbieżności między ścisłą wykładnią prawa cywilnego a podejściem organów kontroli skarbowej i administracyjnej. Urzędy te często traktują Fundację jako jeden podmiot odpowiedzialny (podatnika), bez wnikania w szczegóły podziału majątkowego Fundacji na część statutową i gospodarczą.

Jeśli prokurent, działając w zakresie przedsiębiorstwa, dopuści się naruszeń prawa (np. błędów w rozliczeniach podatkowych, niezgodności z przepisami dotyczącymi handlu), sankcja finansowa zostanie nałożona na Fundację jako całościowego podatnika.

Jaki jest problem?

Nawet jeśli Fundacja ma dwa bilanse, odpowiedzialność za długi i kary wynikłe z działalności gospodarczej (zarządzanej przez prokurenta) może obciążyć cały majątek Fundacji. Oznacza to, że majątek przeznaczony na cele statutowe (dary, dotacje celowe) może stać się przedmiotem egzekucji komorniczej w wyniku zaniedbań w sferze, którą zarządzał prokurent. Jest to realne zagrożenie dla misji Fundacji.

A co jeśli prokurent działał ponad umocowanie?

W sytuacji, gdy prokurent podejmuje czynność, która wyraźnie nie ma związku z przedsiębiorstwem, formalnie działa jako falsus procurator (bez umocowania), a czynność jest nieważna.

Choć prawnie Fundacja może odeprzeć skutki takiej czynności, z punktu widzenia urzędów czy kontrahentów, fakt ten prowadzi do chaosu prawnego i wizerunkowego. Fundacja musi angażować zasoby w procesy prostowania stanu prawnego, co generuje koszty i może narazić ją na kary porządkowe w postępowaniach administracyjnych.

Prokura jest potężnym i elastycznym narzędziem ułatwiającym Fundacji efektywne prowadzenie działalności gospodarczej. Pozwala na szybkie podejmowanie decyzji biznesowych bez konieczności każdorazowego angażowania całego Zarządu. Aby w pełni wykorzystać potencjał prokury i jednocześnie chronić majątek statutowy Fundacji, konieczne jest wdrożenie ścisłych mechanizmów kontrolnych.

Rekomendacje dla Zarządów:

1. Aktywny Nadzór: Zarząd musi pamiętać, że odpowiedzialność za nadzór nad prokurentem spoczywa na nim. Regularne przeglądy działań prokurenta oraz jasne procedury wewnętrzne są najlepszą polisą ubezpieczeniową dla majątku statutowego.
2. Rygor Finansowy: Należy bezwzględnie utrzymywać ścisłą rozdzielność księgową między działalnością statutową a gospodarczą. To stanowi najważniejszy dowód na wewnętrzne wyodrębnienie przedsiębiorstwa w przypadku kontroli skarbowej.
3. Szczegółowa Uchwała: Uchwała Fundacji ustanawiająca prokurę musi literalnie i ściśle odnosić umocowanie do majątku i czynności związanych z działalnością gospodarczą, powołując się na art. 55^1 k.c.

Ustanowienie prokury jest krokiem w stronę profesjonalizacji działalności komercyjnej Fundacji. Przy zachowaniu pełnej świadomości prawnej i odpowiednim nadzorze, Fundacja może skutecznie łączyć realizację misji społecznej z efektywnością biznesową.

Specjalistka inkluzywności i różnorodności w pracy, prawniczka, aplikantka adwokacka. W kancelarii Legalden wspiera obsługę prawną NGO, doradza przy zakładaniu organizacji oraz pomaga w rozwiązywaniu bieżących trudności prawnych. Zajmuje się także legalizacją pobytu i pracy zagranicznych ekspertów współpracujących z organizacjami międzynarodowymi. Zagłębienie w kwestie inkluzywności jest dla niej naturalnym ciągiem wydarzeń – swoją pracę magisterską poświęciła interdyscyplinarnemu tematowi „Rejestrowane związki partnerskie jako instytucja alternatywna dla małżeństwa”. Z czasem jej zainteresowania równościowe rozszerzyły się na inne obszary, w których dochodzi do dyskryminacji. Od czasów studiów zaangażowana w działalność organizacji pozarządowych.

Prywatnie psia mama, miłośniczka długich spacerów, jazdy na rowerze, planszówek, książek, gotowania i bingowania seriali.