Projekt "Promocja partycypacji i mediacji w zarządzaniu środowiskiem na obszarach Natura 2000" dobiega końca
Projekt realizowany przez Centrum Rozwiązań Systemowych pomógł w rozwiązywaniu konfliktów i zwiększył udział społeczeństwa przy podejmowaniu decyzji dotyczących ochrony przyrody na obszarach Natura 2000.
Najczęstszym tematem sporów środowiskowych na obszarach Natura 2000 jest chęć takiego użytkowania obszaru, które zagraża gatunkom lub/i siedliskom chronionym na podstawie dyrektyw ptasiej i siedliskowej. Ochrona siedlisk na kamieńcach budzi emocje, gdyż uniemożliwia pogłębianie koryta rzeki i umacnianie brzegów, aby chronić domy przez powodziom. Nie mniejsze problemy rodzi chęć intensywnego gospodarowania rolniczego, czy też presja inwestycyjna na tereny podmiejskie, na których są ustanowione obszary Natura 2000. Równocześnie brak aktywności spowodowany zaprzestaniem tradycyjnego sposobu gospodarowania wpływa negatywnie na przedmioty ochrony.
Projekt realizowany od stycznia 2012 r. do grudnia 2013 r. przez Stowarzyszenie Centrum Rozwiązań Systemowych we współpracy z Oegut – Austrian Society for Technology and Environment, Dialogue Matters oraz Fundacją Dobrych Rozwiązań, dotyczył wypracowania praktycznego modelu zwiększenia udziału społeczeństwa i rozwiązywania konfliktów w zakresie podejmowania decyzji dotyczących ochrony przyrody. Istotą projektu było wdrożenie działań mediacyjnych i partycypacyjnych na wybranych obszarach, a także przeprowadzenie działań edukacyjnych mających na celu zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie obszarów Natura 2000 i zasad ich funkcjonowania.
Główne działania w projekcie obejmowały przeprowadzenie procesu rozwiązywania konfliktów w postaci spotkań konsultacyjno – mediacyjnych na trzech wybranych obszarach Natura 2000: Dolina Białki (woj. małopolskie), Mrowle Łąki (woj. podkarpackie) oraz Kamień (woj. lubelskie). Obszary te zostały wybrane po konsultacjach z Regionalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska w związku z istniejącymi lub potencjalnymi konfliktami między ochroną przyrody a działalnością człowieka. W każdym z województw prowadziliśmy też serię szkoleń na tematy związane z przyrodniczymi, prawnymi i społecznymi uwarunkowaniami funkcjonowania sieci Natura 2000. Celem spotkań konsultacyjno-mediacyjnych była próba pogodzenia potrzeb mieszkańców i instytucji gospodarujących na obszarze Natura 2000 z wymogami ochrony przyrody oraz wsparcie tworzenia planów zadań ochronnych w zakresie kwestii spornych.
W wyniku procesu partycypacyjnego udało się stworzyć zalążek porozumienia pomiędzy interesariuszami i zachęcić ich do podjęcia rozmów. Efektem dyskusji, wyjaśniania kwestii, czasem wielokrotnego wracania do tematu, była wzajemna wymiana informacji i uzupełnienie wiedzy uczestników spotkań. Konsultacje partycypacyjne są procesem bardzo czasochłonnym, który pomimo zaangażowania dużych sił i środków może nie doprowadzić do porozumienia (konkretnego rozwiązania), ze względu na potrzebną do kompromisu zmianę postaw i podejścia - modelu myślowego - stron. Czasami konkretne rozwiązania problemu można uzyskać w trakcie mediacji lub negocjacji. W każdym przypadku potrzebna jest dobra wola stron i chęć podjęcia rozmów.
Z doświadczeń zebranych w projekcie wynika, iż jakość procesów tworzenia PZO mogłyby się poprawić poprzez przeznaczenie większej ilości czasu na spotkania, przygotowane z myślą o rozwiązaniu konfliktów (w zależności od potrzeb i natury sporu na danym obszarze), a także przez szkolenia w zakresie organizacji procesów społecznych i komunikacji z interesariuszami dla instytucji ochrony przyrody. Pomocne również byłoby prowadzenie spotkań przez specjalistów z dziedziny komunikacji społecznej (moderatorów, mediatorów), a także ekspertów mogących jasno i w prostych słowach wyjaśnić trudne kwestie.
W listopadzie 2013 r. W Krakowie zorganizowano konferencję “Wyzwania zarządzania - udział społeczny w zarządzaniu obszarami Natura 2000 w Polsce” podsumowującą działania i rezultaty projektu. Jej głównym celem była wymiana doświadczeń dotyczących zarządzania i radzenia sobie z konfliktami na obszarach Natura 2000. Uczestnikami konferencji byli m.in. przedstawiciele Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, regionalnych zarządów gospodarki wodnej, ośrodków doradztwa rolniczego, urzędów gmin, starostw, członkowie organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska, przedstawiciele środowisk akademickich oraz inne osoby zajmujące się tematyką zarządzania na obszarach Natura 2000 i udziałem społeczeństwa w ochronie środowiska, a także uczestnicy spotkań konsultacyjnych, jakie odbyły się w ramach Projektu PINAT.
Podczas dyskusji wskazano problemy i wypracowano wskazówki dotyczące zarówno rozwiązywania konfliktów oraz właściwej komunikacji społecznej na obszarach Natura 2000, jak i odpowiedniego, a zwłaszcza skutecznego zarządzania obszarami, w tym wdrażania PZO. W szczególności wskazano, iż nadal pokutują błędy z przeszłości powstałe przy wyznaczaniu obszarów Natura 2000, a tempo sporządzania PZO rodzi dalsze konflikty. Najważniejsze zidentyfikowane wyzwania zarządzania dotyczą precyzyjnego przypisania kompetencji instytucjom (m.in. określenia zarządzającego obszarem Natura 2000), określenia narzędzi do zarządzania na obszarach Natura 2000 oraz zdefiniowania zasobów (finansowych, ludzkich, czasowych) dla realizacji działań określonych w opracowanych PZO.
##
Źródło: Stowarzyszenie Centrum Rozwiązań Systemowych
