Często pomija się ich przy okazji różnych analiz i zestawień dotyczących III sektora, lub stawia w osobnym szeregu. Wiele jednak spośród 16 tys. Ochotniczych Straży Pożarnych angażuje się w działalność sportową, edukacyjną, kulturalną, organizując społeczne życie w swoich gminach i miejscowościach.
Zawody sportowo-pożarnicze w Czestochowie, fot. zosprp.pl
Jednocześnie, w debacie dotyczącej polskich organizacji pozarządowych stosunkowo rzadko porusza się temat Ochotniczych Straży Pożarnych. Z czego to wynika? Z innej specyfiki ich funkcjonowania – choć formalnie są stowarzyszeniami, to jednak działają na nieco innych zasadach niż inne stowarzyszenia i fundacje.
Czym się różnią od reszty NGO-sów?
Ich funkcjonowanie, oprócz Prawa o stowarzyszeniach, regulują też przepisy Ustawy o ochronie przeciwpożarowej, zaś samorząd lokalny jest ustawowo zobligowany do finansowania ich działań. Ta sytuacja prawna leży u podstaw ich bliskich relacji z władzami samorządowymi, znacząco się różniących od relacji innych stowarzyszeń i fundacji. Odmienna jest też historia OSP: w przeciwieństwie do większości innych stowarzyszeń i fundacji (których rozwój, czy raczej odrodzenie, rozpoczął się wraz z narodzinami III RP), tradycje OSP sięgają połowy XIX w.
Z racji tej odmienności i silnego związku z samorządem lokalnym, wiele debat i analiz wyodrębnia ten typ organizacji i skupia się raczej na fundacjach oraz stowarzyszeniach poza OSP.
Członkowie straży organizują, m.in.: przeglądy, festiwale, koncerty orkiestr OSP, festiwale piosenek strażackich, spotkania zespołów scenicznych, olimpiady pożarnicze, plenery malarskie i konkursy plastyczne, konkursy radiowe, fotograficzne, itp.
Opierają się na pracy społecznej
Przymiotnik „ochotnicze” w nazwie organizacji nie jest tylko ozdobą – organizacje te niemal w całości opierają się na pracy społecznej. Zaledwie 5% na stałe współpracuje z płatnymi pracownikami (w przypadku innych stowarzyszeń i fundacji było to 24%) , kolejne 6% od czasu do czasu korzysta z płatnej pracy na zasadzie jednorazowych zleceń (u innych – 20%), pozostałych 89% w żaden sposób nie płaci za pracę na ich rzecz.
Praca wolontariacka umożliwiająca funkcjonowanie Ochotniczych Straży Pożarnych to przede wszystkim zaangażowanie samych członków tych organizacji, a w bardzo niewielkim stopniu działania wolontariuszy zewnętrznych. Członkowie i przedstawiciele władz niemal wszystkich OSP regularnie pracują nieodpłatnie na rzecz swoich organizacji – zaledwie 2% badanych OSP udzieliło innej odpowiedzi. Zanim szczegółowo opiszemy zaangażowanie tych osób, przyjrzyjmy się jednak całej bazie członkowskiej OSP.
Wielkością zbliżone są one do przeciętnych polskich organizacji – większość zrzesza po kilkadziesiąt osób: zaledwie co dziesiąta ma mniej niż 20 członków, a tylko 4% skupia ich ponad 100. Warto też podkreślić, że Straże zrzeszają prawie wyłącznie mężczyzn – w połowie nie ma żadnych kobiet, w kolejnych 45% udział kobiet nie przekracza jednej czwartej. Wedle danych Zarządu Głównego ZOSP RP kobiety stanowią łącznie zaledwie ok. 5% członków.
Większość członków OSP angażuje się w działania swoich jednostek. Średnio 62% to osoby aktywnie włączające się w prace organizacji – tymczasem wśród innych stowarzyszeń i fundacji analogiczny odsetek wynosi ok. 50% Duża część z nich regularnie nieodpłatnie pracuje na rzecz swojej organizacji: w połowie OSP takich osób jest 20 lub więcej. Jest to jednak zaangażowanie w niewielkim wymiarze czasu. W przeciętnej OSP łącznie osoby te poświęcają organizacji 36 godzin miesięcznie (a więc średnio jedna osoba przeznacza na to ok. dwóch godzin), w co siódmej poświęcają 170 lub więcej godzin, co odpowiada czasowi pracy poświęcanemu przez jedną osobę na standardowym etacie.
Przy tak dużej liczbie członków organizacji gotowych do społecznej pracy niewielkie jest już zapotrzebowanie na wsparcie wolontariuszy zewnętrznych – z pomocy takich osób korzysta tylko co piąta OSP (ponda dwa razy rzadziej niż w innych stowarzyszeniach i fundacjach), angażując przeciętnie pięciu wolontariuszy, spośród których statystycznie trzech jest ściślej związanych z organizacją. W przeciętnej OSP wspieranej zaangażowaniem takich osób poświęcają oni łącznie ok. 26 godzin miesięcznie.
Ten krótki portret Ochotniczych Straży Pożarnych pokazuje nieco odmienną specyfikę ich funkcjonowania i silnie członkowski charakter, w porównaniu do pozostałych stowarzyszeń i fundacji. Niemal całość działania OSP opiera się na pracy wolontariackiej ich członków. Marginalna jest rola płatnych pracowników, rzadko też angażowani są wolontariusze zewnętrzni.
Ogromna skala działania Ochotniczych Straży Pożarnych i duże zaangażowanie społeczne w ich pracę sprawiają, że dzięki i poprzez OSP realizowany jest ogromny potencjał wolontariatu w Polsce.
Źródło: inf. własna
