Publicystyka - ngo.pl

Coraz częściej obserwujemy niedopasowanie kwalifikacji pracowników do potrzeb lokalnych rynków pracy. Menadżerowie wysokiego szczebla przemieszczają się tylko między wielkimi miastami. Wykwalifikowanych pracowników fizycznych brakuje właściwie wszędzie. To zjawisko groźne, bo hamujące rozwój przedsiębiorczości i inwestycji (w tym zagranicznych) w regionach.

Bliżej do Londynu

Jakub Zawiła-Niedźwiecki, 27-letni warszawiak, przez kilka lat zdalnie pracował w niedużej śląskiej firmie motoryzacyjnej. W pewnym momencie ten model pracy się wyczerpał. – Mam stanowisko menadżerskie i duży zespół ludzi pod sobą. Doszliśmy do wniosku, że jeżeli firma ma się rozwijać, muszę być na miejscu w Katowicach – opowiada Jakub. Długo się opierał: – Dla mnie to brzmiało jak wygnanie.

W podjęciu decyzji o przeprowadzce Jakubowi pomógł fakt, że ze swoją firmą jest mocno związany: – Właściwie ją współtworzyłem. Praca jest moją pasją.

Jakub zasilił w końcu rzeszę Polaków, którzy migrują wewnątrz kraju. Jest ich zaledwie 2–3% w skali całej naszej populacji, z czego tylko co czwarty przemieszcza się za pracą. To wynik zatrważająco niski, jeżeli zestawimy go z niezwykle silną mobilnością zagraniczną Polaków. Dla porównania w Wielkiej Brytanii, Francji czy Holandii migruje pięciokrotnie więcej osób.

– Polacy są zasiedziali, ale tylko wtedy, kiedy migracja wiąże się z przeniesieniem całego gospodarstwa domowego. Wyjazd za granicę jest pod tym względem łatwiejszy, bo zakłada on pewną tymczasowość. W perspektywie mamy powrót – mówi dr Izabela Grabowska-Lusińska z Ośrodka Badań nad Migracjami UW.

Problemem jest też nierówny bilans przemieszczania się ludności między województwami. Z Rocznika Demograficznego 2010 GUS wynika, że tylko pięć województw w Polsce: mazowieckie, małopolskie, dolnośląskie, pomorskie i wielkopolskie notuje dodatnie saldo migracji, co oznacza, że liczba osób osiedlających się przewyższa liczbę tych, którzy wyjeżdżają. Pozostałe województwa notują saldo ujemne. Najgorsza sytuacja jest w województwie lubelskim.

Bez rodziny ani rusz

Co wstrzymuje nas przed poszukiwaniem pracy w innych regionach naszego kraju? – Rzeczywiście jest kilka barier hamujących mobilność wewnętrzną Polaków. To przede wszystkim bariery czysto społeczne – przekonuje Grabowska-Lusińska. – Z zeszłorocznych badań CBOS wynika, że to nie praca, a rodzina jest najważniejsza przy wyborach migracyjnych Polaków.

Kluczowa okazuje się opieka nad dziećmi. Polacy nie chcą jechać tam, gdzie nie ma żłobków, przedszkoli. Wyjeżdżając, pozbawiają się też pomocy w wychowaniu dzieci ze strony innych członków rodziny.

– Mi było mi łatwiej, bo nie mam żadnych zobowiązań. Nie mam rodziny, dzieci. Ale znajomi z Warszawy marudzą, że nie mogą się ze mną spotkać. Nie mogę też spędzać tyle czasu z mamą i chorą babcią, ile bym chciał – mówi Jakub.

Dlatego do Warszawy stara się przyjeżdżać na weekendy. A podróż do najłatwiejszych nie należy. – Pociągi się opóźniają, jadą bardzo długo. Dlatego podróżuję głównie samochodem, ale ostatnio były takie warunki, że podróż zajęła mi 7 godzin – narzeka Jakub.

Infrastrukturalne bariery w mobilności wewnętrznej są w naszym kraju szczególnie dotkliwe. – Przeciętny Niemiec potrafi dojeżdżać codziennie 100 km do pracy. Polakom uniemożliwia to stan infrastruktury kolejowej czy drogowej – zauważa Grabowska-Lusińska.

Są też problemy ekonomiczne. – To szczególny problem przy migracji do wielkich miast. Wyższe koszty zakwaterowania, czy też wciąż istniejący mit o „droższej żywności”, który nie zawsze znajduje odzwierciedlenia w rzeczywistości, nie są wcale rekompensowane przez wyższe zarobki. Stąd też wiele osób nie podejmuje tego ryzyka – zauważa Grabowska-Lusińska.

Firma cię przeprowadzi

Ci, którzy z miast o wyższym i droższym standardzie życia wyjeżdżają, liczą na jakiś rodzaj rekompensaty. Jakub dostał mieszkanie służbowe, chociaż i tak czuje się, jakby mieszkał w hotelu.

– Pracodawca jeżeli chce zdobyć pracowników, musi dużo dać z siebie. Konieczne są zachęty w postaci zapewnienia transportu do pracy, opieki medycznej czy opieki nad dziećmi – mówi Grabowska-Lusińska. A pracodawcy są skłonni zainwestować w pracownika naprawdę dużo. – Nawet do 50 tys. zł na jedną osobę. Chociaż tyle inwestuje się raczej w specjalistów o najwyższych kwalifikacjach – mówi Magdalena Zymon z Interdean, międzynarodowej firmy zajmującej się relokacją.

Pakiet w postaci służbowego mieszkania, to już za mało. – Załatwiamy wszystko: dom, mieszkanie. Dla dzieci znajdujemy szkoły i przedszkola. Na końcu pakujemy i przeprowadzamy pracowników – mówi Magdalena Zymon z Interdean. Przyznaje też, że coraz częściej obserwuje wśród swoich klientów „przymusową” mobilność. Pracodawcy po prostu oddelegowują swoich pracowników do oddziałów w innych miastach – mówi Zymon

Stymulowanie mobilności to również zadanie dla powiatowych urzędów pracy, które najlepiej znają potrzeby lokalnych rynków pracy. Dr Grabowska-Lusińska: – Taki projekt przeprowadził PUP z Nysy, który wspomagał mobilność wewnętrzną pracowników poprzez pomoc w dojazdach do pracodawców (głównie z bezpośrednich inwestycji zagranicznych) do Oławy i Brzegu.

Nie ma pracowników, nie ma inwestycji

W wydanym w 2007 roku raporcie Banku Światowego Internal Labor Mobility in Central Europe and the Baltic Region, pojawiły się ostrzeżenia, że brak zdecydowanego działania na rzecz mobilności może w sprawić, ze Polska zostanie w tyle. Już wtedy, wśród państw Europy Środkowo-Wschodniej, przyjętych niedawno do Unii Europejskiej, byliśmy najgorsi nawet pod względem commuting'u – czyli osób dojeżdżających codziennie do pracy z terenów podmiejskich, oddalonych nawet o 60 km. W Polsce takie osoby stanowiły 1% wszystkich pracujących. Dla porównania – w Belgii czy Wielkiej Brytanii już niemal 20%.

Słaba mobilność wewnętrzna może zagrozić rozwojowi poszczególnych regionów. Brak rąk do pracy to nie tylko zahamowanie rozwoju rodzimej przedsiębiorczości. To również duże zagrożenie dla inwestycji zagranicznych. Duże firmy, przed wkroczeniem na rynek, robią rozeznanie, co do obecności wystarczającej liczby fachowców na lokalnym rynku pracy.

Jakub zapytany jak radzi sobie z poczuciem „wygnania” mówi: – Szybko zaczął mi doskwierać fakt, że nikogo nie znam. To szczególnie trudne w małej firmie. Chociaż wszyscy tutaj skądś przyjechali i żaden pracownik nie pochodzi z Katowic. Cóż, mój dom jest tam, gdzie moja praca.