Ostatnie dane dotyczące ilości wypadków na polskich drogach są zatrważające. Tylko w lipcu 2010 r. Policja odnotowała w Polsce 3926 wypadków, w których zginęły 374 osoby, w tym 266 (71%) na miejscu. Ile z tych osób dałoby się uratować, gdyby świadkowie wypadku udzielili im pierwszej pomocy, nie wiadomo. Faktem jednak jest, że wiele osób boi się udzielić pomocy w obawie, że bardziej zaszkodzi poszkodowanemu niż pomoże.
To właśnie z powodu tak dużej śmiertelności ofiar wypadków nie tylko drogowych, ale również w innych okolicznościach Międzynarodowa Organizacja Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca ogłosiła 12 września Światowym Dniem Pierwszej Pomocy. Obchody tego święta odbywają się co roku pod patronatem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i mają na celu propagowanie umiejętności udzielania pomocy w sytuacjach będących zagrożeniem dla ludzkiego zdrowia lub życia, na co dzień i w sytuacjach kryzysowych.
Udzielenie pierwszej pomocy jest obowiązkiem każdego obywatela regulowanym przez polskie prawo. Konsekwencje prawne za zaniechanie takiej pomocy przewiduje Kodeks Karny. Artykuł 162 Kodeksu mówi:
„§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Udzielając pierwszej pomocy należy postępować według konkretnych reguł, które zapewniają bezpieczeństwo zarówno poszkodowanemu, jak i udzielającemu pomocy. Przede wszystkim osoba, która nie posiada specjalistycznego wykształcenia (nie jest lekarzem lub ratownikiem medycznym), powinna udzielić tylko niezbędnej pomocy zwanej pomocą przedmedyczną. W zakres pierwszej pomocy przedmedycznej wchodzą takie czynności jak (istotna jest kolejność ich wykonywania):
1. zabezpieczenie miejsca wypadku,
2. sprawdzenie stanu poszkodowanego (podstawowych funkcji życiowych – krążenia, oddechu i świadomości, zlokalizowanie odniesionych urazów),
3. zapewnienie sobie pomocy, wezwanie pogotowia ratunkowego lub innych specjalistycznych służb ratowniczych,
4. prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, zatamowanie krwotoków i działanie przeciwwstrząsowe
5. wykonanie pozostałych/innych czynności ratunkowych zależnych od stanu poszkodowanego
6. ułożenie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (jedynie jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny)
Podczas udzielania pierwszej pomocy należy pamiętać o bezpieczeństwie osoby udzielającej pomocy. Jest ono równie ważne jak bezpieczeństwo poszkodowanego. Aby uniknąć ryzyka nabycia choroby infekcyjnej podczas udzielania pierwszej pomocy, musimy stosować środki ochrony własnej oraz proste procedury:
- Należy zawsze używać rękawiczek medycznych. Jeżeli nie posiadamy rękawiczek medycznych, należy założyć na dłonie worki foliowe lub jakikolwiek wodoodporny materiał
- Wskazane jest dokonanie standardowej dezynfekcji miejsca zdarzenia, które zapobiega rozprzestrzenianiu się infekcji
- Należy zbierać wszelkie środki użyte w miejscu zdarzenia do jednej torby
- Po udzieleniu pierwszej pomocy należy umyć ręce mydłem
- W razie podejrzenia, iż zostaliśmy narażeni na infekcję, należy poinformować o tym pomoc medyczną lub skontaktować się ze swoim lekarzem
Bardzo ważnym elementem udzielenia pierwszej pomocy jest również wezwanie pomocy. W Polsce działa kilka alarmowych numerów telefonicznych, pod którymi można uzyskać pomoc. Są to:
- numer alarmowy – 112 (jest to jednolity numer alarmowy w całej Unii Europejskiej)
- Pogotowie Ratunkowe – 999
- Straż Pożarna – 998
- Policja – 997
- Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – 601 100 300 (dla wypadków w górach)
- Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe – 601 100 100 (dla wypadków nad wodą)
Podczas zgłaszania wezwania należy podać (również w tym wypadku istotna jest kolejność):
1. miejsce zdarzenia
2. rodzaj zdarzenia (wypadek drogowy, wypadek w pracy, etc.)
3. liczbę poszkodowanych
4. stan poszkodowanych
5. imię i nazwisko wzywającego pomocy
6. numer telefonu, z którego dzwonimy
Po podaniu tych wszystkich informacji należy poczekać na dodatkowe pytania dyspozytora i potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia.
Już od początku swego istnienia Polski Czerwony Krzyż zajmował się niesieniem pomocy i ratownictwem podczas wypadków, katastrof czy klęsk żywiołowych. Znacząca pomoc napływała ze strony francuskiego, brytyjskiego, a nawet amerykańskiego Czerwonego Krzyża. Przed wybuchem II wojny światowej PCK tworzy sekcje ratowniczo-sanitarne, których hasłem stają się słowa „PCK czuwa, chroni, ratuje”. W latach 90-tych XX wieku w Bielsku-Białej, Gdańsku, Jeleniej Górze, Warszawie oraz Wrocławiu powstają Grupy Ratownictwa Specjalnego PCK wyposażone w najnowocześniejszy sprzęt ratunkowy czego efektem jest zdobyte uznanie na międzynarodowych ćwiczeniach NATO w zakresie ratownictwa. Obecnie na terenie Polski działa prawie 50 Grup Ratownictwa PCK niosących pomoc poszkodowanym podczas wszelkiego rodzaju wypadków, katastrof oraz klęsk żywiołowych.
Jedną z głównych metod propagowania edukacji społeczeństwa w zakresie udzielania pierwszej pomocy są organizowane przez PCK od 16 lat Mistrzostwa Pierwszej Pomocy Polskiego Czerwonego Krzyża. Celem tych mistrzostw jest podniesienie poziomu wiedzy młodzieży w zakresie udzielania pierwszej pomocy , a także przeciwdziałanie występowania wypadków poprzez upowszechnianie zasad bezpieczeństwa.
Inną organizacją powołaną do niesienia pomocy jest Maltańska Służba Medyczna (MSM), która w Polsce istnieje od 1990 r. Głównymi formami działalności MSM jest:
- zabezpieczanie medyczne zgromadzeń: pielgrzymek i uroczystości religijnych, zawodów sportowych, koncertów, kongresów i imprez kulturalnych,
- transportowanie chorych własnymi karetkami,
- prowadzenie działalności wychowawczej wśród młodzieży przez tworzenie grup kadetów,
- prowadzenie działalności socjalnej przez opiekę nad bezdomnymi w przytułkach dla bezdomnych,
- opieka nad osobami starszymi w "Domu Spokojnej Jesieni",
- pomoc w przedszkolu w Maltańskim Centrum Pomocy Niepełnosprawnym Dzieciom i Ich Rodzinom,
- działalność w Klubie Honorowych Dawców Krwi,
- prowadzenie kursów pierwszej pomocy.
Edukacja w zakresie pierwszej pomocy to jednak przede wszystkim kursy, na których każdy z nas może nauczyć się jak ocenić stan poszkodowanego, jak postępować w przypadku braku przytomności, oddechu czy krążenia, a także urazów i nagłych stanów. Jest to wiedza, którą powinien posiadać każdy z nas, aby w sytuacjach zagrożenia móc właściwie zareagować. Bo należy robić wszystko, aby policyjne statystyki przytoczone na samym początku były jak najmniej tragiczne.
Organizacje specjalizujące się w edukacji w zakresie pierwszej pomocy:
