24 października 2015 roku zebrali się w Warszawie przedstawiciele archiwów społecznych z całej Polski. W I Kongresie Archiwów Społecznych, zorganizowanym przez Ośrodek KARTA we współpracy z gospodarzem miejsca – Muzeum POLIN, uczestniczyło blisko 200 osób, w tym 140 archiwistów społecznych z całej Polski. Było to wydarzenie o randze historycznej, które zapoczątkowuje nowy etap w rozwoju polskich archiwów społecznych.
„Podczas kongresu zaprezentowaliśmy systemowy model działania, który wspiera organizacje społeczne prowadzące archiwa. Jego elementem jest – dedykowany organizacjom zajmującym się archiwizacją dokumentów życia społecznego – system dofinansowania, którego operatorem będzie Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. Dzięki niemu inicjatywy z obszaru archiwistyki społecznej przestaną być efemeryczne i będą miały szansę rozwoju oraz stabilizowania swojej działalności” – powiedział dr Artur Jóźwik, dyrektor Ośrodka KARTA, w wywiadzie dla portalu dzieje.pl.
PREZENTACJE ARCHIWÓW SPOŁECZNYCH
Były to: Fundacja Ważka (Wrocław), Muzyka Odnaleziona (Warszawa), Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich (Warszawa), Fundacja Kossakowskiego (Warszawa), Fundacja Aby nikt nie zginął (Łódź), Fundacja Pogranicze (Sejny), Łódzkie Stowarzyszenie Inicjatyw Miejskich Topografie (Łódź), Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek (Totuń), Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania NAD BZURĄ (Plecewice), Fundacja TRES (Zbąszyń), Instytut Historii Głuchych „Surdus Historicus” (Warszawa).
Archiwa prezentujące się na Kongresie zgłosiły się w odpowiedzi na apel Ośrodka KARTA. „Podczas kongresu prezentują się różnorodne organizacje, zarówno takie, które dopiero niedawno uruchomiły archiwa, jak i te wiodące w obszarze archiwistyki społecznej, które mają już bardzo bogatą historię i są mocno zakorzenione w swoich lokalnych społecznościach. Zależało nam, by poprzez te podmioty pokazać szeroki zakres tematyczny, jakim zajmują się archiwa społeczne” – powiedział Artur Jóźwik, dyrektor Ośrodka KARTA, w rozmowie z portalem dzieje.pl. Przy stoiskach odbywały się swobodne rozmowy z twórcami archiwów, oglądanie fragmentów wystaw ze zbiorów i filmów z pracy w terenie. Doświadczeni doradzali początkującym. Była to okazja do nawiązania partnerstw archiwów z jednego regionu lub o podobnych zainteresowaniach.
W tym samym czasie miała miejsce prezentacja darów i darczyńców kolekcji Muzeum Historii Żydów Polskich pt. “Rzeczy i ludzie”. Kolekcja muzeum POLIN ma wyjątkowy, osobisty charakter. Nie jest to typowa kolekcja judaików – to kolekcja darów, pamiątek związanych z historią Żydów polskich, przekazywanych do muzeum w poczuciu, że jest to dla nich najbardziej odpowiednie miejsce. Do kolekcji należy również historia obiektu lub osoby, do której przedmiot należał. Ta historia, w formie wywiadu z Darczyńcą, stanowi wartość dodaną, integralną część darowizny. W ramach Kongresu można było porozmawiać z pracownikami Muzeum POLIN i obejrzeć krótkie filmy, pokazujące Darczyńców Muzeum oraz ich bezcenny wkład w tworzenie kolekcji muzealnej, która istnieje i jest wciąż wzbogacana dzięki ich zaangażowaniu i trosce.
PREZENTACJA PROGRAMU - OTWARTY SYSTEM ARCHIWIZACJI (OSA)
Na Kongresie odbyła się również prezentacja programu Otwarty System Archiwizacji (OSA). Katarzyna Ziętal z Ośrodka KARTA, prowadząca projekt „Stabilizacja archiwistyki społecznej w Polsce" powiedziała w rozmowie z portalem dzieje.pl: „Tworzenie programu OSA to dla nas obecnie najważniejsze zadanie. Jest to przygotowywany przez nas program komputerowy do opracowywania zbiorów. Takie narzędzie jest bardzo potrzebne, aby archiwiści łatwo mogli w sposób profesjonalny i zgodny z międzynarodowymi standardami katalogować zbiory. Program będzie zawierał rozbudowany samouczek, dzięki czemu będzie on łatwy w obsłudze również dla kogoś, kto wcześniej nie miał styczności z archiwistyką i bazami archiwalnymi. Poza tym myślimy o tym, jako o początku czegoś bardzo istotnego. Jeśli zacznie go używać dużo podmiotów, to będziemy mogli stworzyć wspólną wyszukiwarkę zbiorów archiwów społecznych.”
Program jest obecnie w fazie testowej. Na początku 2016 roku będzie go można bezpłatnie pobrać ze strony archiwa.org. Prezentacja spotkała się z dużym zainteresowaniem i wielu przedstawicieli AS-ów zgłosiło swoje uwagi oraz chęć opracowania swoich zbiorów w OSA. Pomysł stworzenia internetowej wyszukiwarki zbiorów spotkał się z entuzjazmem uczestników Kongresu – oznacza to konieczność rozwijania aplikacji. Katarzyna Ziętal zapowiedziała współpracę z archiwistyką państwową na polu tworzenie jednego systemu informacji o narodowym zasobie archiwalnym.