Publicystyka - ngo.pl

Autorka podnosi kilka ważnych wątków m.in., iż płacenie za rezultat (PbR) nie rozwiązuje problemów PO KL, którymi są m.in. skupienie na rezultatach „pod konkursy” i kontrola raczej dokumentów a nie wpływu. Dodaje również, że 20% na start uniemożliwia funkcjonowanie merytoryczne organizacji, a płacenie za oddziaływanie (bo rezultat badany po 12 miesiącach od zakończenia projektu jest de facto oddziaływaniem) jest nierealne.

Przyjrzyjmy się temu, jak to wygląda, na podstawie jednego konkretnego działania POKL 7.2.2. Jeżeli mamy rozmawiać, to najlepiej na konkretnych przykładach.

Pierwszy trop to drobna wzmianka w rozdziale 1.3.4. Instrumenty przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu o ekonomii społecznej. W ramach celów strategicznych określono również wskaźniki kontekstowe, które są pierwszym puzlem w naszej układance. Działanie 7.2.2 wpisuje się w Cel 2: Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego, dla którego określone zostały następujące cztery wskaźniki:

• Wzrost wartości wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku 15–64 lat z 17,3% do 23%;
• Spadek stopy bezrobocia długookresowego z 7,8% do 3%;
• Spadek odsetka osób w wieku 18-59 lat żyjących w gospodarstwach domowych, w których żadna osoba dorosła nie pracuje z 13,5% do 9,8%;
• Spadek wartości wskaźnika obciążenia dla instytucji pomocy społecznej – liczby klientów przypadająca na jednego pracownika socjalnego – z 295 do 180 osób

Na końcu Programu Operacyjnego jest także kluczowa dla nas tabela, która określa wskaźniki monitorowania PO KL. Dla Priorytetu VII „Promocja integracji społecznej” w celu szczegółowym odnoszącym się do Ekonomii Społecznej wyznaczono następujące wskaźniki rezultatu:

Kolejny dokument to uchwalany co roku dla każdego województwa Plan Działania. W pierwotnym założeniu miał to być dokument planistyczno-strategiczny, jednak w obecnym kształcie jest to bardziej dokument kontrolno-rozdzielczy, w ramach, którego planowane są działania.

Dla uproszczenia pod uwagę wezmę Plan Działania województwa mazowieckiego. Z jednej strony może to nie być najlepszy przykład w kontekście działania 7.2.2, z drugiej jednak jest to największe i najbardziej zróżnicowane województwo, więc warto przyjrzeć się, co zostało dla niego zaplanowane.

„Grupę docelową w projekcie stanowią, w co najmniej 30 % osoby niepełnosprawne zamieszkałe (w rozumieniu Kodeksu Cywilnego) na terenie gmin wiejskich, miejsko-wiejskich oraz miast do 25 tys. mieszkańców. Wsparcie w ramach projektu zostało dostosowane do specyficznych potrzeb tej grupy docelowej i jest kompleksowe (dzięki połączeniu różnych typów wsparcia np. szkoleń, usług poradnictwa pracy, kontaktów z pracodawcami oraz wykorzystaniu crossfinancingu w celu zwiększenia dostępności osób niepełnosprawnych do udziału w projekcie)”.

Problemem jest jednak to, że kryterium ma być sam udział w projekcie, z którego nie wiadomo, co wyniknie. Nie spełnia to, zatem podstawowych założeń modelu PbR. Jednak nie traćmy nadziei, na końcu znajduje się tabela „Wskaźniki monitorowania Priorytetu wg celów szczegółowych”. I tu zaczyna być ciekawie, nie odnosi się to bezpośrednio do naszego ćwiczenia, ale warto zanotować zawartość tej tabeli.

Zaskakujący jest niewątpliwy „sukces”, jaki został osiągnięty: 1300% normy! To jest dopiero stahanowskie podejście! Warto jednak zwrócić uwagę, że przy bardzo wysokim stopniu realizacji wskaźnika liczby instytucji wspierających (1300%), stopień realizacji wskaźnika liczby osób objętych wsparciem jest relatywnie niski (130%). Wnioski każdy może sobie wyciągnąć sam.

Pozostał nam jeszcze jeden dokument, aby przejść cała ścieżkę programowania, czyli dokumentacja konkursowa. Dokumentacja ta zwiera w zasadzie powtórzenie i zebranie w jednym miejscu informacji z wszystkich poprzednich dokumentów i przy okazji kilku innych.

Na marginesie dodam tylko, że dokument ma 57 stron. Jaka Waszym zdaniem cześć zajmuje najwięcej miejsca? Może cel, jaki ma zostać zrealizowany? Możliwe działania? Otóż nie, najwięcej miejsca zajmuje dział „Procedura Odwoławcza”, 8 stron!

Podsumowując nasze poszukiwanie rezultatów w dokumentach dotyczących działania 7.2.2, jedyny konkretny rezultat odnajdujemy na poziomie Programu Operacyjnego. Wskaźniki zostały bardzo sensownie sformułowane, jedynym problem są wartości docelowe, które zostały prawdopodobnie dobrane bez analizy sytuacji i co gorsze całkowicie zapominane na późniejszym etapie realizacji i w konstruowaniu kolejnych dokumentów.

Spróbujmy jednak wykorzystać wskaźnik Liczba miejsc pracy utworzonych w sektorze Ekonomii Społecznej w ramach EFS do dalszej analizy.

Wartość docelowa tego wskaźnika ma wynieść 7000. Należałoby jeszcze podzielić wskaźnik liczby planowanych miejsc pracy na regiony; żeby uprościć podzielimy liczbę miejsc pracy przez liczbę województw: 7000 tys./ 16 województw, czyli mamy utworzyć 437 miejsc pracy w sektorze Ekonomii Społecznej dzięki wsparciu EFS w jednym województwie.

Ile wynosi to wsparcie? W całym działaniu alokacja wynosi 1 566 558 175,55 zł. Oczywiście nie znaczy to, że osiągnięcie wskaźnika ma tyle kosztować. Po pierwsze – poza liczbą utworzonych miejsc pracy Program Operacyjny definiuje również inne wskaźniki (np. trwale działające instytucje wsparcia). Po drugie – liczba miejsc pracy nie zawsze równa się liczba zatrudnionych. Jeśli weźmiemy pod uwagę te ograniczenia i podzielimy sumę alokacji na dwa, okazuje się, że na utworzenie jednego tylko miejsca pracy w działaniu 7.2.2 dysponujemy kwotą 111 897 zł.

Mamy, zatem nasz cel, czyli rezultat, jaki chcemy osiągnąć. Mamy też środki, które możemy na ten cel przeznaczyć. Kolejne zadanie to przełożenie tego rezultatu na konkretnie działania, metody i sposób finansowania, co bez wątpienia jest tutaj najtrudniejsze.

Moim zdaniem, gdyby zamienić obecny system na system PbR, nie trzeba byłoby tworzyć skomplikowanych zapisów i procedur związanych z realizacją projektu, a w zasadzie budżetu, bo na tym obecnie się koncentrujemy. Do realizacji byłby konkretny cel, który jak widać powyżej, zostały określone tylko gdzieś zagubiły się w trakcie realizacji działania. Wprowadzenie tej zasady wiązałoby się również z znacznymi oszczędnościami po stronie administracji związanymi po pierwsze z kosztami biurokracji a po drugie ze środkami zaoszczędzonymi z tytułu zasiłków w niektórych grupach wykluczonych.

Takie rozwiązanie stosowane jest w Wielkie Brytanii gdzie organizacja dostaje premię za sukces. Premia stanowi właśnie procent tej „oszczędności” która powstaje w wyniku aktywizacji danej osoby.

Oszczędności są jednak również po stronie organizacji. Czyż nie byłoby piękne skoncentrować się na realnej pracy we wsparciu osób wykluczonych, a nie na ciągłych wyjaśnieniach, papierologii i zwiększaniu etatów związanych z obsługą tego w organizacjach?

Ważnym pytaniem nurtującym wielu uczestników naszej dyskusji jest kwestia, jak organizacja ma „przeżyć” do czasu osiągniecia rezultatu. Sprowadźmy ten problem do konkretnego przykładu. Koszt aktywacji jednej osoby wyliczony na podstawie wskaźnika i kwoty alokacji w 7.2.2. to – jak zostało pokazane wyżej – ponad 100 tys. zł. 20% tej kwoty (czyli pieniądze przekazywane organizacji na początku realizacji zadania na pokrycie kosztów) to 22 379 zł.

Czy naprawdę te pieniądze nie wystarczą na zatrudnienie dobrego trenera lub trenerki i inne dodatkowe koszty (przypominam, że nie musimy utrzymywać całej biurokracji projektowej, ale właśnie to chyba jest największym wyzwaniem dla organizacji, które biorą udział w tym całym przedstawieniu)?