Publicystyka - ngo.pl

Wypowiedź Edyty Hadrowicz zwraca uwagę na to, gdzie naprawdę znajdują się priorytety państwa (ustawodawcy) – co jest dlań ważniejsze: działalność gospodarcza obywateli, czy ich samoorganizacja? Czy dla państwa jesteśmy ważniejsi jako podmioty gospodarcze, czy obywatele/ki? Tak szeroki wachlarz możliwości realizowania swobody gospodarczej pokazuje, że państwu zależy przede wszystkim na tym, żeby obywatele i obywatelki wzięli na swoje barki ciężar własnego utrzymania i rozwoju gospodarczego kraju, a nie żeby się stowarzyszali i angażowali w sprawy publiczne. Widać to nie tylko w prawie handlowym, ale np. w edukacji. Mamy w szkole oddzielny przedmiot – przedsiębiorczość, ale wątpię, żeby któraś lekcja była poświęcona, np. ekonomii społecznej. Pamiętam, że na WOS-ie uczyłam się grać na giełdzie (na niby), ale nie uczyłam się zakładać stowarzyszenia.

Obserwuję również, że aktywność obywatelska jest coraz częściej postrzegana jako zagrażająca dla władzy publicznej – w związku z czym ta nie ma interesu w tym, żeby ją prawnie wspierać. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach skonstruowana jest tak, żeby obywatele i obywatelki z niej nie korzystali, a aktywność jest ostatnio skrupulatnie kontrolowana – vide zeszłoroczne zmiany w ustawie o zgromadzeniach. Zagrożeniem dla demokracji nazywane były działania Federacji Anarchistycznej, administracja ma kłopot z inicjatywami watchdogowymi, feministycznymi, squaterskimi, a manifestacje i ruch przeciw ACTA były nazywane zagrożeniem dla porządku prawnego i publicznego.

Jeśli chodzi o samo Prawo o stowarzyszeniach, to pierwszy problem, jaki widzę, to sama treść tej ustawy. Nie wiadomo, dlaczego stowarzyszenie można powołać dopiero przy 15 członkach/członkiniach. We Francji i Holandii wystarczą zaledwie dwie, a w Niemczech – siedem osób.  Jestem też przekonana, że ustawowe wymuszanie na osobach stowarzyszających się hierarchicznej struktury – konieczność sformowania zarządu, podziału funkcji w zarządzie etc. zniechęca wiele aktywnych osób do stowarzyszania się.

Nigdy nie stowarzyszyła się Ulica Siostrzana – dobrowolne, nieformalne zrzeszenie kobiet, w którym od 12 lat działam, choć jest grupą najbardziej odpowiadającą definicji stowarzyszenia, jaką znam. Jest „dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych”, „samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne”, „opiera swoją działalność na pracy społecznej członków”. Słowem – co do litery spełnia założenia ustawy.

Nie potrzebujemy zatem rejestrowania się do tego, żeby bardziej poczuć, że się stowarzyszamy – w działania Ulicy zaangażowanych jest kilkanaście osób, to więcej niż w którymkolwiek stowarzyszeniu, jakie znam. Kłopotem dla nas byłyby natomiast formalizmy, jak np. posiadanie siedziby z adresem. Osobiście obawiałabym się także tego, że wymuszona prawem hierarchia (zarząd i delegowanie różnych powinności na członkinie zarządu) w konsekwencji zabiłaby Ulicę.

Drugim kłopotem jest to, że organizacje społeczne nie są zrównane w przywilejach i stowarzyszenia mają ich mniej. Na pewno w porównaniu ze związkami wyznaniowymi. Przywileje podatkowe (np. odpis od darowizny) różnicują sytuację organizacji – na niekorzyść stowarzyszeń. Należałoby zrównać w prawach wszystkie rodzaje organizacji obywatelskich.

Po trzecie w końcu, należałoby sprawdzić, w jakich formach ludzie się obecnie zrzeszają i integrują – a prawo powinno odpowiedzieć na ich potrzeby, na rzeczywistość.

Funkcjonuje coraz więcej innych form stowarzyszeniowych – kolektywy, kooperatywy, ruchy, wspólnoty. Wyobrażam sobie, że oprócz istniejących dziś wspólnot mieszkaniowych mogłyby istnieć nienastawione na zysk wspólnoty zarządzające ruchomościami (samochodami, rowerami, itp.), zorientowane na to, aby utrzymać istniejący stan albo aktywność członków i członkiń. Albo też wspólnoty edukacyjne, opiekuńcze, spożywcze.

Istniejące prawo nie uwzględnia faktycznego zaangażowania osób w sprawy publiczne. Wymusza też „ucieczkę w fundację” – wiele z nich to de facto stowarzyszenia mniejszej liczby osób niż ustawowa piętnastka, a nie żaden spersonifikowany majątek.

Nie jestem zwolenniczką tego, aby każda forma samoorganizacji podlegała regulacji prawnej, bo cenię sobie wolność inicjatywy, ale na pewno katalog organizacji obywatelskich, które mają prawo, np. do współpracy z administracją lub przywilej korzystania np. z ofiarności publicznej, powinien zostać poszerzony.

Agata Teutsch – działaczka feministyczna i lesbijska oraz edukatorka antyprzemocowa i  antydyskryminacyjna. Współzałożycielka Fundacji Autonomia, Towarzystwa Edukacji Antydyskryminacyjnej, grupy nieformalnej Ulica Siostrzana. Członkini Towarzystwa Interwencji Kryzysowej i Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych.