Publicystyka - ngo.pl

Fundacja CultureLab w ramach projektu Mapuj Pomoc razem z ponad 130 przedstawicielami organizacji społecznych wystosowała list do Rzecznika Praw Obywatelskich, podkreślając pilną potrzebę zmiany przepisów.

Organizacje prosiły o interwencję i wkrótce otrzymały odpowiedź. Rzecznik zwrócił uwagę na problem i wsparł inicjatywę sektorowa pomocowego. Wkrótce, 20 września 2023, zastępca RPO Stanisław Trociuk skierował list do Ministra Spraw Wewnętrznych i Pełnomocnika Rządu do spraw uchodźców wojennych z Ukrainy Paweła Szefernakera. Otrzymała go także Minister Zdrowia Katarzyna Sójka oraz prezeska Fundacji Culturelab (Mapuj Pomoc).

Mimo tych apeli sytuacja ukraińskich psychologów, a tym samym osób potrzebujących pomocy, pozostaje nierozwiązana. Nadal organizacje nie wiedzą, czy mogą liczyć na niezbędną poprawkę, i choć Sejm wstępnie przyjął projekt zmiany ustawy, ostatecznie nie została ona zatwierdzona.

Na skutek czwartej nowelizacji ustawy z dnia 12 marca 2023 roku „o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terenie tego państwa” wprowadzono rozwiązania prawne nadające psychologom ukraińskim prawo do wykonywania swojego zawodu i niesienia pomocy psychologicznej uchodźcom bez konieczności wcześniejszej nostryfikacji dyplomu, a na podstawie dyplomu ukończenia studiów z uzyskaniem tytułu zawodowego specjalisty na kierunku psychologia albo magistra na kierunku psychologia.

Sejm podjął wówczas decyzję, dzięki której:

• zaistniała możliwość, by psychologowie ze społeczności ukraińskich uchodźców weszli na polski rynek pracy,
• nie doszło do dodatkowego obciążenia polskich specjalistów,
• osobom uchodźczym z Ukrainy umożliwiono otrzymanie pomocy psychologiczną w języku ojczystym.

Wśród najczęściej wymienianych potrzeb deklarowanych przez osoby uchodźcze od początku kryzysu finansowego znajdowały wsparcie finansowe, zatrudnienie, pomoc materialna i mieszkaniowa, jak również opieka medyczna i psychologiczna (UNHCR & Reach). Odpowiedzią na te deklaracje jest skala zorganizowanego wsparcia. Obecnie działa kilkadziesiąt infolinii udzielających pomocy psychologicznej oraz ponad 400 placówek stacjonarnych w całej Polsce. Zatrudnienie psychologów z Ukrainy w takich miejscach jest oczywistą decyzją, biorąc pod uwagę znajomość języka i przeżyć beneficjentów.

Na miesiąc przed zakończeniem obowiązywania art. 64a specustawy Mapuj Pomoc identyfikowało pierwsze sygnały na temat nadchodzącego kryzysu. Na cyklicznych spotkaniach sektora NGO organizacje zatrudniające psychologów z Ukrainy zgłaszały, że brakuje pewności co do przedłużenia ich uprawnień do wykonywania zawodu w Polsce. Nie było żadnych wieści z Sejmu o przedłużeniu wcześniej ustalonego okresu osiemnastu miesięcy. W międzyczasie przedłużono ochronę tymczasową uchodźcom z Ukrainy, więc zakładano, że tym bardziej psychologom, którzy im pomagają, należy pozwolić wykonywać zawód.

Mapuj Pomoc 8 sierpnia zorganizowało spotkanie z cyklu „PoMOCna Kawa”, którego tematem była przyszłość niesionej pomocy psychologicznej uchodźcom i nostryfikacja dyplomów specjalistów. Wzięło w nim udział 30 organizacji. Organizacje wymieniły się posiadanymi informacjami oraz rozważyły rozwiązania alternatywne. Identyfikując nadchodzący kryzys, postanowiono działać.

Rezultatem sierpniowego spotkania był apel złożony 22 sierpnia do Rzecznika Praw Obywatelskich, który został poparty przez przedstawicieli 130 organizacji. Celem listu była interwencja Rzecznika w sprawie przedłużenia prawa do świadczenia usług psychologicznych bez konieczności nostryfikacji dyplomu dla psychologów pochodzących z Ukrainy. Pod listem podpisali się przedstawiciele i przedstawicielki organizacji pozarządowych, poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz eksperci i ekspertki ds. pomocy psychologicznej.

W liście wskazano, że brak wydłużenia terminu nostryfikacji powoduje utrudnienia w poradnictwie psychologicznym oferowanym przez ponad 400 placówek organizacji pozarządowych oraz niemal wszystkie placówki publiczne na terenie kraju.

Sygnatariusze rekomendowali, by zapisy specustawy umożliwiające wykonywanie zawodu przez ukraińskich psychologów na rzecz osób objętych czasową ochroną zostały przedłużone do czasu obowiązywania czasowej ochrony dla obywateli Ukrainy.

Do Sejmu dotarł apel organizacji pozarządowych i ten zdecydował się znowelizować specustawę. Zaproponowano, aby termin 18 miesięcy został przedłużony o następne siedem – czyli do marca 2024 roku. Nowelizacja znalazła się w ustawie o zasadach udzielania przez Skarb Państwa gwarancji za zobowiązania Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (druk sejmowy 3522).

Ostatnie posiedzenie Senatu w IX kadencji miało miejsce 6–7 września. Senat zadecydował wówczas o odrzuceniu projektu ustawy, która obejmowała nowelizację wydłużającą prawo do wykonywania zawodu przez psychologów z Ukrainy. W zaproponowanych przez Senat zmianach kwestia wydłużenia prawa do świadczeń dla psychologów pozostaje wiążącą propozycją. Odrzucenie projektu w dotychczasowej formie spowodowały zastrzeżenia formalne, które nie dotyczyły interesującego nas artykułu 64a.

Zgodnie z obowiązującym prawem odrzucenie ustawy przez Senat skutkuje jej powrotem do Sejmu. Ten jednak nie miał już zaplanowanych posiedzeń w kończącej się w 2023 roku kadencji. Dlatego rozpatrzenie nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy było na tamten moment niemożliwe. Poinformowaliśmy o tym Rzecznika, który skierował wspominany we wstępie oficjalny list do MSWiA, załączając treść naszego wezwania. RPO podkreśla zaangażowanie organizacji i zwraca uwagę na niezmiennie duże zapotrzebowanie na opiekę psychologiczną dla obywateli Ukrainy na terenie Polski. List do Ministra Spraw Wewnętrznych i Pełnomocnika Rządu do spraw uchodźców wojennych z Ukrainy otrzymały także Minister Zdrowia oraz prezeska Fundacji Culturelab (Mapuj Pomoc).

Dzięki wsparciu Rzecznika Praw Obywatelskich głos organizacji społecznych został usłyszany na najwyższym szczeblu administracji państwowej. Jest to ważny krok w kierunku zapewnienia ciągłości opieki psychologicznej dla obywateli Ukrainy w Polsce. Nadal jednak czekamy na wiążące decyzje i kroki, które zapobiegną kryzysowi w tym ważnym sektorze.