Publicystyka - ngo.pl

Rządowy Program Senior-WIGOR zakłada powstanie w całej Polsce ośrodków, oferujących osobom powyżej 60. roku życia dzienne usługi opiekuńcze oraz żywieniowe, uzupełnione o ofertę aktywizującą (np. zajęcia rehabilitacyjne). Ośrodki mają dysponować warunkami lokalowymi, w których będzie można świadczyć tak kompleksowe usługi, a także udostępniać miejsce grupom seniorów, którzy chcieliby sami organizować sobie czas.

Jest to realizacja zapowiedzi dotyczących polityki senioralnej, które pojawiły się w expose premier Ewy Kopacz w 2014 r. A to z kolei jest przyczyna, dla której resort pracy bardzo spieszy się z uruchomieniem tego Programu – jest on bowiem w priorytetach prac rządu.

Marzena Breza, dyrektorka Departamentu Polityki Senioralnej w MPiPS, przyznała, że konkretne deklaracje rzeczywiście pojawiły się w wystąpieniu pani premier, chociaż prace nad programem trwały w MPiPS już wcześniej (m.in. w Radzie ds. Polityki Senioralnej). Jednak nie na tyle długo, aby można było w tej chwili mówić o w pełni przemyślanym Programie.

– Każdy może mieć o nim swoje zdanie, w części jest dobrze zaplanowany, w innych miejscach – gorzej – mówiła Breza podczas posiedzenia Rady Działalności Pożytku Publicznego (14 stycznia 2014 r.), na którym prezentowała Program.

WIGOR nie będzie miał jednak etapu pilotażowego. Resort pracy planuje uruchomić go jeszcze w tym roku, chociaż z ograniczonym budżetem – 20 mln zł.

Tak szybkie tempo prac spowodowane jest również założeniem, że samorządy, które zdecydują się na udział w WIGORZE, będą musiały w 2015 roku nie tylko otworzyć odpowiednią placówkę, ale także zapewnić jej średnio 6 miesięcy działania.

Program WIGOR przedstawiany jest jako nowy produkt polityki senioralnej, uzupełniający dotychczasową ofertę, realizowaną poprzez inny rządowy program skierowany do seniorów, czyli Program na rzecz Aktywizacji Społecznej Osób Starszych (ASOS). Ma odpowiadać m.in. na te wyzwania, z którymi ASOS sobie nie radzi: zapewnić ofertę dla seniorów w małych miejscowościach. Statystyki ASOS wskazują bowiem, że większość działań finansowanych z niego prowadzonych jest w dużych miastach. Ponieważ z Programu ASOS finansowane są przede wszystkim projekty organizacji pozarządowych (a tych zainteresowanych działaniami na rzecz seniorów w małych miejscowościach jest mało), dlatego drugi filar polityki senioralnej ma być dostępny głównie dla jednostek samorządu terytorialnego – gmin, powiatów i województw.

To ostatnie rozwiązanie budzi wątpliwości wśród przedstawicieli organizacji pozarządowych.

– Zasada subsydiarności stanowi m.in., że państwo wspiera ze swego budżetu działania realizowane lokalne. Ten program realizuje tę zasadę i z tego się cieszymy. Szkoda jednak, że stosowanie pomocniczości zatrzymało się na poziomie samorządu. W programie bowiem nie ma ani słowa o tym, że jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać prowadzenie tych placówek dalej, np. organizacjom pozarządowym – zwracał uwagę Krzysztof Balon, współprzewodniczący Rady Działalności Pożytku Publicznego.

– Niezrozumiałe jest wykluczenie organizacji pozarządowych – mówił także ks. Stanisław Słowik, który jako przykład możliwej współpracy między samorządami a organizacjami pozarządowymi przy realizacji podobnych zadań podał prowadzenie domów środowiskowych na podstawie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. – Sporą część tych zadań realizują organizacje pozarządowe na zasadzie zlecania zadań przez gminne i powiatowe jednostki samorządu terytorialnego. W moim przekonaniu to się dobrze sprawdza.

Przedstawiciele trzeciego sektora zwracali także uwagę, że w ASOS projekty były realizowane przez organizacje wspólnie z gminami.

– Nie rozumiem dlaczego tutaj miałaby być jakieś przeszkody – dziwił się ks. Słowik, dodając, że aby zachować komplementarność działań, międzysektorowa współpraca przy realizacji zadań przewidzianych w programie WIGOR byłaby nawet wskazana. – Jeżeli w dużej społeczności mamy 3-4 domy pomocy środowiskowej, kluby seniora, dom dziennego pobytu i pojawi się czwarta oferta, to możemy mieć do czynienia z konkurowaniem o tego samego beneficjenta. Pojawi się także pytanie o podwójne finansowanie tych działań. Linia podziału powinna przebiegać na poziomie beneficjentów, a nie realizatorów czy operatorów tego program.

– Linia demarkacyjna zawarta jest w samych zasadach ASOS, gdzie jednostki samorządu terytorialnego pojawiają się głównie jako partnerzy, jako dostarczyciele twardej infrastruktury do oferty, którą składają organizacje pozarządowe – Marek Tramś ze Związku Powiatów Polskich przedstawił spojrzenie strony pozarządowej. Jego zdaniem lokalnie Program WIGOR stworzy możliwość zwiększenia oferty dla środowiska senioralnego.

Krzysztof Balon przedstawił propozycję Wspólnoty Roboczej Związków Organizacji Socjalnych (WRZOS), aby w programie nie tyle zrównać jednostki samorządu terytorialnego i organizacje pozarządowe w zasadach ubiegania się o dofinansowanie, ale by uwzględnić partnerską rolę organizacji. Miałoby w tym pomóc wprowadzenie w konkursach kryteriów strategicznych, które premiowałyby wnioski przygotowane i złożone wspólnie z organizacjami pozarządowymi oraz zakładające prowadzenie placówek przez organizacje (w drodze powierzenia realizacji zadania publicznego) z wykorzystaniem wkładu własnego w postaci pracy wolontariuszy.

– Zarówno kwestie partnerstwa społeczno-publicznego, jak i wolontariatu jako wkładu własnego jesteśmy w stanie uwzględnić w kryteriach oceny projektów – poinformowała Marzena Breza, chociaż jej zdaniem – mimo że nie jest to zapisane wprost – organizacje pozarządowe mogą być realizatorami zadań w ramach Programu WIGOR, wynika to bowiem z ustawy o pomocy społecznej. Podkreśliła także, że zamiarem resortu nie jest tworzenie kolejnych, odrębnych inicjatyw dla podobnej grupy odbiorców, ale właśnie współdziałanie z projektami realizowanymi w ramach ASOS.

Pierwsza ewaluacja Programu WIGOR przewidziana jest w pierwszym kwartale 2016 roku – gdy dostępne już będą sprawozdania z realizacji zadań w 2015 roku. Wówczas MPiPS wraz z Ministerstwem Finansów chce wprowadzić ewentualne zmiany, które będą wynikać z obserwacji pierwszego roku działania Programu.