Publicystyka - ngo.pl

Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE opublikowało opinię na temat projektu ustawy o Narodowym Instytucie Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego 22 sierpnia 2017 r., w odpowiedzi na wniosek złożony w lutym 2017 r. przez Rzecznika Praw Obywatelskich.

W swej opinii OBWE zauważa, że „nowe ramy instytucjonalne na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce generalnie wydają się odpowiadać mechanizmom działającym również w innych krajach OBWE. Jednakże, w Projekcie Ustawy można byłoby w bardziej szczegółowy sposób określić zasady i procedury skutecznej koordynacji oraz rzeczywistego włączenia społeczeństwa obywatelskiego w prace Narodowego Instytutu i jego udziału w nich, a także nadzoru nad działalnością tego nowego organu. Uczyniłoby to Projekt Ustawy bardziej zgodnym z międzynarodowymi i regionalnymi standardami oraz zaleceniami dotyczącymi prawa do uczestniczenia w kierowaniu sprawami publicznymi, w tym udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w procesie podejmowania decyzji publicznych jako zasady cechującej dobrą administrację. Zamieszczenie takich dodatkowych informacji i szczegółowych uregulowań byłoby także zgodne z zadaniami Narodowego Instytutu w zakresie wspierania zaangażowania obywateli i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w życie publiczne i procesy podejmowania decyzji oraz obywatelskiej kontroli nad funkcjonowaniem instytucji publicznych (art. 24 ust. 3 Projektu Ustawy).

Ogólnie władza wykonawcza wydaje się mieć decydujący wpływ na zarządzanie Narodowym Instytutem i jego funkcjonowanie, w związku z czym w Opinii zaleca się ponowne rozważenie obecnej struktury nadzorczej i organizacyjnej, a także zapewnienie środków lub zabezpieczeń ograniczających potencjalną ingerencję rządu w prace Narodowego Instytutu. Ponadto nowy mechanizm rozwoju społeczeństwa obywatelskiego nie powinien prowadzić do sytuacji, w której w praktyce odpowiedzialność za rozdysponowywanie zdecydowanej większości środków lub zasobów publicznych wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego będzie spoczywać na tylko jednym podmiocie. Wręcz przeciwnie – w międzynarodowych i regionalnych zaleceniach oraz dobrych praktykach w zakresie wsparcia publicznego dla stowarzyszeń wskazuje się, że za przydział środków publicznych lub zasobów powinny być odpowiedzialne różne podmioty, w miarę możliwości niezależne od wpływów rządu, nie zaś jeden organ wykonawczy. Wreszcie, odnotowując, że Projekt Ustawy był przedmiotem zarówno internetowych, jak i bezpośrednich konsultacji społecznych, a władze publiczne przekazały informacje zwrotne na temat otrzymanych uwag, polskiego ustawodawcę zachęca się do zapewnienia, aby Projekt Ustawy stał się przedmiotem dalszych powszechnych, szczegółowych i efektywnych konsultacji do chwili jego przyjęcia, w tym podczas debaty na jego temat w parlamencie”.

Główne zalecenia OBWE:

• wprowadzenie w Projekcie Ustawy nowych przepisów, które zapewnią skuteczną koordynację ze społeczeństwem obywatelskim oraz jego rzeczywiste włączenie w prace Narodowego Instytutu i udział w nich, co najmniej przez:
  • zwiększenie liczby przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego i/lub przedstawicieli mianowanych przez inne niezależne podmioty, takie jak Rzecznik Praw Obywatelskich, w Radzie do co najmniej połowy ogólnej liczby jej członków (art. 9);
  • aktywne zaangażowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego w nominowanie potencjalnych kandydatów na stanowiska Dyrektora/zastępców Dyrektora Narodowego Instytutu oraz ich wybór (art. 5 i 7);
  • zapewnienie udziału organizacji społeczeństwa obywatelskiego w opracowywaniu projektów rocznych planów działalności i planów finansowych oraz sprawozdań z działalności i sprawozdań finansowych Narodowego Instytutu (art. 8), w ustalaniu regulaminów otwartych konkursów ofert, w tym określaniu rodzajów zadań podlegających finansowaniu (art. 30) i określaniu wzorów ofert składanych w otwartych konkursach (art. 19 i 19a Ustawy z 2003 r.), a także w ocenie wniosków i wybranych projektów;
  • wprowadzenie w Projekcie Ustawy procedur umożliwiających organizacjom społeczeństwa obywatelskiego aktywny udział w sprawowaniu ogólnego nadzoru nad Narodowym Instytutem;
  • zapewnienie, aby taki udział organizacji społeczeństwa obywatelskiego miał charakter pluralistyczny i niedyskryminujący oraz opierał się na sprawiedliwym, publicznym, przejrzystym, otwartym, niedyskryminującym, pluralistycznym i konkurencyjnym procesie selekcji;
     
• zapewnienie, aby w praktyce odpowiedzialność za rozdysponowywanie wśród organizacji społeczeństwa obywatelskiego zdecydowanej większości środków i zasobów zapewnianych przez władzę centralną, oraz innych form wsparcia z zagranicy, nie była scentralizowana w ramach Narodowego Instytutu;
   
• ograniczenie bezpośredniego wpływu władzy wykonawczej na Narodowy Instytut i systemy wsparcia społeczeństwa obywatelskiego, w tym przez ponowne rozważenie, czy nadzór nad Narodowym Instytutem powinien być sprawowany przez członka Rady Ministrów, przeniesienie większej ilości uprawnień decyzyjnych do Rady, zapewnienie, aby Przewodniczącego Rady wybierali sami członkowie Rady oraz odebranie Radzie Ministrów uprawnień do przyjmowania programów wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, przy jednoczesnym zapewnieniu rzeczywistego udziału przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego w projektowaniu takich programów;
   
• usunięcie z katalogu przyczyn odwołania Dyrektora niezatwierdzenia lub nieprzedstawienia rocznego sprawozdania z działalności lub rocznego sprawozdania finansowego Narodowego Instytutu oraz „działania niezgodnego z prawem, zasadami rzetelności, gospodarności i celowości” (art. 6 ust. 2), jak też odniesienia do niewłaściwego realizowania obowiązków jako podstawy odwołania członków Rady w art. 10 ust. 5 Projektu Ustawy lub przeformułowanie tych zapisów w celu ścisłego ograniczenia ich zakresu;
   
• rozważenie uwzględnienia w zadaniach Narodowego Instytutu wymienionych w art. 24 ust. 3 innych działań dotyczących edukowania kobiet na temat ich praw oraz pomocy w uzyskaniu ochrony prawnej, zapobiegania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej oraz zwalczania jej, rehabilitacji i ponownej integracji społecznej ofiar handlu ludźmi, dostępu kobiet do wymiaru sprawiedliwości, promowania praw osób z niepełnosprawnościami oraz praw grup zmarginalizowanych i mniejszościowych, a także przeformułowanie art. 24 ust. 3 pkt 4 w celu poszerzenia jego zakresu tak, aby obejmował on ogólnie dziedzictwo kulturalne, bez zawężania go wyłącznie do jednego dziedzictwa religijnego i narodowego;
   
• zagwarantowanie, że Projekt Ustawy lub inne akty prawne zapewnią, że Narodowy Instytut będzie kierować się zasadami pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji, przejrzystości, równego traktowania i niedyskryminacji oraz poszanowania niezależności stowarzyszeń;
   
• wskazanie, że spośród jedenastu członków Rady nie więcej niż sześć osób powinno być tej samej płci oraz włączenie zasad i procedur dotyczących ich powoływania, które zapewnią zgodność z takimi wymogami równowagi płci, a także przepisów określających konsekwencje naruszenia tych zasad;
   
• zapewnienie, aby Narodowy Instytut publikował roczne raporty ze szczegółowymi informacjami na temat rodzajów beneficjentów finansowania/wsparcia zapewnionego przez Narodowy Instytut, kwoty przyznanych środków oraz celów, na jakie wykorzystano finansowanie.