Helsińska Fundacja Praw Człowieka po raz pierwszy złożyła w Europejskim Trybunale Praw Człowieka tzw. "opinię przyjaciela sądu". To pierwsza taka opinia złożona w Trybunale przez polską organizację pozarządową. Składanie opinii przyjaciela sądu w postępowaniu przed międzynarodowymi sądami praw człowieka jest praktyką często wykorzystywaną do działania na rzecz ochrony praw człowieka przez uznane organizacje pozarządowe takie jak Interights, Justice Initiative czy European Roma Rights Center. HFPCz cieszy się z zapoczątkowania swojej własnej praktyki w tym względzie.
W sprawie Reinprecht przeciwko Austrii, Trybunał rozważy zastosowanie
art. 5 § 4 oraz art. 6 § 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka do posiedzeń sądu mających na celu
rozpatrzenie decyzji o przedłużeniu tymczasowego aresztowania. W szczególności, przedmiotem
zainteresowania Trybunału w tej sprawie jest kwestia czy takie postępowanie powinno mieć charakter
jawny, czy też decyzje powinny być podejmowane przez sąd na niejawnym posiedzeniu, na którym obecny
może być oprócz sądu jedynie tymczasowo aresztowany z obrońcą oraz prokurator.
HFPCz twierdzi, iż w Polsce przepisy Kodeksu postępowania karnego nie
są jasne w tej kwestii, co zbiega się również z niejednolitą praktyką sądów. Ustanowienie jasnego
standardu przez Trybunał mogłoby mieć skutek w postaci powstrzymania polskich sądów przed
nadmiernym stosowaniem tymczasowego aresztowania jako podstawowego środka zapobiegawczego. HFPCz
zaznacza w swojej opinii, iż posiedzenia sądu rozstrzygające o zastosowaniu oraz przedłużeniu
tymczasowego aresztowania powinny być jawne, co pozwoli prasie, organizacjom pozarządowym (w tym
HFPCz) oraz w ogóle społeczeństwu na aktywne uczestnictwu w monitorowaniu takich posiedzeń oraz
decyzji sądów i ich przesłanek.
W odniesieniu do zastosowania art. 5 § 4 Konwencji, opinia stanowi, iż
kompleksowy charakter warunków, które muszą być spełnione przez sądy krajowe w zakresie
zastosowania tymczasowego aresztowania, wymaga również stworzenie bardziej szerokiego standardu,
wymagającego jawności posiedzeń sądu decydujących o zastosowaniu lub przedłużeniu tego szczególnego
środka zapobiegawczego. Zdaniem HFPCz istnieją również pewne argumenty, które uzasadniają
zastosowanie art. 6 § 1 Konwencji do oceny posiedzeń sądu dotyczących zastosowania lub przedłużenia
tymczasowego aresztowania. W szczególności, decyzja o tymczasowym aresztowaniu może być uznana za
rozstrzygającą o "prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym" w rozumieniu Konwencji,
gdyż wywiera poważny wpływ na życie zawodowe, rodzinne oraz zobowiązania osoby tymczasowo
aresztowanej. Ponadto zastosowania art. 6 § 1 Konwencji można doszukiwać się ze względu na
szczególny związek decyzji o tymczasowym aresztowaniu z rozstrzygnięciem sprawy karnej. Uznanie, iż
tak jest w rzeczywistości przez ETPCz, oznaczałoby w konsekwencji zastosowanie wymogu "jawnej
rozprawy" do posiedzeń sądu, na których podejmowane są decyzje o tymczasowym aresztowaniu i
jego przedłużeniu.
Po złożeniu "opinii przyjaciela sądu" HFPCz oczekuje na
wyrok Trybunału w przedmiotowej sprawie.
