Publicystyka - ngo.pl

Zielona księga przedstawia trzy aspekty
dotyczące przejrzystości działania instytucji UE:

• konieczność ustanowienia bardziej konkretnych ram działalności grup interesu;
• informację zwrotną na temat zastosowania minimalnych standardów Komisji na potrzeby konsultacji;
• obowiązkowe ujawnianie informacji na temat beneficjentów funduszy unijnych.

Komisja uważa, że do lepszej oceny rezultatów
związanych z ustanowionymi standardami oraz do zapewnienia większej
przejrzystości w kontaktach z grupami nacisku lub obywatelem, który
zwraca się do instytucji europejskich, konieczna jest jasna
definicja pojęcia „lobbysta” i „działalność lobbystyczna”. Zdaniem
Komisji podstawowe ramy kontaktów między instytucjami i lobbystami
powinny zawierać elementy, które sprzyjałyby przejrzystości
kontaktów. Pod żadnym pozorem nie może być zatem dozwolone
wywieranie jakiegokolwiek wpływu lub presji ekonomicznej na
podejmowanie decyzji czy też oferowanie jakiejkolwiek pomocy
finansowej, materialnej bądź osobistej. Należy wprowadzić zakaz
rozpowszechniania wątpliwych, celowo niejasnych bądź fałszywych
informacji. Przede wszystkim za nielegalne należy uznać
jakiekolwiek działania lobbingowe, które mogłyby prowadzić do
oszustwa lub korupcji albo wprowadzać w błąd z powodu
przekazywanych informacji bądź ze względu na prawowitość
lobbystów.

Obecnie istniejące środki, szczególnie te
związane z kontrolą zewnętrzną, mogą zwiększyć przejrzystość w
kontaktach między instytucjami i lobbystami. Z tego względu
ustalono „ogólne zasady i minimalne standardy na potrzeby
konsultacji”, które ułatwiają komunikację poprzez bazę danych
CONECCS, dotyczącą organizacji europejskiego społeczeństwa
obywatelskiego i zawierającą dane potrzebne do ustalenia ich
reprezentatywności.

W każdym razie konieczne wydaje się
zaplanowanie wzmocnienia kontroli zewnętrznej (niektóre ze środków
zaproponowanych przez Komisję obowiązują już w wielu państwach
członkowskich). Po pierwsze, proponuje się działania w zakresie
informacji dostarczanych przez lobbystów, które zostałyby
wzmocnione poprzez kwestionariusz znajdujący się na stronie
internetowej Komisji.

Najważniejszym narzędziem jest internetowy
system dobrowolnej rejestracji, który dostarczałby informacji
koniecznych do dokonania oceny celów i źródeł finansowania. Należy
w tym miejscu podkreślić, że wiele dyrekcji generalnych Komisji
Europejskiej posiada system uznawania zatwierdzonych organizacji,
ułatwiający kontakty z nimi.

Należy również zaakcentować kwestię kodeksów
postępowania, które stosowałyby się na równi do wszystkich
lobbystów i ich przedstawicieli niezależnie od ich kategorii.
Kodeksy te – przyjmowane dobrowolnie – zawierałyby pewne wspólne
wymogi minimalne.

Należy zasygnalizować, że w ramach swych
rocznych programów pracy Komisja ustanowiła pewne minimalne
standardy na potrzeby konsultacji w celu ulepszenia jakości
wniosków legislacyjnych. Z tego względu wyniki końcowe mają
znaczenie dla oceny oddziaływania. Niemniej jednak zakres tych
konsultacji nie obejmuje szeregu decyzji, takich jak tworzenie
różnego rodzaju komitetów czy dialog społeczny.

Dotychczas większość państw członkowskich
opracowała kanały informacyjne służące publikowaniu list
beneficjentów funduszy wspólnotowych, które są przez nie
współfinansowane. Najbardziej dobitnym przykładem jest publikowanie
listy beneficjentów WPR. Niemniej jednak otrzymywane dane, a także
informacje dotyczące wykorzystania funduszy w obszarach polityki
finansowanych bezpośrednio przez UE, różnią się w zależności od
kraju. Proponuje się, by Komisja dostarczała tych informacji w
sposób zcentralizowany. Pojawia się pytanie o złożony charakter
kategoryzacji różnych beneficjentów, jak również o koszty
administracyjne, jakie mogą się z tym wiązać. Wydaje się, że jednym
z rozwiązań mogłoby być ustalenie minimalnych wymogów
informacyjnych zgodnie ze standardami ochrony danych.

Uwagi Komitetu

Komitet zgadza się z Komisją Europejską, że ze
względu na dużą liczbę interesów zmierzających do wywarcia wpływu
na politykę wspólnotową, musi ona ustanowić standardy, które
regulowałyby z jednej strony warunki, w jakich taki wpływ może
zostać wywarty, a z drugiej strony wymogi, które muszą spełnić
osoby indywidualne i instytucje reprezentujące te interesy. Komitet
uważa również, że z wyprzedzeniem należy jednoznacznie zdefiniować
termin „lobbyści” i charakter ich kontaktu z Komisją.

Definicja „lobbystów” zawarta w zielonej
księdze jest jednak co najmniej niejasna, gdyż wymienione zostały
organizacje zawodowe i pozarządowe, a także stowarzyszenia branżowe
itp., które prowadzą „działania mające na celu wywarcie wpływu na
procesy kształtowania polityki i podejmowania decyzji przez
instytucje europejskie”. Komitet zdefiniował już pojęcie
„organizacji społeczeństwa obywatelskiego” w celu odróżnienia ich
od lobbystów. Stowarzyszenia przedsiębiorców, pracodawców lub
związki zawodowe, reprezentujące interesy tysięcy lub milionów
europejskich przedsiębiorstw lub pracowników, nie powinny być
zaliczane do organizacji lobbystycznych lub grup interesów,
realizujących wąskie cele komercyjne czy podobne, ponieważ
reprezentują one szerokie, powszechne i publiczne interesy
społeczeństwa. Ich działalność nie jest nastawiona na zysk; służy
ogólnemu dobru i spotyka się z pozytywnym odbiorem społecznym.
Wskazane byłoby zatem precyzyjne wyjaśnienie pojęcia „lobbyści”, a
przede wszystkim uznanie, że ich istnienie jest częścią demokracji
uczestniczącej UE. Komitet w tym miejscu przypomina, że projekt
traktatu konstytucyjnego stanowi: „Każdy obywatel ma prawo
uczestniczyć w życiu demokratycznym Unii. Decyzje są przyjmowane w
sposób jak najbardziej otwarty i zbliżony do obywatela” oraz
„Komisja prowadzi szerokie konsultacje z zainteresowanymi stronami
w celu zapewnienia spójności i przejrzystości działań Unii”.

W kwestii działań „lobbystów” należy wprowadzić
rozróżnienie między dostępem do informacji a konsultacją. Wszyscy
obywatele UE mają prawo do informacji, stanowi ona przejaw
przejrzystości, którą charakteryzować się muszą wszystkie
instytucje wspólnotowe. Natomiast konsultacja ogranicza się do tych
podmiotów, których zainteresowanie obszarami polityki wspólnotowej
jest uprawnione.

Komisja przyjęła „minimalne standardy na
potrzeby konsultacji”, starając się stworzyć ogólne, przejrzyste,
spójne i zarazem elastyczne ramy, które umożliwiłyby konsultację w
zakresie konkretnych obszarów polityki, szczególnie tych
wymagających oceny oddziaływania. Zielona księga ponownie
przedstawia i ulepsza niektóre z warunków udziału i konsultacji
zainteresowanych stron, tak by zwiększyć przejrzystość tego
procesu.

Rejestr

Wymóg wpisania do rejestru należy uznać za
warunek uzyskania przez zainteresowane strony prawa do konsultacji
obowiązkowych w zakresie dotyczących ich kwestii. W tym względzie
Komitet jest zdania, że obowiązkowy rejestr jest minimalnym
wymogiem służącym przejrzystości, jaka powinna cechować konsultacje
w obszarach polityki wspólnotowej, a przede wszystkim
gwarantującym, że konsultacje nie będą zmierzały do osiągania
korzyści przeciwnych interesowi publicznemu.

Charakter publiczny jakiegokolwiek rejestru
jest kwestią bezsporną. Ponadto prowadzeniem rejestru winna
zajmować się Komisja, jako że jego publiczny charakter wyklucza
jakikolwiek inny sposób zarządzania. Wreszcie, niezależnie od tego,
jaki wybrano by obowiązkowy system rejestracji, zakres informacji,
które musiałyby podawać zainteresowane strony, powinien być
proporcjonalny do zamierzonego celu, tj. powinien umożliwiać
obywatelom na uzyskanie wiedzy na temat grup interesu starających
się wpływać na politykę i decyzje Unii. W związku z tym powinno być
jasne, jaki wkład wnoszą lobbyści do organów i instytucji UE, kogo
reprezentują, do jakich celów dążą oraz jak finansują swą
działalność. Informacje owe powinny obejmować przynajmniej, poza
nazwą i adresem organizacji, jej cel społeczny, tj. realizowane
przez nią cele, nazwiska osób upoważnionych do jej reprezentowania
i wypowiadania się w jej imieniu oraz wszelkie istotne informacje
umożliwiające zapoznanie się z jej statutem i zbadanymi przez
biegłego rewidenta sprawozdaniami finansowymi.

Kodeks postępowania

Istnienie kodeksu postępowania musi wiązać się
ze spełnieniem pewnych minimalnych warunków w celu uzyskania
określonego statusu zawodowego bądź politycznego. Warunek ten musi
być postrzegany jako instrument związany z obowiązkiem rejestracji,
tak, by jego spełnienie przez grupy interesu, zabiegające o
zarejestrowanie, gwarantowało przeprowadzenie z nimi konsultacji
przez Komisję i inne organy wspólnotowe.

Komitet uważa, że Komisja powinna przyjąć
obowiązujący kodeks postępowania, zapewniając w ten sposób równe
traktowanie, pod względem prawnym i faktycznym, wszystkich
zainteresowanych stron, połączony z systemem obowiązkowego
rejestru, podobny do tego, który został ustanowiony przez Parlament
Europejski, i dostosować jego treść do funkcji prowadzonej
konsultacji, a w szczególności do kar nakładanych w wypadku jego
nieprzestrzegania.

Informacje zwrotne na temat stosowania
minimalnych standardów na potrzeby konsultacji

Każda dyrekcja generalna ma obowiązek
przeprowadzić ocenę oddziaływania dotyczącą konsultacji, do której
dołączona byłaby lista osób uczestniczących w konsultacji, lecz
jedynie w odniesieniu do propozycji strategicznych Komisji. Komitet
uważa, że ocena ta bądź informacje zwrotne powinny być dostarczane
w wypadku wszystkich propozycji będących przedmiotem konsultacji
publicznej. By ulepszyć przebieg konsultacji, Komisja powinna
rozstrzygnąć niektóre kwestie o dużym znaczeniu, takim jak:

• języki, w których prowadzone są konsultacje,
• neutralność pytań,
• waga poszczególnych stanowisk i uwag organizacji biorących udział w konsultacjach, odpowiednio do ich reprezentatywności.

Komitet uważa, że ogólne informacje na temat
konsultacji są niewystarczające, lecz że każda organizacja, z którą
przeprowadzono konsultacje, powinna otrzymać konkretne informacje
na ich temat oraz że należy ustalić wystarczająco odległe terminy,
które pozwoliłyby na debatę wewnątrz tych organizacji. Zbyt otwarte
konsultacje internetowe mogą doprowadzić do tego, że taką samą wagę
przyłoży się do poglądów pojedynczych osób lub niereprezentatywnych
organizacji jak do poglądów organizacji, których stanowisko
odzwierciedla przekonania podzielane przez organizacje członkowskie
z różnych państw.

W kwestii ujawnienia beneficjentów funduszy
wspólnotowych Komitet proponuje, by podobnie jak w wypadku
ujawniania beneficjentów funduszy zarządzanych przez Komisję,
ujawniać również beneficjentów funduszy zarządzanych przez
wszystkie instytucje europejskie, a także beneficjentów funduszy
przyznanych w ramach zarządzania dzielonego we wszystkich państwach
członkowskich, gdyż są one odpowiedzialne za ich
rozdysponowanie.

Komitet popiera nałożenie na wszystkie państwa
członkowskie obowiązku ujawniania wszystkich informacji dotyczących
beneficjentów funduszy przyznanych w ramach zarządzania dzielonego
z UE i publikowania tych danych również w Internecie.