Publicystyka - ngo.pl

Osoby niepełnosprawne stanowią 15% całkowitej liczby ludności,
przy czym udział ten wzrasta w miarę starzenia się społeczeństwa.
Oznacza to, że w poszerzonej UE żyje obecnie 50 mln osób
dotkniętych niepełnosprawnością. Osoby te stanowią więc znaczną
grupę obywateli UE i zapewnienie im równych szans jest ze względów
społecznych, etycznych i politycznych koniecznością, która powinna
znaleźć się wśród ścisłych priorytetów programu UE. Za integracją
osób niepełnosprawnych i zapewnieniem im pełnego dostępu do towarów
i usług przemawiają również oczywiste przesłanki gospodarcze.

EKES jest zdania, że sięgnięcie do pełnego arsenału działań
zaplanowanych na rok 2007 w ramach Europejskiego Roku na rzecz
Równych Szans dla Wszystkich ma zasadnicze znaczenie dla
zagwarantowania równych szans osobom niepełnosprawnym. W działania
te należy także zaangażować organizacje osób niepełnosprawnych, tak
jak miało to miejsce podczas Europejskiego Roku Osób
Niepełnosprawnych 2003.

Osoby niepełnosprawne nie tworzą jednolitej grupy. Różne formy
niepełnosprawności wiążą się z odmiennymi potrzebami, które będą
mogły zostać zaspokojone wyłącznie w przypadku, gdy społeczeństwo
uzna potrzeby osób niepełnosprawnych i dysponować będzie jak
najszerszym zakresem odpowiednich informacji. Kluczową rolę w tym
zakresie odgrywa działalność organizacji reprezentujących interesy
osób niepełnosprawnych.

W Unii Europejskiej znaczna liczba osób niepełnosprawnych jest
pozbawiona możliwości pełnego udziału w życiu społeczeństwa i
integracji z nim oraz korzystania z podstawowych praw człowieka i
praw obywatelskich. Należy podkreślić potrzebę pełnej integracji
dzieci niepełnosprawnych.

Równe szanse dla osób niepełnosprawnych – przegląd sytuacji w
różnych dziedzinach

Świadomość i edukacja

Podczas Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych w 2003 r.
szczególny nacisk położono na kwestie uświadamiania społeczeństwu
problemu niepełnosprawności i jej dostrzegania. Środki mające
zagwarantować rzeczywisty przełom w zapewnianiu równych szans
osobom niepełnosprawnym oraz informacje na temat niepełnosprawności
powinny stać się stałym elementem programów edukacyjnych. Dobrze
opracowana informacja medialna o problemach osób niepełnosprawnych
powinna być traktowana jako ważne narzędzie zmieniające stosunek
społeczeństwa do niepełnosprawności. Szkoły oraz środki masowego
przekazu powinny współpracować za sobą na rzecz realizacji tego
celu. Bez zapewnienia integracyjnych programów edukacyjnych dla
niepełnosprawnych dzieci i młodzieży trudno będzie zagwarantować
ich późniejszą integrację na rynku pracy. Poprawa dostępu osób
niepełnosprawnych do edukacji powinna stać się jednym z priorytetów
w przygotowywanych planach działania i strategiach dotyczących osób
niepełnosprawnych.

EKES uznaje wprawdzie poczynione postępy, jednakże nadal
pozostaje wiele do zrobienia. Przykładem może być kwestia
ogólnodostępnych stron internetowych, w tym także stron instytucji
europejskich, spośród których 80% jest zasadniczo niedostępnych dla
osób niepełnosprawnych.

Koncepcja „Design for all” powinna być upowszechniana wśród
wszystkich zainteresowanych stron, tzn. projektantów, producentów,
autorów norm, jak i użytkowników, czyli osób niepełnosprawnych,
które mają prawo do szerokiego wyboru dóbr i usług spełniających
ich oczekiwania.

EKES z zadowoleniem przyjmuje deklarację ministerialną z Rygi w
sprawie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) na rzecz
społeczeństwa integracyjnego oraz wyraża nadzieję, że stanie się
ona ważnym krokiem w kierunku integracji osób niepełnosprawnych w
świecie elektronicznych środków przekazu.

Zatrudnienie

EKES jest świadomy faktu, że jeżeli chodzi o zatrudnienie,
sytuacja osób niepełnosprawnych jest dużo gorsza niż osób nie
dotkniętych niepełnosprawnością. W 2003 r. badania Eurostatu
potwierdziły, że wśród niepełnosprawnych grupa osób gospodarczo
nieaktywnych jest znacznie liczniejsza: w przypadku osób
dotkniętych poważną niepełnosprawnością z rynku pracy wykluczonych
jest 78%, w porównaniu z 27% w przypadku osób bez długotrwałych
problemów zdrowotnych lub wcale nie dotkniętych
niepełnosprawnością.

EKES z zadowoleniem przyjmuje podjęcie przez Komisję Europejską
zdecydowanych działań na rzecz monitorowania procesu transpozycji i
wdrażania dyrektywy dotyczącej zatrudnienia. Monitoring powinien
być prowadzony we współpracy z partnerami społecznymi oraz
organizacjami pozarządowymi działającymi w tej dziedzinie.

EKES wyraża nadzieję na aktywniejsze zaangażowanie krajowych
organizacji osób niepełnosprawnych w opracowanie planów reform.
Odnowiona agenda lizbońska wymaga szerszego zaangażowania
społeczeństwa obywatelskiego, aby osiągnąć wyznaczone cele, co nie
będzie możliwe, jeśli osoby niepełnosprawne (15% ludności UE)
pozostaną na marginesie lub jeśli nie uwzględni się w
wystarczającym stopniu ich potrzeb i nie podejmie działań na rzecz
ich zaspokojenia.

EKES wyraża także poparcie dla inicjatyw w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego (EFS) na rzecz integracji osób
niepełnosprawnych na rynku pracy. Bardzo skutecznym narzędziem
wspierania równości szans dla osób niepełnosprawnych okazała się
inicjatywa EQUAL. Ze względu na to, że EQUAL przestanie wkrótce
istnieć jako odrębna inicjatywa, EKES wzywa Komisję do włączenia w
odpowiedni sposób przyjętego w niej podejścia i filozofii do nowych
mechanizmów EFS.

W ramach nowego etapu Europejskiego Funduszu Społecznego należy
położyć szczególny nacisk na fakt, że inwestycje w ludzi mogą
zakończyć się powodzeniem wyłącznie wtedy, gdy towarzyszą im
inwestycje w poprawę infrastruktury i dostępności.

Komitet jest zdania, że konieczne są odpowiednie ogólne zasady
polityki oferujące zachęty finansowe dla firm, które dostosują do
potrzeb niepełnosprawnych swoje budynki i usługi, oraz opowiada się
za ich uzupełnieniem, w razie potrzeby, wiążącymi przepisami
prawnymi, aby nadać normom dostępności charakter obowiązkowy.

Społeczeństwo bez barier

EKES uznaje kształtowanie społeczeństwa bez barier za kwestię o
zasadniczym znaczeniu dla faktycznego zapewnienia równych szans
osobom niepełnosprawnym. Społeczeństwo bez barier oznacza otoczenie
przystosowane pod względem technicznym do potrzeb osób
niepełnosprawnych, w którym likwidowane są przeszkody utrudniające
tym osobom komunikację i uczestnictwo.

EKES jest zdania, że należy udostępnić przystępne informacje na
temat działań na rzecz osób niepełnosprawnych realizowanych w
państwach członkowskich oraz ustawodawstwa krajowego obowiązującego
w tej dziedzinie.

Jedną z głównych przeszkód w zapewnieniu równych szans są
trudności napotykane przez osoby niepełnosprawne w dostępie do
edukacji. Przyczyną tego jest m.in. infrastruktura nieprzystosowana
do potrzeb osób niepełnosprawnych, brak odpowiednich udogodnień,
słaba komunikacja oraz brak informacji i konsultacji, a także
system kształcenia dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, który w
praktyce często pozbawia ich szans edukacyjnych już w początkowym
etapie kształcenia.

Unijne fundusze strukturalne wnoszą zasadniczy wkład w poprawę
integracji pod warunkiem, że w ich ramach należycie realizowana
jest zasada niedyskryminacji osób niepełnosprawnych i dostępności.
EKES z zadowoleniem przyjmuje zatwierdzenie nowych rozporządzeń
dotyczących funduszy strukturalnych, stanowiących krok w tym
kierunku i wykluczających finansowanie przez UE projektów
tworzących nowe bariery dla osób niepełnosprawnych. EKES wzywa do
przyjęcia takich samych założeń w pozostałych unijnych programach i
inicjatywach.

EKES jest zdania, że należy dołożyć więcej starań, aby
ukształtować otoczenie odpowiadające potrzebom osób
niepełnosprawnych, przede wszystkim pod względem dostępu do
transportu publicznego oraz środowiska miejskiego wolnego od
barier. Wiele grup w społeczeństwie odnosi korzyści z otoczenia
dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych – rodziny z małymi
dziećmi, osoby starsze oraz np. osoby o tymczasowo ograniczonej
możliwości poruszania się wskutek doznanego urazu. Niezwykle ważne
jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym możliwości korzystania z
usług wspierających, w tym środków sprzyjających podjęciu
zatrudnienia, takich jak tworzenie dotowanych stanowisk pracy
chronionej, mających przygotować osoby niepełnosprawne do wejścia
na otwarty rynek pracy.

Państwa członkowskie powinny stosować jednolite normy w zakresie
poszczególnych procedur i metod zagwarantowania równych szans.
Równe szanse w praktyce powinny oznaczać, że każda osoba dysponuje
szerokim wachlarzem realnych możliwości. Zaproponowana zmiana,
mająca na celu wzmocnienie prawdziwie indywidualnego podejścia
wobec osób niepełnosprawnych, będzie w perspektywie
średnioterminowej wiązać się z koniecznością ponoszenia większych
wydatków ze środków publicznych, jak również z funduszy
strukturalnych. Jednak dzięki efektowi dźwigni w perspektywie
długoterminowej zapewni to stałe oszczędności w zakresie wydatków
socjalnych.

Zasadniczą rolę w zagwarantowaniu równych szans dla osób
niepełnosprawnych odgrywają przedsiębiorstwa gospodarki społecznej.
Ułatwiają one integrację takich osób ze społeczeństwem oraz na
rynku pracy, jak również propagują włączanie problematyki
niepełnosprawności w inne dziedziny polityki poprzez zastosowanie
zasady samopomocy, znajdującej szerokie zastosowanie w
spółdzielniach.

Komitet jest przekonany, że nowe dyrektywy w sprawie zamówień
publicznych zawierają odpowiednie narzędzia propagowania
zatrudnienia osób niepełnosprawnych, dostępu do transportu
publicznego i budynków oraz produkcji dostępnych towarów i
oferowania dostępnych usług, dlatego wzywa wszystkie władze
publiczne (na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i
europejskim) do wykorzystywania tych narzędzi w takich właśnie
celach.

Zaangażowanie w proces decyzyjny

Europejskie organizacje osób niepełnosprawnych prowadzą aktywne
działania na rzecz włączenia problematyki niepełnosprawności w inne
dziedziny polityki. Komitet jest zdania, że przestrzeganie
powyższej zasady ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia zakładanych
celów. Włączanie to jest jednak możliwe jedynie w przypadku
zaangażowania organizacji osób niepełnosprawnych w procesy
decyzyjne, i to na wczesnym etapie.

Komisja Europejska opracowała efektywne procedury uczestnictwa,
które odgrywają kluczową rolę w zagwarantowaniu równych szans
osobom niepełnosprawnym. Wspieranie procesu włączania problematyki
niepełnosprawności w pozostałe dziedziny polityki może, w
połączeniu ze środkami legislacyjnymi, przynieść pozytywne
rezultaty w takich dziedzinach jak dostępny transport oraz
budownictwo mieszkaniowe dostosowane do potrzeb osób
niepełnosprawnych, jak również dostęp do towarów, usług i
informacji.

Zasadnicze znaczenie ma również zagwarantowanie, by zasada
zapewnienia równych szans osobom niepełnosprawnym stała się
integralnym elementem tych procedur Unii Europejskiej, które
podlegają otwartej metodzie koordynacji. Jest to szczególnie
istotne ze względu na fakt, że wiele decyzji związanych z polityką
w dziedzinie niepełnosprawności należy w dalszym ciągu do
kompetencji państw członkowskich.

Środki legislacyjne na rzecz zwiększenia równości szans dla osób niepełnosprawnych

Na szczeblu europejskim podjęto szereg inicjatyw politycznych na
rzecz zagwarantowania równych szans osobom niepełnosprawnym.
Podczas Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych 2003 Rada
przyjęła rezolucje w sprawie zatrudnienia i szkoleń zawodowych,
dostępności szkoleń i działalności kulturalnej oraz dostępności
elektronicznej.

Obecnie realizowany jest plan działania UE w sprawie
niepełnosprawności na lata 2006-2007. EKES z zadowoleniem przyjmuje
fakt, że cele planu koncentrują się, tak jak do tej pory, na
podstawowych problemach osób niepełnosprawnych. Głównym celem
drugiej fazy realizacji planu działania jest aktywna integracja
osób niepełnosprawnych. Podstawę stanowi tutaj „obywatelska
koncepcja” niepełnosprawności, tzn. założenie, że osoby
niepełnosprawne dysponują w życiu codziennym takim samym zakresem
wyboru i kontrolą, co osoby nie dotknięte niepełnosprawnością. EKES
jest zdania, że niezbędne jest ustanowienie dodatkowych przepisów w
celu przeciwdziałania dyskryminacji we wszystkich dziedzinach
działalności UE.

EKES zachęca pracodawców i związki zawodowe do skorzystania z
mechanizmów dialogu społecznego w celu przedstawienia nowych
inicjatyw na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych, włączając w
to środki na rzecz utrzymania miejsc pracy.

Zalecenia

Zagadnienia związane z niepełnosprawnością muszą znaleźć się w
programie wielu unijnych strategii. Należy również uwzględnić wpływ
takich strategii na kwestię zapewnienia równych szans osobom
niepełnosprawnym. EKES pragnie podkreślić, że należy wrócić do
propozycji przedłożonej podczas przewodnictwa Wielkiej Brytanii,
dotyczącej kontynuowania debaty na wyższym szczeblu politycznym
poprzez coroczne posiedzenia ministerialne poświęcone zagadnieniom
niepełnosprawności z udziałem właściwych organizacji osób
niepełnosprawnych.

EKES ponownie podkreśla potrzebę przyjęcia wspólnej europejskiej
definicji niepełnosprawności, co zapewni większą skuteczność
unijnych strategii w tej dziedzinie. Zgodnie z tym samym założeniem
także zgromadzenie bardziej wyczerpujących danych na temat sytuacji
osób niepełnosprawnych przyczyniłoby się do opracowania bardziej
dojrzałej i lepiej ukierunkowanej polityki w tej dziedzinie. W
związku z tym EKES zwraca się do Komisji, Eurostatu oraz państw
członkowskich o przeznaczenie większych środków na opracowanie
danych statystycznych służących analizie takich aspektów jak
sytuacja w dziedzinie zatrudnienia osób niepełnosprawnych, ich
znaczenia dla gospodarki, ich roli jako konsumentów oraz ich
dostępu do usług.

EKES z uwagą śledzi losy Konwencji Organizacji Narodów
Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych przyjętej w sierpniu
2006 r. i wzywa państwa członkowskie UE do jej ratyfikowania.
Komitet wzywa także Komisję do zagwarantowania propagowania
zapisanych w tej konwencji ONZ-u zasad i przestrzegania ich w
ramach UE.

EKES wzywa państwa członkowskie i Komisję, by w ramach
przysługujących im kompetencji kontynuowały wysiłki na rzecz
zapewnienia pełnej integracji osób dotkniętych niepełnosprawnością
i ich udziału w życiu społecznym. Wzywa także do zbadania
ewentualnych rozwiązań alternatywnych do obecnie istniejących
instytucji, w których osoby niepełnosprawne żyją w izolacji od
lokalnej społeczności oraz do stopniowego uruchamiania takich
rozwiązań.

EKES przypomina o priorytetach, na jakich należy się
skoncentrować w celu zapewnienia równych szans osobom
niepełnosprawnym: informowaniu o prawach osób niepełnosprawnych,
zapewnianiu im dostępu do budynków publicznych oraz dostępu do
społeczeństwa informacyjnego i środków transportu, opracowaniu
nowych przepisów krajowych oraz wsparciu dla rodzin, czyli o
priorytetach, które powinny obowiązywać w każdym społeczeństwie.
Szczególnie ważne jest skoncentrowanie się na dzieciach
niepełnosprawnych i zapewnienie im właściwej edukacji, integracji i
wsparcia, by wspomóc ich aktywność społeczną i zmniejszyć
uzależnienie od świadczeń społecznych.

EKES apeluje do Komisji Europejskiej i państw członkowskich o
gotowość do znacznie szerszego wspierania działalności organizacji
osób niepełnosprawnych. Ideę „Nic o niepełnosprawnych bez
niepełnosprawnych” można wprowadzić w życie tylko wtedy, gdy rządy
zdadzą sobie sprawę z potrzeby wspierania współpracujących ze sobą
organizacji osób niepełnosprawnych.

EKES pozytywnie ocenia determinację Komisji na rzecz
uruchomienia w 2008 r. europejskiej inicjatywy w zakresie
integracji elektronicznej oraz wzywa, by inicjatywa ta była
możliwie najbardziej dalekosiężna i ambitna oraz by stanowiła
decydujący krok na rzecz włączenia problematyki eDostępności do
wszystkich właściwych dziedzin polityki UE.

EKES jest zdania, że rezygnacja z instytucji opieki nad osobami
niepełnosprawnymi na rzecz wysokiej jakości alternatywnych
rozwiązań na szczeblu lokalnym stanowi niezbędny warunek integracji
i zaangażowania osób niepełnosprawnych w życie społeczne. Wzywa
Komisję Europejską do włączenia tej problematyki w zakres
przyszłych inicjatyw w dziedzinie usług socjalnych użyteczności
publicznej, a także do potraktowania jej jako priorytet w ramach
funduszy strukturalnych.

EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do poświęcenia
szczególnej uwagi kwestii opieki społecznej i pomocy osobistej dla
osób niepełnosprawnych, biorąc pod uwagę, że usługi wspierające
umożliwiają osobom niepełnosprawnym oraz ich opiekunom prowadzenie
normalnego życia i aktywny wkład w życie społeczeństwa.

Rodziny, które mają na utrzymaniu co najmniej jedną osobę
niepełnosprawną, są bardziej zagrożone popadnięciem w ubóstwo, gdyż
niepełnosprawność pociąga za sobą większe wydatki na rodzinę,
mogące dochodzić nawet do 30 tys. euro rocznie. Usprawiedliwia to
zastosowanie środków dyskryminacji pozytywnej, jak np. świadczeń
(pieniężnych lub w naturze) lub ulg podatkowych.