Publicystyka - ngo.pl

Komisja jest przekonana, że regulacja jest możliwym wariantem, lecz główny nacisk należy położyć na samoregulację podmiotów, edukację i rozbudzenie poczucia odpowiedzialności za korzystanie z internetu.

Na początku komunikatu gruntownie omówiono „Aktualne luki i problemy”, dopatrując się ich w rozdrobnieniu rynku i w jego niezdolności do zapewnienia ochrony i jakości w UE, a także w trudnościach z zarządzaniem ryzykiem w celu zwiększenia zaufania oraz w niewystarczających umiejętnościach dzieci, które cierpią na prawdziwy „deficyt cyfrowy”.

• promowanie dostępności wysokiej jakości treści dla młodzieży w internecie;
• zwiększanie świadomości i odpowiedzialności;
• stworzenie bezpiecznego środowiska online dla dzieci;
• zwalczanie niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych oraz wykorzystywania seksualnego dzieci.

Ostatecznym wynikiem poważnego i proaktywnego zaangażowania, do którego Komisja zachęca Europę, państwa członkowskie, operatorów usług i dostawców treści internetowych, jest „nowy ekosystem”, który da się stworzyć dzięki realizacji 10 działań:

• tworzenie kreatywnych i dydaktycznych treści online;
• propagowanie pozytywnych doświadczeń;
• umiejętności cyfrowe i kompetencje w zakresie korzystania z mediów, zajęcia w szkołach poświęcone bezpieczeństwu w internecie;
• zwiększanie świadomości i udziału dzieci;
• proste i skuteczne narzędzia zgłaszania szkodliwych treści;
• ustawienia prywatności dostosowane do wieku;
• większa dostępność i rzetelność kontroli rodzicielskiej;
• zastosowanie klasyfikacji treści (system PEGI);
• reklamy online i kontrola wydatków (dzwonki telefoniczne itp.), internetowe gry hazardowe;
• zwalczanie niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych oraz wykorzystywania seksualnego dzieci (materiały online, współpraca międzynarodowa itp.).

Komitet przyjmuje z wielkim zainteresowaniem komunikat, którego sporządzenie znajduje uzasadnienie w art. 3 ust. 3 traktatu lizbońskiego przewidującym wyraźnie, że UE powinna dbać o ochronę praw dzieci, zapisanych zresztą w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (art. 24).

Ponadto jedno ze zobowiązań ustanowionych w ramach działania 9 agendy UE na rzecz praw dziecka dotyczy wspierania państw członkowskich i innych zainteresowanych stron w rozwijaniu działań zapobiegawczych, rozbudzaniu poczucia odpowiedzialności dzieci i zwiększaniu ich uczestnictwa, by mogły czerpać jak najwięcej korzyści z technologii online, a także w zwalczaniu cyberprzemocy, narażenia na szkodliwe treści i inne zagrożenia związane z internetem.

Należy docenić ogólne podejście oparte na pozytywnej wizji internetu jako „miejsca oferującego dzieciom nowe możliwości dostępu do wiedzy, komunikacji, rozwijania umiejętności, a także zwiększającego perspektywy zawodowe i szanse na rynku pracy”.

Internet jest zatem postrzegany jako duża szansa, której wykorzystanie powinno wiązać się z rozwijaniem umiejętności i świadomości, a także z przekazywaniem informacji przydatnych do zapobiegania trudnościom i zagrożeniom. „Serfowanie w sieci” jest bardzo znamienną i pełną znaczeń przenośnią, gdyż internet postrzegany jest jako środowisko naturalne, pozbawione cech patologicznych, niczym „morze”, po którym należy nauczyć się poruszać, by móc w pełni wykorzystać wszystkie jego możliwości i atuty, przestrzegając określonych zasad postępowania i strzegąc się przed niebezpieczeństwem.

Wybór ten jest istotny, gdyż europejski rynek ma nadal trudności z przeznaczeniem środków finansowych na wysokiej jakości treści internetowe, a jego wielkość nie jest wystarczająca, by pobudzić do odpowiednich inwestycji.

EKES wyraża jednak zasadnicze wątpliwości co do ogólnego podejścia przyjętego w komunikacie i zwraca uwagę na niedociągnięcia w niektórych kwestiach szczegółowych.

Komisja zresztą stwierdza otwarcie w punkcie 1.1, że „Zwrócenie uwagi na potrzeby dzieci otwiera szereg możliwości gospodarczych”. Podobnie jest w punkcie 1.2, dotyczącym „aktualnych luk i problemów”, w którym pierwszoplanowe znaczenie ma troska o „rozdrobnienie” i „niezdolność rynku”, a dopiero w następnej części mowa jest o „zarządzaniu ryzykiem w celu zwiększenia zaufania” i o „braku umiejętności”.

Komitet zgadza się z Komisją, że w ostatnich latach brakowało spójnych ram, zaś przeprowadzone działania opierały się na celach szczegółowych – od kanałów medialnych po platformy technologiczne. Potrzebny był zatem głęboki przełom umożliwiający rozwój dużego jednolitego rynku cyfrowego, który mógłby konkurować na szczeblu międzynarodowym.

Internet ma zasięg globalny i łatwo jest otwierać lub przenosić strony internetowe do krajów niepodlegających przepisom europejskim. Samoregulacja może być najszybszym i najskuteczniejszym sposobem działania w okresie oczekiwania na umowę międzynarodową, a także rozwiązaniem tymczasowym przed wdrożeniem przepisów. Niemniej nie ma wątpliwości, że często okazuje się ona zupełną fikcją, gdyż nie przestrzegają jej te same przedsiębiorstwa, które ją przyjęły, dlatego też należałoby zwiększyć jej skuteczność za pomocą okresowego monitorowania i środków karnych, które to środki mogłyby znaleźć się w kompetencji krajowych organów regulacyjnych.

EKES uważa, że strategia Komisji jest niejasna i niedopracowana, i apeluje o nałożenie ściślejszych i bardziej wiążących zobowiązań na wszystkie podmioty omawianego sektora.

Komitet podkreśla ponadto, że w komunikacie brakuje jakiejkolwiek wzmianki o reklamach produktów spożywczych, co budzi niepokój związany z problemami otyłości oraz zaburzeń żywieniowych.

Istotne jest, by jak najbardziej rozpowszechnić liczne eksperymenty przeprowadzane obecnie w wielu krajach, takie jak opracowywanie interaktywnych podręczników przy użyciu „metody wiki”, tworzenie wirtualnych wspólnot szkolnych wymieniających się doświadczeniami, udostępnianie w internecie modułów samokształcenia na odległość.

Co się tyczy zaangażowania dzieci w opracowywanie wysokiej jakości nowych treści internetowych, Komitet ocenia pozytywnie wszelkie działania promujące kreatywność ludzi młodych, mając świadomość, że niektórym z nich zawdzięczamy największe innowacje ostatnich lat, od Google i Facebooka po aplikacje Apple. Komitet wyraża niemniej zaniepokojenie mniej lub bardziej widoczną w różnych punktach strategii tendencją Komisji do przyjmowania w przeważającej mierze komercyjnego podejścia do wspieranych działań i, tym samym, wręcz do usuwania ochrony na drugi plan.

Dla sporządzenia treści edukacyjnych i jakościowych treści interaktywnych dla dzieci stosowne byłoby zachęcenie do udziału w tych działaniach grup ekspertów wysokiego szczebla (psychologów wieku rozwojowego, pedagogów itp.), którzy mogliby zaproponować najodpowiedniejsze materiały dla różnych grup wiekowych, doprowadzić do aktywacji procesów rozwojowych, przygotować krótkie publikacje zarówno dla nauczycieli, jak i rodziców, przyczynić się do sporządzenia klasyfikacji stron i gier wideo według wieku, a także współuczestniczyć w tworzeniu specjalnych portali i wysokiej jakości stymulujących treści internetowych.

Tworzenie tychże treści można wesprzeć za pomocą ułatwień przewidzianych przez UE oraz krajowych ulg podatkowych. Pożądane jest również opracowanie europejskiego programu na rzecz wysokiej jakości treści i aplikacji, mogącego przyczynić się przede wszystkim do zakładania nowych przedsiębiorstw przez ludzi młodych, którzy – jak powszechnie wiadomo – odgrywają kluczową rolę w innowacji internetowej.

W sytuacji, którą można określić jako przejściową, gdy obok siebie żyją przedstawiciele pokolenia cyfrowego i generacji, które tylko częściowo przeszły od biernego (TV, prasa, kino) do czynnego korzystania z mediów, choć odpowiadają za ochronę dzieci przed ewentualnymi szkodami, najlepszym wyjściem jest coraz bardziej dynamiczny rozwój umiejętności cyfrowych dorosłych, zwłaszcza tych, którzy zajmują się kształceniem dzieci, od szkół, poprzez rodzinę, po stowarzyszenia. Należy zapobiec ryzyku, by nasze dzieci stały się „ofiarami digitalizacji” pozbawionymi przewodnika, który mógłby je ukierunkować i pomóc im w dokonaniu świadomych wyborów.

Program Komisji mógłby być precyzyjniejszy w tej kwestii, podobnie jak w części odnoszącej się do internetu jako narzędzia uczenia się i rozwoju kreatywności. Oba aspekty należy ze sobą powiązać w celu wykształcenia w rodzicach pozytywnej postawy.

Zapobieganie ryzyku i popularyzacja internetu jako narzędzia rozwoju dzieci to nieodłączne elementy tego samego procesu, którego celem jest obiektywna prewencja. Istotne jest zapewnienie równowagi między naturalną ciekawością dzieci a barierą zakazów, które mogą opóźnić lub zakłócić drogę do dojrzałości i autonomii.

Zapobieganie cyberprzestępczości, takiej jak pornografia dziecięca i nagabywanie dla celów seksualnych, a także nękanie w internecie wymaga od dorosłych zdolności dostrzeżenia niepokojących sygnałów. Dlatego też konieczne wydaje się zaangażowanie ekspertów – psychologów wieku rozwojowego, neuropsychiatrów dziecięcych, pediatrów, terapeutów i lekarzy pierwszego kontaktu – do opracowywania kursów i materiałów adresowanych do rodziców oraz wychowawców.

Ponadto dobrze byłoby się zastanowić nad rozwiązaniem technicznym polegającym na tym, że do każdej przeglądarki wprowadza się łatwy do zrozumienia symbol graficzny, który zostałby odpowiednio rozpowszechniony i pełniłby funkcję „numeru alarmowego” służącego do przesyłania właściwym organom ścigania podejrzanego linka w czasie rzeczywistym.

Trzeba również rozwinąć działania zapobiegające niektórym istotnym aspektom nieuczciwego wykorzystania internetu, którego ofiarą padają przede wszystkim dzieci. Zwłaszcza jeżeli chodzi o treści internetowe, które można pobrać na telefony komórkowe i tablety, takie jak dzwonki i aplikacje, zaostrzyć należy przepisy wspólnotowe i przypomnieć o obowiązkach krajowym organom regulacyjnym.

Szczególną uwagę należy zwrócić na koszt oprogramowania służącego zapobieganiu zagrożeniom pojawiającym się w sieci i ochronie bezpieczeństwa cybernetycznego (filtry, programy antywirusowe, kontrola rodzicielska itp.). Nie można dopuścić do tego, by powstała przepaść w poziomie zapobiegania ryzyku, gdy ze względu na wysokie koszty oprogramowania mniej zamożne dzieci, rodziny i szkoły byłyby bardziej narażone na niebezpieczeństwa.

Niemniej zanim podjęte zostaną działania represyjne, niezbędne i kluczowe jest nadal podejmowanie czynności zapobiegawczych polegających na edukacji szkolnej i wychowaniu w rodzinie. Należy rozwinąć kształcenie nauczycieli, uwzględniając w programach nauczania również znajomość internetu. Ponadto przydatne może się okazać również sporządzenie i rozpowszechnienie w szkołach swego rodzaju podręcznika dobrych manier w zakresie korzystania z telefonu komórkowego i serwisów społecznościowych, który zawierałby wspólne zasady dla dzieci, nauczycieli i rodzin.

Co się tyczy ochrony danych osobowych, Komitet uważa, że należy wymagać większej dyscypliny nie tylko od przedsiębiorstw z UE, lecz także od wszystkich innych podmiotów rynku europejskiego. Zwłaszcza, jeżeli chodzi o serwisy społecznościowe, nie wolno pozwalać na pozorne uproszczenia podmiotom typu Google czy Facebook, które w rzeczywistości zdają się swobodnie wykorzystywać dane osobowe z profili użytkowników w celach handlowych. W tym wypadku konieczna jest jeszcze większa ostrożność, gdyż chodzi o dzieci.

Niestety brakuje w komunikacie jakiejkolwiek wzmianki o zagrożeniach dla zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci, które dużo czasu spędzają, serfując po internecie lub grając przy pomocy różnych urządzeń informatycznych, a także o jakichkolwiek środkach zapobiegających: wadom układu mięśniowo-szkieletowego i wadom postawy, uszkodzeniom wzroku, otyłości, uzależnieniu psychicznemu, tendencji do izolowania się i do ucieczki od rzeczywistości. W tym względzie pożądane byłoby uzupełnienie działań lub sporządzenie osobnego dokumentu i stałe monitorowanie. Europejskie dane statystyczne są przestarzałe, podczas gdy zjawisko to stale i szybko się nasila.