Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Publicystyka
Opinia EKES w sprawie ekologicznych miejsc pracy (wrzesień 2010)
Marzena Mendza-Drozd (opr.)
Prezydencja belgijska zwróciła się do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) o przygotowanie opinii na temat polityki zatrudnienia sprzyjającej przejściu do gospodarki o niskich poziomach emisji gazów cieplarnianych, zamierzając włączyć ten temat do priorytetów belgijskiej prezydencji Unii Europejskiej.
W opinii publicznej rozpowszechniona jest świadomość, że obecnie nieunikniona jest gruntowna zmiana modelu rozwoju.
Aby sprostać wyzwaniom takim jak:
- programy wydajności energetycznej,
- zmiana klimatu,
- stopniowe zmniejszanie się zasobów paliw węglowodorowych,
- konieczność zwiększenia niezależności energetycznej,
- konieczność stopniowego zastąpienia przestarzałych i zanieczyszczających elektrowni,zrównoważony rozwój społeczny, gospodarczy i środowiskowy,
należy przygotować strategiczny długoterminowy program, który łącznie odpowie na problemy, jakie stawia ta epokowa zmiana.
Rezultaty tych strategii politycznych mocno wpłyną na rynek pracy. Budownictwo, transport, energia, sieci – główne sektory, których one dotyczą – będą musiały radykalnie zmienić obecne modele produkcji.
Te zmiany wiązać się będą z poważnymi problemami dostosowania i przekwalifikowania, mobilności zawodowej i terytorialnej, szczególnie w krajach, które są znacząco uzależnione od źródeł energii odpowiedzialnych za wysoki poziom emisji gazów cieplarnianych (np. ropa naftowa, węgiel), które posiadają przemysł o dużym udziale elementów energochłonnych (np. cement, aluminium), w którym dostępność energii o zrównoważonej cenie jest podstawowym czynnikiem przetrwania gospodarczego istniejących zakładów.
Do roku 2030 spodziewamy się w Europie dodatniego salda z ponad milionem miejsc pracy – są to przewidywania, które trzeba będzie uaktualnić, biorąc pod uwagę negatywny wpływ na wzrost polityk stabilizacji deficytu publicznego, które opóźniają ożywienie gospodarcze. Dotąd rozwojowi ekologicznych miejsc pracy w szczególności w dziedzinie energetyki sprzyjały polityki wspierające energię ze źródeł odnawialnych, szczególnie urządzeń fotowoltaicznych, urządzeń wykorzystujących słoneczną energię termiczną i energię wiatrową, w transporcie samochodowym, w samochodach o napędzie hybrydowym, o napędzie elektrycznym i napędzanych gazem.
Zachęty w dziedzinie nowego budownictwa i renowacji odegrały bardzo ważną rolę w rozwoju gospodarki zrównoważonej, która dziś ma jasną wizję przyszłych zadań, ale również możliwości działań na rzecz poprawy stanu publicznego i prywatnego budownictwa mieszkaniowego, przy renowacji na rzecz wysokiej wydajności energetycznej budynków publicznych przeznaczonych dla administracji i usług, w biurach i budynkach przemysłowych.
Należy poszukiwać i wspierać nową konkurencyjność. Kluczem do nowego etapu rozwoju i postępu są innowacyjne i bardziej przyjazne środowisku produkty, mniej zanieczyszczające procesy produkcyjne i umiarkowana konsumpcja. Europa nadal pragnie zajmować pierwszoplanowe miejsce w procesie przejścia na gospodarkę bezemisyjną. Aby tego dokonać musi pomagać gospodarce utrzymać jej konkurencyjność, szczególnie MŚP, najbardziej narażonym na utratę zdolności utrzymania się na rynkach. Small Business Act powinien być wprowadzany w życie, w szczególności w dziedzinie innowacji.
Na pierwszym miejscu powinno się brać pod uwagę wymagania i potrzeby przedsiębiorstw i pracowników (bottom-up), raczej niż projektować strategie polityczne w stylu interwencjonistycznym (top-down). Komisja powinna lepiej uwzględniać ten aspekt i ukierunkowywać strategie unijne ze szczególnym uwzględnieniem tych wymagań. Ogólnym celem powinno być stworzenie czynników sprzyjających nowemu trwałemu wzrostowi gospodarczemu, który byłby przyjazny dla środowiska, a jednocześnie przyczyniałby się do postępu i tworzenia nowych miejsc pracy.
Gospodarka zrównoważona, wspieranie ekologicznych miejsc pracy
Europa może nadal mieć przyszłościowe perspektywy w światowym kontekście gospodarczym dzięki swojej zdolności do utrzymania przewodniej roli w dziedzinie rozwoju odnawialnych źródeł energii, choć jej pozycja jest zagrożona przez gwałtowny wzrost gospodarek azjatyckich, z Chinami i Tajwanem na czele. Nowa administracja amerykańska zamierza zmniejszyć różnice i zwiększyć swój ogromny potencjał dzięki znacznym inwestycjom w sektorze energetycznym. Niedawne wydarzenia w Zatoce Meksykańskiej, z katastrofą ekologiczną platformy Deepwater Horizon, która miała miejsce w Dniu Ziemi, przyspieszają decyzje o przejściu na gospodarkę zrównoważoną.
Potrzeba tworzenia miejsc pracy, aby stawić czoła wyzwaniom polityki w zakresie środowiska i zmiany klimatu jest ogromna. Te strategie polityczne dotyczą potencjalnie wszystkich sektorów i wszystkich rodzajów działalności. Konieczne są znaczne wysiłki w zakresie planowania i koordynacji, określania priorytetów, pozyskania niezbędnych środków finansowych. Ale przede wszystkim potrzeba dobrej polityki wspomaganej dużymi możliwościami technicznymi i dobrym poziomem zasobów ludzkich.
Rynek pracy będzie musiał odpowiedzieć na wyzwanie tej zmiany, a równocześnie zapewnić ponowne zatrudnienie pracownikom z dziedzin przestarzałych i powstanie nowych potrzebnych zawodów.
Instytucje publiczne zajmujące się zatrudnieniem będą musiały mocno zaangażować się, by stawić czoła transformacji, która będzie dotyczyła setek tysięcy pracowników. Niezbędne są dobrej jakości programy kształcenia zawodowego, oferujące równe możliwości kobietom i mężczyznom. Rola usług publicznych będzie zasadnicza w zapewnianiu jakości przygotowania, przestrzegania równości szans, rozpoczynania pracy.
Przedsiębiorstwa prywatne będą musiały ponadto mocno zaangażować się we wspieranie skoku technologicznego koniecznego, aby przejść od gospodarki, która wykorzystuje głównie paliwa węglowodorowe jako źródło energii ku gospodarce o niskiej emisji gazów cieplarnianych, ku gospodarce zrównoważonej.
W szczególności MŚP będą potrzebowały pomocy i wsparcia. Dostęp do kredytów, pomimo pozytywnych deklaracji systemu bankowego, jest coraz trudniejszy i bardziej kosztowny, a sytuacja na rynku kapitałów z pewnością nie wróży w krótkim terminie wielu możliwości w zakresie kredytowania.
Miejsca pracy stworzone w ekologicznej gospodarce powinny być, z definicji, dobrymi miejscami pracy, dobrej jakości i odpowiednio wynagradzanymi. Jak zagwarantować, że tak się stanie? Jedynie ciągła i stała dyskusja między partnerami społecznymi a władzami publicznymi może skutecznie umożliwić ten scenariusz. Na przykład wykorzystanie dźwigni podatkowej może pomóc utrzymać równowagę systemu, który musi liczyć się z silną konkurencją właścicieli obecnych źródeł energii, którzy nie chcą utracić rynków i zysków.
Nie jest możliwe przeniesienie na ceny końcowe całego kosztu transformacji, ani także by obciążał on w całości ogólny system podatkowy. Przynajmniej na tym polu powinno się nasuwać ujednolicenie systemów podatkowych między państwami członkowskimi. Niedawny kryzys euro jest kolejnym świadectwem potrzeby większego ujednolicenia systemów podatkowych i systemów ich pobierania.
Rola Unii – fundusze strukturalne
DG EMPL przekazała pewne interesujące oceny w kwestii szeregu pytań postawionych przez EKES, które cytujemy poniżej w sposób syntetyczny.
Rozporządzenie ogólne w sprawie funduszy strukturalnych, w artykule 3 zamieszcza rozwój zrównoważony wśród priorytetów Wspólnoty i zachęca państwa członkowskie do ujęcia w swoich programach wzrostu, konkurencyjności, zatrudnienia i włączenia społecznego z uwzględnieniem ochrony i poprawy stanu środowiska.
Artykuł 3 rozporządzenia w sprawie EFS wskazuje, że fundusz powinien wspierać inicjatywy mające na celu zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników, przedsiębiorstw i kierowników przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza rozwój kwalifikacji i umiejętności oraz upowszechnianie technologii przyjaznych środowisku.
Nie da się oszacować licznych działań w ramach EFS w dziedzinie ekologicznych miejsc pracy i rozwoju umiejętności, jako że nie stanowią ani priorytetu ani kategorii wydatków (w rozumieniu artykułu 2 rozporządzenia w sprawie EFS). EKES, uwzględniając niezwykle szeroki zakres definicji ekologicznych miejsc pracy (wszystkie miejsca pracy mogą zostać zekologizowane), nie uważa, że konieczne jest utworzenie szóstej kategorii szczegółowej dla ekologicznych miejsc pracy, ale zwraca się raczej o doprecyzowanie wskazówek dotyczących programów adaptacji i przekwalifikowania zawodowego.
Jeśli chodzi o wkład funduszy europejskich za sprawą swoistego „europejskiego planu Marshalla”, w ramach obecnego programowania finansowego, to bardzo trudno można sobie wyobrazić zmianę istniejących programów operacyjnych. Można by przewidzieć szczegółowe działania na następny okres programowania, które, w ramach strategii „Europa 2020”, kierowałyby różne fundusze strukturalne w ich zakres działania (EFRR i fundusze spójności na rzecz infrastruktury i mieszkalnictwa, EFS na rzecz wspierania programów kształcenia zawodowego i dostosowywania kompetencji).
Przyszłe programowanie finansowe (2014–2020) mogłoby uznać ekologizowanie miejsc pracy za szczegółowy priorytet w strategiach EFS, ponad horyzontalną zasadą rozwoju zrównoważonego, co pozwoliłoby wspierać w bardziej konkretny sposób i lepiej realizować stosowne projekty. Nie jest pewne, czy jest to rozwiązanie najbardziej skuteczne. EKES uważa, że należy wspierać we wszystkich strategiach politycznych wszystkie działania, które mają na celu zmniejszenie emisji i negatywnych skutków CO2 dla środowiska . Niezbędny jest wkład całego sektora produkcji oraz usług publicznych i prywatnych na rzecz osiągnięcia celów zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz lepszego równoważenia zanieczyszczenia wywołanego działalnością człowieka.
Komisja jest czynnie zaangażowana w działalność badawczą i rozwojową, spójną ze zobowiązaniami Unii. DG EMPL rozpoczęła niedawno badanie wśród władz zarządzających projektami finansowanymi przez EFS związanymi z umiejętnościami i ekologizowaniem miejsc pracy, równocześnie prowadząc analizę na temat „EFS a rozwój zrównoważony”. Dokumenty te zostaną przekazane i omówione w ramach Komitetu EFS. EKES pragnie, by mogły one zostać upublicznione i wykorzystane przez Komisję w komunikacie ad hoc, uwzględniającym również wnioski zamieszczone w dokumencie roboczym Komisji na temat ekologicznych miejsc pracy, który opracowuje DG EMPL. Komunikat ten powinien przeanalizować różne możliwości związane z „promowaniem ekologicznych miejsc pracy”, aby przygotować pewne związane z tym decyzje w przyszłym programowaniu finansowym.
Nieekologiczne aekologiczne miejsca pracy
Transformacja pociągnie za sobą również utratę wielu miejsc pracy. Nowa rynkowa gospodarka społeczna Unii nie może ignorować pracowników, których dotknie zmiana. Ścieżki przekwalifikowania zawodowego, zasiłki wspierające dochód, wsparcie mobilności terytorialnej to niektóre inicjatywy, które trzeba będzie podjąć. W europejskim dialogu społecznym na poziomie międzyzwiązkowym i sektorowym, w dialogu krajowym i terytorialnym trzeba będzie zająć się z wyprzedzeniem zarządzaniem zmianami na rzecz integrującego modelu rozwoju.
W stosunkach w przemyśle powinien dominować model oparty na współpracy i uczestnictwie, który zakłada wygórowane i wspólne cele, aby wzmocnić system gospodarczy i czynić go ciągle bardziej zrównoważonym społecznie i środowiskowo.
Jednakże poza nowymi miejscami pracy, trzeba będzie gruntownie zmienić stare miejsca pracy i wszystkie je trochę „zekologizować”, to znaczy nadać im zrównoważony charakter. Programy wydajności energetycznej powinny być przyjmowane we wszystkich przedsiębiorstwach i we wszystkich miejscach pracy publicznych i prywatnych. Nowa świadomość potrzeby umiarkowanej konsumpcji uwolni zasoby, które będzie można przeznaczyć na inne cele. Porozumienia związkowe w sprawie wymiernych celów i podział zysków między przedsiębiorstwami i pracownikami mogą stanowić system przydatny w szerokim uświadamianiu wagi oszczędności energetycznych.
Mobilność w mieście i poza miastem
Spójnie z polityką zmniejszania emisji gazów cieplarnianych powinny być uprzywilejowywane publiczne środki transportu, tramwaje, autobusy, metro oraz kolej w transporcie pozamiejskim. Zniechęcanie do używania samochodów prywatnych, szczególnie w mieście, wywoła wzrost ofert pracy w transporcie publicznym, który trzeba będzie czynić coraz mniej szkodliwym dla środowiska. Autobusy o napędzie elektrycznym, napędzane ekologicznym wodorem, niskoemisyjnymi paliwami węglowodorowymi jak metan już kursują w europejskich stolicach. Władze publiczne są odpowiedzialne za upowszechnianie czystego transportu dzięki przetargom faworyzującym te środki komunikacji.
Doświadczenia mobility manager w przedsiębiorstwach dały w niektórych przypadkach cenne wyniki; należy te doświadczenia upowszechniać i czynić coraz bardziej skutecznymi. Należałoby pomyśleć o rozpowszechnieniu „green manager”, których zadaniem byłoby zmniejszanie wpływu przedsiębiorstw na środowisko oraz ograniczanie ich emisji, nie tylko w cyklu produkcyjnym, ale na przykład w biurach, w transporcie wyprodukowanych towarów, w dostarczaniu surowców lub półproduktów, dążąc, w miarę możliwości, do zmniejszenia odległości.
Nowa agenda cyfrowa zaproponowana przez Komisję Europejską może się również znacznie przyczynić do ekologicznego wzrostu, ekologicznej gospodarki i ekologizowania miejsc pracy. Na przykład telepraca mogłaby w wielu przypadkach pomóc zekologizować miejsca pracy, redukując znacznie wydatkowanie energii związane z przejazdami między domem a miejscem pracy. Europejscy partnerzy społeczni wynegocjowali już swego czasu porozumienie ramowe w tej sprawie. Komisja powinna skutecznie wspierać telepracę za pośrednictwem inicjatyw, które mogłyby ją upowszechniać. W ramach działań na rzecz ograniczenia emisji należy planować kampanie informacyjne, konferencje, badania nad rozwojem działań, upowszechnianie sprawdzonych rozwiązań.
Społeczeństwo obywatelskie a wspieranie ekologicznych miejsc pracy
Nie ulega wątpliwości, że społeczeństwo obywatelskie pełni niezwykle ważną rolę w podejmowaniu ogromnych wyzwań, przed którymi stoimy. EKES jest przekonany, że jeżeli władze publiczne, począwszy od Unii Europejskiej, nie uczynią wszystkiego, co w ich mocy, by zaangażować partnerów społecznych, by dać im czynną i konstruktywną rolę, by włączyć ich do inicjatyw i projektów, by wspierać ich organizację na rzecz gospodarki zrównoważonej, wyniki nie będą na miarę oczekiwań a Europa ostatecznie rozminie się z nowym postępem.
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
