Publicystyka - ngo.pl

Komisja określiła dzieci jako główny priorytet wśród strategicznych celów na lata 2005–2009. W lipcu 2006 r. opublikowała odrębny komunikat „W kierunku strategii UE na rzecz praw dziecka”, w którym przewidziała opracowanie całościowej strategii w zakresie praw dziecka a jednocześnie uwzględnienie ochrony i umocnienia praw dziecka we wszystkich obszarach polityki wewnętrznej i zewnętrznej UE i wspieranie działań państw członkowskich w tej dziedzinie.

EKES zaapelował o kompleksową, całościową i holistyczną strategię UE dotyczącą pełnego i skutecznego zagwarantowania egzekwowania praw dziecka zgodnie z Konwencją ONZ o prawach dziecka w różnych obszarach polityki wewnętrznej i zewnętrznej, a także w kontekście działań państw członkowskich mających na celu wdrożenie strategii w zakresie praw dziecka.

Unijna Karta Praw Podstawowych, której art. 24 dotyczy zasady ochrony i upowszechniania praw dziecka, stała się dokumentem prawnie wiążącym z chwilą wejścia w życie Traktatu z Lizbony 1 grudnia 2009 r. Po raz pierwszy w historii UE art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej wyraźnie odnosi się do ochrony praw dziecka. „Ochrona i upowszechnianie praw dziecka jest jednym z celów Unii Europejskiej. Wszelkie polityki i działania mające wpływ na dzieci muszą być opracowane, wdrożone i monitorowane zgodnie z najlepszym interesem dziecka”.

W programach UE, Rady Europy i ONZ dotyczących praw dziecka dostrzegamy cztery wspólne tematy: ubóstwo i wykluczenie społeczne, dzieci jako ofiary przemocy, grupy dzieci w szczególnie trudnym położeniu oraz konieczność aktywnego włączenia dzieci w działania ich dotyczące, wysłuchania ich i skonsultowania się z nimi w kwestiach ich dotyczących. Innym wspólnym zagadnieniem dla UE i Rady Europy jest wymiar sprawiedliwości przyjazny dziecku oraz polityka rodzinna.

Komitet Regionów w swojej opinii podkreślił, że prawa dziecka muszą być stosowane w sposób przekrojowy i obejmować wszystkie kwestie. Wymaga to podejścia wielowymiarowego, a zagadnienia związane z dziećmi powinny znaleźć odzwierciedlenie we wszystkich politykach europejskich i krajowych.

Komisja ustanowiła Europejskie Forum Praw Dziecka z myślą o organizacjach społeczeństwa obywatelskiego. Forum to spotkało się już pięć razy i wypowiedziało się na temat strategii, która jest obecnie opracowywana. Ponadto przeprowadzono dwa badania dotyczące poziomu znajomości wśród dzieci ich praw oraz ich zapatrywań na ten temat. Wyniki tych badań zostały wykorzystane w pracach nad programem. Komunikat odnosi się także do praw dziecka w ujęciu Rady Europy, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii przemocy wobec dzieci, wysiłków na rzecz zapewnienia wymiaru sprawiedliwości przyjaznego dziecku oraz odpowiednich zaleceń i konwencji.

Zajmująca się działaniami na rzecz praw dziecka grupa Child Rights Action Group (CRAG) jest ważnym ugrupowaniem skupiającym wiele organizacji społeczeństwa obywatelskiego. CRAG jest nieformalnym ugrupowaniem organizacji pozarządowych, a jego celem jest współpraca w monitorowaniu i wdrażaniu komunikatu Komisji Europejskiej „W kierunku strategii UE na rzecz praw dziecka”.

Wiosną 2011 r. powstało w Parlamencie Europejskim nieformalne międzypartyjne przymierze na rzecz praw dziecka. Wyznaczyło sobie ono za cel przyjęcie skoordynowanego i spójnego podejścia do zagadnień dotyczących dzieci, zwłaszcza zaś w odniesieniu do praw dziecka.

Prawa dziecka w UE
EKES pozytywnie odniósł się do pierwszego sprawozdania Komisji Europejskiej ze stosowania Karty Praw Podstawowych UE. W tym opublikowanym 31 marca 2011 r. dokumencie poddano analizie sześć rozdziałów Karty (Godność, Wolność, Równość, Solidarność, Prawa obywateli i Wymiar sprawiedliwości). Prawa dziecka są ujęte w nim w odrębnym rozdziale zatytułowanym „Równość”. Karta Praw Podstawowych zdecydowanie zobowiązuje UE do egzekwowania praw dziecka, zapewnienia dzieciom prawa do życia, ochrony, rozwoju i aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa.

EKES z zadowoleniem zauważa, że w wyniku szerokich konsultacji ze specjalistami i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej opracowała wskaźniki egzekwowania praw dziecka oraz przygotowała opracowanie zawierające informacje na temat sytuacji dzieci mieszkających w UE. Niemniej badanie to zawiera dane dotyczące jedynie warunków materialnych i opieki. Nie zawiera ono żadnych wskaźników złożonych dotyczących jakości życia i ochrony dzieci z punktu widzenia działań praktycznych i ich zakresu.

Komitet podkreślił, że jedynie partnerstwo na szeroką skalę może doprowadzić do ochrony i faktycznego stosowania praw dziecka. W ramach takiego partnerstwa współdziałają ze sobą, by osiągnąć pewne cele: państwa członkowskie, różne poziomy sprawowania rządów, krajowe i międzynarodowe organizacje pozarządowe, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, fora reprezentujące różne grupy interesu, takie jak dzieci oraz reprezentujące je organizacje, partnerzy społeczni, tacy jak pracodawcy, związki zawodowe i podmioty ze świata biznesu.

Choć komunikat faktycznie porusza kwestie ubóstwa dzieci i różnych grup dzieci w szczególnie trudnym położeniu, nie skupia się na tych zagadnieniach, choć mają one duże znaczenie dla obecnej sytuacji dzieci i ich pomyślnego wejścia w życie dorosłe, dla ich integracji, zwłaszcza w kontekście dobrze znanych problemów demograficznych, przed którymi stoi Europa. Wiele uwagi należało by też poświęcić zapobieganiu wszelkim formom dyskryminacji wśród dzieci ze względu na płeć.

Kryzys gospodarczy jest czynnikiem ryzyka, jeśli chodzi o dobro dziecka i jego dobrobyt, gdyż w różnorodny sposób wpływa na dzieci, zwłaszcza na te, które żyją w trudnych warunkach. W większości przypadków służby i specjaliści zajmujący się tymi sprawami sami borykają się z trudnościami, coraz częściej brak jest podstawowych usług lub są one dostępne tylko w bardzo ograniczonym zakresie.

Jeśli chodzi o stosunki zewnętrzne, UE wiele wagi przypisuje konkretnym kwestiom związanym z ochroną i egzekwowaniem praw dziecka. Są to m.in. zagadnienia dotyczące opieki nad dzieckiem w kontekście transgranicznym, dzieci zaginionych, dzieci migrantów, dzieci pozbawionych opieki, przetrzymywanych dzieci nielegalnych migrantów lub dzieci wykorzystywanych, dzieci, które są ofiarami wykorzystywania seksualnego lub turystyki seksualnej. Nie zajęto się do tej pory coraz bardziej nasilającym się zjawiskiem dzieci porzuconych w kraju pochodzenia przez rodziców emigrantów. Dla tych dzieci brak nadzoru w okresie, gdy rodzice pracują w jednym z państw członkowskich UE, stanowi poważny problem. Dzieje się tak, gdy rodzice nie mogą zabrać ze sobą dzieci ze względu na nieodpowiednie warunki; w tej sytuacji nawet wtedy, gdy praca rodziców jest użyteczna dla kraju przyjmującego i gdy rodzice płacą podatki i składki społeczne, ich dzieci nie mają żadnych praw i są wystawione na poważne zagrożenia.

EKES uważa, że szczególnie ważny jest fakt, że pierwsze zalecenie zostało sformułowane w odniesieniu do powiązania praw dziecka i biznesu w chwili, gdy UNICEF, inicjatywa ONZ Global Compact i Międzynarodowe Przymierze Save the Children rozpoczęły proces prowadzący do opracowania zasad i wytycznych mających pomóc firmom w ochronie i wspieraniu praw dziecka. Inicjatywa ta stwarza nie tylko pole do pozytywnych działań, ale także zwraca uwagę na potencjalnie negatywne skutki, zwłaszcza w odniesieniu do reklamy (zachęcającej dzieci do konsumpcji produktów szkodliwych dla zdrowia fizycznego i psychicznego, jak też do zachowań opartych przemocy, ryzykownych oraz erotyczno-pornograficznych), wzorców konsumpcji, w tym w odniesieniu do zdrowia i odżywiania, turystyki, pracy dzieci i dyskryminacji. Wszystkie sektory mają do odegrania kluczową rolę w tym zakresie, wobec czego powinny ściśle współpracować z organizacjami rządowymi i pozarządowymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, organizacjami branżowymi i związkami zawodowymi, by osiągnąć te cele tak w Unii Europejskiej, jak w państwach członkowskich.

EKES uważa, że choć większość programów związanych z dziećmi leży w kompetencjach krajowych, coraz więcej jest zaleceń i działań unijnych dotyczących różnych aspektów tej kwestii (np. dotyczących małych dzieci, szkoleń zawodowych, kwestii przedwczesnego porzucania nauki, dzieci zaginionych). Mają one wpływ na politykę krajową, jednak skala tego wpływu na wdrażanie polityki na poziomie krajowym często nie jest sprecyzowana.

W wielu programach unijnych (np. dotyczących młodzieży, oświaty, uczenia się przez całe życie, integracji Romów, ograniczenia ubóstwa, solidarności międzypokoleniowej, równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, stosunków zewnętrznych itd.) priorytetowo należy traktować kwestie ochrony i egzekwowania praw dziecka i zwrócić zwłaszcza uwagę na różne grupy dzieci w szczególnie trudnym położeniu, w tym dzieci pozostawione w kraju pochodzenia przez rodziców pracujących zagranicą.

EKES już wcześniej wzywał Komisję do powołania specjalnego przedstawiciela ds. przemocy wobec dzieci i obrony ich praw oraz apelował, by państwa członkowskie zakazały wszelkich form takiej przemocy. Komitet ubolewa zatem, że Komisja nie opowiedziała się przeciwko stosowaniu kar cielesnych wobec dzieci. Kary cielesne łamią prawo dziecka do tego, by nie być bitym. Bite dzieci uczą się stosowania przemocy. Ze względu na ochronę praw dziecka, w tym także prawa do poszanowania nietykalności cielesnej i godności ludzkiej, EKES potępia wszelkie stosowanie przemocy wobec dzieci, także tej praktykowanej w domu w celach „wychowawczych”. Dlatego wzywa państwa członkowskie do przyjęcia ustawodawstwa zakazującego stosowania kar cielesnych wobec dzieci. Komitet ponownie podkreśla potrzebę powołania specjalnego przedstawiciela oraz wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do wyeliminowania kar cielesnych wobec dzieci we wszystkich krajach należących do UE.

Komitet zgadza się z twierdzeniem, że uwzględnianie opinii dzieci, konsultowanie się z nimi oraz angażowanie ich w decyzje ich dotyczące zapewnia możliwość egzekwowania ich praw a jednocześnie przygotowuje dzieci do przyjęcia aktywnej postawy obywatelskiej. Żeby mogło to nastąpić, ważne jest, by zadbać o dostęp do wersji dokumentów przygotowanych z myślą o dzieciach oraz by stworzyć i oferować równie dostępne dla dzieci broszury i strony internetowe, bądź ich odrębne rozdziały lub zakładki zgodnie z planami DG ds. Sprawiedliwości.

Aby zapewnić, że wymiar sprawiedliwości będzie wiązał się z poszanowaniem dzieci i chronił je przed urazami psychicznymi, we wszystkich systemach sądowniczych UE należy przyjąć następujące środki:
•    w wypadku dzieci, które padły ofiarą przestępstw na tle seksualnym, gromadzenie zeznań powinno przebiegać w taki sposób, by zapobiec ich narażeniu na dalsze traumy, czyli przy wsparciu specjalnie przeszkolonych ekspertów i w miarę możliwości w neutralnych miejscach, poza gmachem sądu;
•    w wypadku dzieci uczestniczących w postępowaniu rozwodowym rodziców przesłuchanie musi zostać przeprowadzone przy zachowaniu takich samych środków ostrożności jak powyżej i przy zapewnieniu im ochrony przed instrumentalnym traktowaniem przez rodziców i obrońców.

Pozytywna rola środków przekazu, w tym mediów społecznych, które docierają do rodziców, specjalistów zajmujących się problematyką dzieci i do samych dzieci jest ważna dla bardziej skutecznego informowania o prawach dziecka.

EKES opowiada się za stosowaniem otwartej metody koordynacji oraz innych dostępnych mechanizmów, jako podejścia, które sprawdziło się jako narzędzie zapewniające współpracę między państwami członkowskimi. Wyłonienie i wykorzystanie sprawdzonych rozwiązań mogą przyczynić się do ochrony i egzekwowania praw dziecka a jednocześnie do uwzględnienia problematyki dzieci w innych obszarach polityki.
EKES zamierza przyczynić się do tych działań, systematycznie monitorując ich wyniki oraz informując o prawach dziecka i umacniając je dzięki pracom prowadzonym przez członków Komitetu.

EKES uważa, że z myślą o skuteczniejszym egzekwowaniu przepisów prawa właściwe i konieczne jest nawiązanie ściślejszej niż do tej pory współpracy i przeprowadzanie konsultacji między różnymi organami ONZ, Komitetem Praw Dziecka, Radą Europy i międzynarodowymi organizacjami dziecięcymi i organizacjami reprezentującymi dzieci, gdyż cele i działania takich organizacji są związane z szerokim i całościowym egzekwowaniem praw dziecka.