Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Publicystyka
Opinia EKES odnośnie wniosku dotyczącego dyrektywy PE i Rady w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych (wrzesień 2010)
Marzena Mendza-Drozd (opr.)
UE uznała prawa dzieci w art. 3 traktatu lizbońskiego i w Karcie Praw Podstawowych, szczególnie w jej art. 24, która ustanawia wyraźne zobowiązanie do działania w celu zapewnienia dzieciom niezbędnej ochrony. Wymaga się, aby we wszelkich działaniach związanych z dziećmi na pierwszym miejscu zawsze stawiać interes dziecka, zgodnie z Konwencją ONZ o prawach dziecka. Założenie to znalazło swoje odzwierciedlenie w ukierunkowanych działaniach służących propagowaniu, ochronie i wypełnianiu praw dziecka w ramach polityki wewnętrznej jak i zewnętrznej UE, włącznie ze strategią UE na rzecz młodzieży.
Nowa dyrektywa, zgodna z wnioskami dotyczącymi zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu oraz w sprawie ochrony pokrzywdzonych, a także z założeniami programu Bezpieczniejszy Internet, prezentuje bardziej szczegółowe zasady postępowania oraz przepisy prawa karnego państw członkowskich w zakresie ochrony dzieci. Zwiększona zostanie skuteczność środków zapobiegawczych na terenie UE, co pozwoli uniknąć sytuacji, w których przestępcy przenosiliby się do państw członkowskich o mniej rygorystycznym prawodawstwie, aby tam popełniać swoje przestępstwa. Wspólne definicje umożliwiłyby propagowanie wymiany wspólnych, użytecznych danych, zwiększyłyby stopień porównywalności danych i ułatwiłyby współpracę międzynarodową.
Nowa dyrektywa obejmie następujące kwestie:
- Nowe przestępstwa popełniane w środowisku technologii informacyjnych, włącznie z nowym przestępstwem polegającym na nagabywaniu w internecie dzieci dla celów seksualnych.
- Pomoc w dochodzeniu przestępstw i wnoszeniu aktów oskarżenia.
- Ściganie przestępstw popełnionych za granicą przez obywateli UE i rezydentów, tak aby zapewnić ich ściganie nawet jeżeli popełnili oni przestępstwa poza terytorium UE.
- Nowe przepisy dotyczące ochrony ofiar, mające na celu zagwarantowanie im łatwego dostępu do środków ochrony prawnej i oszczędzenia cierpień związanych z udziałem w postępowaniach karnych.
- Zapobieganie przestępstwom poprzez działania koncentrujące się na osobach, które popełniły przestępstwo w przeszłości, mające na celu zapobieżenie recydywie oraz ograniczenie dostępu do pornografii dziecięcej w internecie.
Uwagi ogólne dotyczące uzasadnienia
Mając na uwadze, że "Przy podejmowaniu jakichkolwiek środków służących zwalczaniu tych przestępstw pierwszorzędne znaczenie musi mieć najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka, zgodnie z Kartą podstawową Unii Europejskiej oraz Konwencją o prawach dziecka”, EKES popiera decyzję poszanowania zasady pomocniczości przy równoczesnym uaktualnieniu, rozszerzeniu i wzmocnieniu prawodawstwa krajowego. Państwa członkowskie muszą być w stanie zrezygnować z wymogu podwójnej karalności celem przyjęcia zasady jurysdykcji eksterytorialnej w zakresie przestępstw. Państwa członkowskie muszą dysponować kompetencjami umożliwiającymi im ściganie wszelkich form wykorzystywania seksualnego dzieci.
Należy skuteczniej wzmocnić już istniejące oraz nowe prawodawstwo; wymaga to nadzoru ze strony Komisji przy wsparciu Europolu i agencji wykonawczych, celem zagwarantowania, że zagadnienie ochrony dzieci będzie traktowane priorytetowo. Należy przyjąć wspólne zasady i kryteria dla określenia stopnia powagi przestępstw związanych z niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych i wykorzystywaniem dzieci. W tym kontekście EKES zaleca utworzenie platformy służącej wymianie najlepszych rozwiązań w reagowaniu na przedmiotowe przestępstwa z wykorzystaniem zarówno mechanizmów legislacyjnych i pozalegislacyjnych celem stworzenia narzędzi metodologicznych i opracowania szkoleń. Mechanizmy te powinny obejmować bliższą współpracę z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, partnerami społecznymi i organizacjami pozarządowymi celem wsparcia edukacji i podnoszenia poziomu wiedzy na poziomie lokalnym.
Sprawy o szczególnym oddźwięku, szczególnie takie, w przypadku których mogą wchodzić w grę implikacje polityczne, religijne lub powiązania z innymi sprawami, muszą być poddane przejrzystemu monitoringowi na poziomie UE celem uniknięcia ich ponownego wystąpienia.
Celem wzmocnienia mechanizmów zapobiegania i zmniejszenia stopnia podatności ofiar na zagrożenia, dyrektywa powinna być również zgodna z pozostałymi dziedzinami polityki UE, takimi jak polityka bezpieczeństwa społecznego, edukacyjna, rodzinna, zatrudnienia oraz dotycząca agendy cyfrowej. Grupy dzieci szczególnie narażone na niebezpieczeństwo to dzieci pochodzące z rodzin imigranckich, azylantów, małoletni pozostający bez opieki, dzieci w trudnej sytuacji społecznej, wykluczone lub niepełnosprawne, dzieci objęte opieką zastępczą oraz dzieci żyjące w rodzinach, w których stosowano przemoc i wykorzystywanie.
Dane pochodzące z instytucji zajmujących się egzekwowaniem prawa z USA i z Europy wykazują silne powiązanie między pobieraniem z internetu materiałów ukazujących wykorzystywanie seksualne dzieci jeszcze nieumiejących mówić a wykorzystywaniem seksualnym dzieci poza internetem. Uzależnienie stopnia kary wyłącznie od stopnia kontaktu może spowodować, że więcej dzieci (szczególnie bardzo małych) będzie narażonych na wykorzystywanie seksualne.
92% materiałów internetowych przedstawiających wykorzystywanie seksualne dzieci znajduje się na serwerach w USA, Europie i w Rosji. Zdaniem EKES-u Komisja Europejska, Rada i Parlament Europejski znajdują się w mocnej i uprzywilejowanej pozycji, pozwalającej im wywrzeć nacisk na kraje nienależące do UE, szczególnie leżące w wysoko rozwiniętych częściach świata, aby wymóc na nich usunięcie stron internetowych zawierających treści przedstawiające wykorzystywanie seksualne dzieci.
Istnieje potrzeba skuteczniejszego propagowania „kultury bezpieczeństwa internetowego” oraz europejskiej agendy cyfrowej wśród obywateli. Biorąc pod uwagę rosnącą liczbę przypadków wymieniania się za pośrednictwem sieci peer-to-peer zdjęciami przedstawiającymi wykorzystywanie seksualne dzieci oraz uwodzenia na internetowych portalach społecznościowych, należy podjąć natychmiastowe działania mające na celu zidentyfikowanie i ściganie przestępców, zarówno tych, którzy oglądają tego rodzaju strony i zdjęcia, jak i tych, którzy są właścicielami odpowiednich stron internetowych. Należy także prześledzić i wstrzymać transakcje finansowe podejmowane celem uzyskania dostępu do zdjęć przedstawiających wykorzystywanie seksualne dzieci. Istnieją odpowiednie technologie umożliwiające wyśledzenie wszystkich ogniw powiązań pedofilskich i UE powinna bardziej zdecydowanie domagać się odpowiedzialnych działań ze strony ICANN.
Dyrektywa zdecydowanie skupia się na „najlepszym interesie dziecka” oraz „ochronie dzieci”. Niemniej jednak, ogólnie rzecz ujmując, w dyrektywie brakuje szczegółów dotyczących środków zapobiegawczych, które mają zostać wdrożone. Zapobieganie musi stać się europejskim priorytetem i należy poświęcić mu równą uwagę, co prawodawstwu. Komisja dysponuje niewielkimi kompetencjami w zakresie prewencji, jednakże, w ramach zakresu dyrektywy, powinna tworzyć i propagować mechanizmy umożliwiające innym wdrażanie środków zapobiegawczych.
W kontekście zapobiegania można wystąpić o dalsze środki finansowe celem rozszerzenia zakresu programów Komisji (np. DAPHNE i programu ramowego) oraz opracowanie nowych programów, które zostaną zrealizowane przez partnerów reprezentujących społeczeństwo obywatelskie. EKES uważa, że skutecznym mechanizmem zapobiegania mogłoby być edukowanie społeczeństwa na temat istnienia konkretnych przepisów prawa umożliwiających karanie określonych zachowań szkodliwych dla dzieci.
Najważniejsze w zapobieganiu wykorzystywaniu seksualnemu dzieci jest interweniowanie; należy je stosować w połączeniu ze stosowaniem sankcji prawnych. Dlatego też EKES zaleca, aby w części „Podstawa i cele wniosku” do sformułowania „Cele szczegółowe stanowiłyby: skuteczne ściganie przestępstw, ochrona praw pokrzywdzonych oraz zapobieganie wykorzystywaniu dzieci i ich niegodziwemu traktowaniu w celach seksualnych” dodać „poprzez działania obejmujące również szybkie identyfikowanie dzieci będących ofiarami przez odpowiednio wyszkolony personel oraz prowadzenie nakierowanych na dziecko interwencji obejmujących ofiarę i przestępcę”.
Należy poświęcić uwagę opracowaniu działań zapobiegawczych i ściganiu wykorzystywania oraz handlu zdjęciami za pośrednictwem sieci peer-to-peer. Ze względu na coraz częstsze przypadki dzielenia się plikami i przypadki uwodzenia na portalach społecznościowych, należy podjąć natychmiastowe działania celem zidentyfikowania i ścigania osób dopuszczających się wykorzystywania, zarówno oglądających strony, jak i dostawców usług internetowych oferujących hosting takich stron.
We wniosku („Podstawa i cele wniosku”) podkreślono, że „spora mniejszość dzieci w Europie mogła paść ofiarą napaści na tle seksualnym w okresie dzieciństwa”. Należy pamiętać również o zagrożeniach, na jakie narażone są dzieci mieszkające poza Europą: dzieci są dziećmi niezależnie od tego, w jakiej części świata mieszkają, i należy je chronić przed podróżującymi przestępcami seksualnymi z Europy, którzy wykorzystują seksualnie dzieci z innych krajów europejskich lub pozaeuropejskich.
Termin „pornografia dziecięca” (w tytule, w definicjach i w całym tekście) należy zastąpić terminem „obrazy lub materiały przedstawiające wykorzystywanie seksualne dzieci”. Pornografia jest powiązana z erotyką.
„Turystyka”: w dyrektywie (motyw 9) stosuje się termin „dziecięca turystyka seksualna”. Termin, którego obecnie używają eksperci i organizacje pozarządowe brzmi „podróżujący przestępcy seksualni”. „Turystyka” kojarzy się z wakacjami i przyjemnościami, jak podkreślono w poprzedniej opinii EKES-u poświęconej ochronie dzieci przed podróżującymi przestępcami seksualnymi.
„Tradycje” (motyw 7): „Niniejsza dyrektywa nie reguluje polityki państw członkowskich w zakresie czynności seksualnych podejmowanych dobrowolnie (…) w trakcie rozwoju człowieka, z uwzględnieniem różnych tradycji kulturowych i prawnych”. EKES zaleca, aby w związku ze zjawiskami mobilności, imigracji i zmieniających się wartości społecznych w Europie przeprowadzono debaty i konsultacje w sprawie wpływu różnych „tradycji” w tym kontekście. Konsultacje oraz implikacje prawne powinny objąć również praktyki kulturowe, takie jak np. okaleczenie genitaliów kobiecych, które można by uznać za wykorzystywanie seksualne dzieci.
„Publicznie dostępne” (motyw 13): „Pornografia dziecięca (…) nie może być interpretowana jako wyrażanie opinii. W celu zwalczania tego zjawiska należy ograniczyć obieg materiałów przedstawiających niegodziwe traktowanie dzieci poprzez utrudnienie sprawcom wprowadzania takich materiałów do publicznie dostępnych stron internetowych”. Dyrektywa musi służyć zapobieganiu publikowania materiałów przedstawiających seksualne wykorzystywanie dzieci w jakimkolwiek medium i w jakiejkolwiek formie. Termin „wizualnie” nie obejmuje wszystkich rodzajów dostępnych materiałów, dyrektywa więc powinna obejmować również niewizualne materiały przedstawiające seksualne wykorzystywanie dzieci. Ponadto w dyrektywie należy również uwzględnić koncepcję „swobody artystycznej” oraz „wyrażania opinii”, zapewniając, że żadna z nich nie zostanie źle zinterpretowana w kontekście materiałów przedstawiających seksualne wykorzystywanie dzieci. Dlatego też tekst art. 2 lit. b) zawierający definicję „pornografii dziecięcej” należy zmienić, jak następuje: w i): „wszelkie materiały ukazujące dziecko (…)”, w ii): „wszelkie przedstawienia organów płciowych (…)” oraz w iii) „wszelkie materiały ukazujące osobę wyglądającą na dziecko (…)”.
W kontekście „zachęcania dostawców usług internetowych do dobrowolnego opracowania kodeksów postępowania oraz wytycznych w zakresie blokowania dostępu do takich stron internetowych” (motyw 13) EKES podkreśla, że priorytetem musi być usunięcie treści u źródła, a dopiero gdy okaże się to niemożliwe (poza UE), zablokowanie dostępu do takich stron. Na terenie UE powinno stać się to wymogiem prawnym jeżeli branże, dostawcy usług internetowych, podmioty gospodarcze i finansowe, takie jak firmy wydające karty kredytowe rzeczywiście poważnie podchodzą do swojego zobowiązania zwalczania wykorzystywania seksualnego dzieci.
Inne kwestie, których włączenie do dyrektywy należy rozważyć
W dyrektywie nie wspomina się o ochronie danych: ochrona dzieci powinna być ważniejsza od ochrony danych i swobody wypowiedzi w niektórych, ściśle zdefiniowanych okolicznościach, zgodnie z Europejską Konwencją Praw Człowieka.
Na poziomie UE należy zacieśnić współpracę organów ścigania, a także przyjąć krajowe i międzynarodowe systemy zarządzania dotyczące przestępców oraz system powiadamiania o zaginionych dzieciach.
Nie poświęca się uwagi przypadkom niegodziwego traktowania dzieci, kiedy to przestępcami są inne dzieci. Tego rodzaju sytuacje należy traktować jako przypadki wyjątkowe, które mógłby objąć art. 9. Poświęca się im jedynie krótki komentarz dotyczący programów interwencyjnych w art. 20.
W pełni respektując zasadę pomocniczości, EKES wzywa państwa członkowskie do rozważenia podjęcia konkretnych środków zmierzających do zagwarantowania, że osoby zajmujące się ochroną ofiar będą miały dostęp do niezbędnych mechanizmów ochrony i wsparcia psychologicznego, celem uniknięcia pogorszenia się ich stanu psychicznego. Z punktu widzenia interesu personelu powinno to być traktowane jako wymóg obowiązkowy, a nie opcja wybierana na zasadzie dowolności.
EKES wyraża uznanie dla Komisji Europejskiej za odnotowanie większej potrzeby „wymiany informacji i doświadczeń w dziedzinie ścigania przestępstw, ochrony i prewencji, podnoszenia świadomości, współpracy z sektorem prywatnym oraz zachęcania do samoregulacji”. W tym kontekście EKES podkreśla potrzebę uwzględnienia miejsca pracy. Dzięki temu pracodawcy i pracownicy byliby świadomi swoich obowiązków w zakresie zgłaszania przypadków niezgodnych z prawem działań, które mogą po raz pierwszy ujrzeć światło dzienne w miejscu pracy lub w relacjach z klientami czy dostawcami.
EKES zauważa, że z wdrożeniem postanowień nowej dyrektywy nie wiążą się żadne dodatkowe koszty. Jednakże potrzeba więcej środków, w tym na prowadzenie dochodzeń, kampanie informacyjne, szkolenia, usługi w zakresie pomocy prawnej i doradczej celem zagwarantowania, że niegodziwemu traktowaniu dzieci położymy kres w jak najkrótszym czasie.
Wreszcie, EKES zaleca ustanowienie międzynarodowego organu ścigania, który będzie zajmował się przypadkami wykorzystywania seksualnego dzieci na całym świecie, wynajdywaniem i ściganiem osób rozpowszechniających treści prezentujące wykorzystywanie seksualne dzieci oraz ochroną dzieci przed cierpieniem. Wiele taktyk mogłoby się okazać skuteczne w minimalizowaniu dostępności odnośnych treści. Zastosowane w skali globalnej mogłyby zagwarantować, że międzynarodowe działania przeciwko przedmiotowym przestępstwom będą skuteczniejsze, szybsze i posłużą jako skuteczniejszy środek odstraszający.
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
