Opinia EKES dotycząca Wytycznych dla polityk zatrudnienia państw członkowskich 2005-2008 (maj 2005)
W marcu 2005 Rada Europejska przyznała, że istnieje konieczność nadania nowego impulsu Strategii Lizbońskiej oraz przesunięcia akcentu na rozwój gospodarczy i zatrudnienie. Rada wezwała Komisję do uwzględnienia znaczenia tych dwóch zagadnień w nowych ogólnych wytycznych polityki gospodarczej oraz wytycznych polityki zatrudnienia.
W wytycznych wskazuje się na konieczność wdrażania polityk zatrudnienia ukierunkowanych na: osiągnięcie poziomu pełnego zatrudnienia, poprawę jakości i wydajności pracy, a także na wzmacnianie spójności społecznej i terytorialnej. Działania te powinny przyczyniać się do osiągnięcia 70% średniej stopy zatrudnienia ogółem dla całej Unii Europejskiej, co najmniej 60% dla kobiet oraz 50% dla starszych pracowników (55-64 lata), a także do zmniejszenia bezrobocia i nieaktywności zawodowej.
W wytycznych wyraźnie podkreślona jest konieczność promowania elastyczności przy równoczesnym zapewnianiu bezpieczeństwa zatrudnienia oraz zredukowanie segmentacji rynku pracy poprzez: dostosowanie prawodawstwa w zakresie zatrudnienia oraz sprawdzenie poziomu elastyczności zapewnianego przez stałe i czasowe kontrakty; skuteczniejsze przewidywanie i zarządzanie zmianami (w szczególności zmianami wynikającymi z otwarcia rynków, tak aby zredukować ich koszty społeczne i ułatwić dostosowanie się); wspieranie zmian statusu zawodowego, obejmujące szkolenia, pracę na własny rachunek, podejmowanie działalności gospodarczej i mobilność geograficzną; promowanie i rozpowszechnianie innowacyjnych i elastycznych form organizacji pracy i zdecydowane działania zmierzające do przekształcenia nielegalnej pracy w oficjalne zatrudnienie.
W wytycznych mowa jest o konieczności rozszerzenia i podniesienia poziomu inwestycji w kapitał ludzki poprzez: opracowanie skutecznych strategii ustawicznego kształcenia, co obejmuje odpowiednie zachęty i mechanizmy podziału kosztów skierowane do przedsiębiorstw, władz państwowych i jednostek, w szczególności w celu ograniczenia w znacznym stopniu liczby uczniów porzucających wcześnie szkołę; zwiększenie dostępu do początkowego kształcenia zawodowego, szkolnictwa średniego i wyższego, co obejmuje praktyki zawodowe i kształcenie w przedsiębiorstwie; zwiększenie udziału w kształceniu ustawicznym i szkoleniach w miejscu pracy przez cały okres życia, w szczególności słabo wykwalifikowanych i starszych pracowników. Ponadto wskazuje się konieczność dostosowania systemów kształcenia i szkolenia do wymogów nowych umiejętności; przewidywanie umiejętności wymaganych w przyszłości; rzeczywiste uznawanie kwalifikacji i zatwierdzanie kształcenia nieformalnego.
Formułując opinię w sprawie wytycznych dla polityk zatrudnienia, w pierwszej kolejności EKES wyraża niezadowolenie z faktu, że harmonogram uchwalania wytycznych uniemożliwia przeprowadzenie prawdziwej dyskusji ze społeczeństwem obywatelskim w sprawie o tak podstawowym znaczeniu dla obywateli UE. Komitet zwraca się zatem do Rady o ustalanie na przyszłość harmonogramów stwarzających możliwość prowadzenia demokratycznej debaty i dialogu obywatelskiego w należytych warunkach, zarówno na szczeblu europejskim jak i krajowym.
Komitet wyraża ubolewanie, iż wytyczne w kwestii innowacyjności i
badań dotyczą wyłącznie ogólnych wytycznych polityki gospodarczej i nie przekładają się na sferę
zatrudnienia, podczas gdy Unia Europejska, zwiększając inwestycje w tych sektorach, przyczyniłaby
się do tworzenia nowych miejsc pracy, zwłaszcza dla młodych ludzi.
EKES wyraża jednocześnie zdziwienie, iż mimo umieszczenia problemu
równouprawnienia płci w dziedzinie zatrudnienia wśród kluczowych zagadnień strategii lizbońskiej i
konieczności kontynuacji działań na rzecz pogodzenia życia zawodowego i rodzinnego, brak jest
odrębnych zintegrowanych wytycznych dotyczących równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Jednocześnie,
zaskakującym dla Komitetu jest fakt, iż nie położono w wytycznych większego nacisku na wyzwanie
związane ze starzeniem się osób aktywnych zawodowo oraz potrzebą lepszego zwalczania dyskryminacji
na rynku pracy ze względu na wiek, niepełnosprawność lub pochodzenie etniczne.
Zdaniem Komitetu, nawet jeśli migracja sama w sobie nie jest
rozwiązaniem sytuacji demograficznej państw UE, konieczne jest, aby Unia posiadała aktywną politykę
obejmującą kwestie przyjmowania imigracji ze względów ekonomicznych, tak, aby napływ imigrantów
pomógł zaspokoić potrzeby na rynku pracy, podczas gdy restrykcyjna i dyskryminująca polityka
prowadzona przez część państw członkowskich w stosunku do pracowników migrujących ma efekt
zniechęcający, ze szkodą dla potrzeb rynku pracy.
EKES uznając, że nowe wytyczne wynikają z ilościowej oceny
dotychczasowych osiągnięć w ramach realizacji strategii lizbońskiej życzyłby sobie jednak, aby
ocena ta była bardziej szczegółowa i uwzględniała z jednej strony dodatkowe parametry (zatrudnienie
młodzieży, stopa zatrudnienia kobiet i pracowników w podeszłym wieku itp.), z drugiej zaś -
zróżnicowanie wyników osiąganych przez poszczególne państwa członkowskie, a w szczególnie
znaczących przypadkach - również w poszczególnych regionach i branżach.
EKES stoi na stanowisku, że powinno się nadać większe znaczenie jakości pracy w ogóle, w ramach kształtowania społeczeństwa opartego na wiedzy. Zdolność innowacji różnego rodzaju przedsiębiorstw jest decydująca dla europejskiej dynamiki gospodarczej.
Należytą uwagę poświęcić należy również zwalczaniu dyskryminacji i
wspieraniu równości szans kobiet i mężczyzn. W dziedzinie zatrudnienia i integracji społecznej
należy zachęcać Państwa Członkowskie do zawarcia w swych krajowych planach działania odpowiednich
narzędzi do zwalczania wszelkich form dyskryminacji, zwłaszcza w poziomie wynagrodzeń, i do
znaczącego wzrostu wskaźnika zatrudnienia wśród kobiet.
Komitet w pełni popiera Europejski Pakt na rzecz Młodzieży, przyjęty
przez Radę Europejską w marcu 2005 r, mający na celu wdrożenie szeregu polityk i działań w
interesie europejskiej młodzieży. Komitet postuluje także sformułowanie odrębnej wytycznej
dotyczącej zatrudnienia młodzieży; mogłaby ona obejmować mechanizmy pomocy w poszukiwaniu pierwszej
pracy, zatrudnianie absolwentów na stanowiskach z perspektywami na przyszłość, rozwój form
przyuczania do zawodu, bardziej rozwinięte programy europejskie na rzecz ułatwiania przemieszczania
się młodych pracowników, usuwanie przeszkód utrudniających przemieszczanie się (w tym dla osób
przyuczanych do zawodu, praktykantów i poszukujących pierwszej pracy) i zachęty do zakładania firm
i podejmowania nowej działalności.
EKES jest zdania, iż aby faktycznie wspierać "aktywne starzenie
się", należałoby stworzyć warunki gospodarcze i polityczne, które wzmocniłyby motywację do
dłuższej pracy, oraz promować działania społeczne i zaangażowanie obywatelskie.
Co się tyczy systemów zabezpieczenia społecznego, należy dziś
rozważnie łączyć ich modernizację i doskonalenie, tak by dopasować je do aktualnych okoliczności
(np. zmian demograficznych) przy zachowaniu ich ochronnej funkcji socjalnej.
Mnożenie bezpośrednich subwencji związanych z miejscami pracy Komitet
uważa za groźne, gdyż prowadzi ono do zakłóceń konkurencji oraz do nierówności, a w przypadku
subwencji do stanowisk nie wymagających kwalifikacji, obniża poziom zarobków, a w związku z tym
jakość zatrudnienia. Komitet zaleca więc aktywne sposoby oddziaływania ramowego poprzez tworzenie
struktur ułatwiających integrację społeczną, godzenie życia zawodowego z rodzinnym i wyrównywanie
szans. W kwestii tej należy wziąć pod uwagę specyficzne potrzeby każdego państwa członkowskiego, ze
względu przede wszystkim na problem bezrobocia na poziomie regionalnym.
EKES podkreśla, że pojęcie "osób znajdujących się w gorszym
położeniu" obejmuje liczne grupy osób, które znajdują się w różnych sytuacjach pod względem
szans zatrudnienia. W przypadku osób niepełnosprawnych, należy bardziej precyzyjnie stosować
terminologię i pojęcia związane z tymi osobami i pracą dla nich.
Jeśli chodzi o osoby niepełnosprawne, EKES wciąż podkreśla potrzebę
stworzenia bodźców zachęcających do zatrudniania niepełnosprawnych oraz potrzebę stworzenia
warunków umożliwiających osobom niepełnosprawnym zapoznanie się z nowoczesnymi technologiami.
Komitet po raz kolejny zwraca uwagę na kluczowe znaczenie gospodarki
społecznej i sektora usług w dziedzinie innowacji i zatrudnienia, szczególnie dla wprowadzania na
rynek pracy osób znajdujących się w gorszym położeniu oraz podkreśla znaczenie wytycznych
dotyczących poradnictwa i kształcenia w ramach zindywidualizowanych planów działania.
Ponadto EKES przypomina, że dostęp do rynku pracy na zasadach
równouprawnienia jest podstawowym warunkiem osiągnięcia integracji społecznej imigrantów i
uchodźców. Należy zatem zmierzać w kierunku likwidacji przeszkód instytucjonalnych i
strukturalnych, które utrudniają wolny dostęp do rynku pracy.
Komitet podkreśla także konieczność oddzielenia kwestii pomocy
społecznej od podejmowania zatrudnienia. W niektórych państwach wiele osób faktycznie rezygnuje z
możliwości zatrudnienia, jeśli oznacza to utratę świadczeń społecznych, które stanowią istotną
część ich dochodów.
Komitet zwraca także uwagę na fakt, że kwestia walki z ubóstwem
powinna zostać oddzielona od kwestii zatrudnienia i być przedmiotem dobrowolnych skoordynowanych
polityk prowadzonych przez państwa członkowskie UE.
EKES podkreśla, znaczenie mobilności w dziedzinie zatrudnienia.
Mobilność ta wymaga zapewnienia odpowiedniej infrastruktury i komunikacji publicznej pomiędzy
rejonami zamieszkania i pracy, a także istnienia innych służb publicznych w dostatecznej
ilości.
Komitet uważa również za niezbędne prowadzenie polityki nie
dyskryminującej w stosunku do migrujących pracowników oraz wdrażanie środków ułatwiających
przyjęcie i integrację tych pracowników wraz z rodzinami.
EKES jest zdania, że należy ustalić równowagę pomiędzy elastycznością a zabezpieczeniami na rynku pracy, tak aby przedsiębiorstwa miały możliwość zaoferowania większej ilości miejsc pracy, a jednocześnie aby pracownicy mogli korzystać z odpowiednich zabezpieczeń.
Komitet pragnie jednak zwrócić uwagę Komisji i Rady na
niebezpieczeństwo pogłębiającej się destabilizacji młodych i nie tylko młodych ludzi, która
skutkuje osłabieniem ich pozycji w zbiorowych negocjacjach dotyczących zarobków, warunków pracy,
zabezpieczenia społecznego (zwłaszcza prawa do emerytury), a w efekcie osłabia poziom standardów
socjalnych i "europejski model społeczny".
Zdaniem Komitetu przepisy dotyczące przedsiębiorstw powinny ulec
zmianie w celu zmniejszenia biurokratycznych ograniczeń, szczególnie w przypadku tworzenia nowych
przedsiębiorstw.
Komitet ze zdziwieniem przyjmuje do wiadomości, że w związku z
restrukturyzacją gospodarczą, KE ani słowem nie wspomina znaczenia udziału podmiotów bezpośrednio
zainteresowanych, a zwłaszcza pracowników oraz ich przedstawicieli.
EKES popiera propozycje Komisji, aczkolwiek życzyłby sobie, by zaleceniom towarzyszyły wyraźne cele ilościowe. Komitet ponownie nalega w sprawie konieczności rozwijania kształcenia ustawicznego oraz wzrostu roli partnerów społecznych i innych organizacji społeczeństwa obywatelskiego w tej dziedzinie. Komitet podkreśla także, że ważne jest aby kwalifikacje zawodowe były jasno zdefiniowane i zharmonizowane w całej Europie oraz na poziomie międzynarodowym.
