Publicystyka - ngo.pl

Omawiany wniosek jest obecnie rozpatrywany przez Parlament Europejski w ramach procedury współdecyzji, podczas pierwszego czytania. PE zaproponował już różne poprawki, które będą podlegać negocjacjom z Radą. Ostateczne przyjęcie wniosku dotyczącego rozporządzenia, które będzie obowiązywać od 2014 r., przewiduje się na 2013 r.

Celem rozporządzenia jest zastąpienie obecnej podstawy prawnej Europejskiego Instrumentu na rzecz Demokracji i Praw Człowieka, czyli specjalnego instrumentu finansowego wspierającego działania UE na rzecz ochrony praw człowieka i demokracji w krajach trzecich.

W niniejszej opinii EKES zamierza oprzeć się na swoich wcześniejszych zaleceniach, przedstawiając dalsze propozycje w sprawie rozporządzenia i uwzględniając poprawki zgłoszone ostatnio przez PE.

EKES pragnie przypomnieć potrzebę przypisania większego znaczenia prawom gospodarczym, społecznym i kulturalnym ogólnie w polityce unijnej, jak też poprzez korzystanie z dostępnych instrumentów tematycznych, takich jak nowy instrument na rzecz wspierania demokracji i praw człowieka. W istocie, prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne często stanowią punkt wyjścia dla wspierania praw obywatelskich i politycznych.

Jak już stwierdziła Komisja, globalizacja i niedawne wydarzenia, takie jak arabska wiosna, pokazały, że nierówności, dyskryminacja i wyzysk stanowią nowe wyzwania z punktu widzenia pełnego wspierania praw człowieka. Ochrona praw pracowniczych oraz wszystkich związanych z nimi praw zapisanych w konwencjach MOP stanowi obecnie bardziej niż kiedykolwiek kluczowy aspekt. Dlatego też należy wyraźnie wspomnieć w rozporządzeniu o wolności zrzeszania się i rokowaniach zbiorowych, a także o wsparciu dla partnerów społecznych i dialogu społecznego z myślą o wdrożeniu międzynarodowych norm pracy. Jednocześnie EKES podkreśla znaczenie promowania prawa do swobody przedsiębiorczości będącego kluczowym elementem praw gospodarczych i społecznych.

EKES wysoko ceni ten instrument tematyczny, który ze względu na swoją niezależność ma istotne znaczenie dla zachowania autonomii i prawa inicjatywy organizacji społeczeństwa obywatelskiego odnośnie do naruszania praw człowieka, jak też dla promowania i utrzymania prawdziwej demokracji. Jak słusznie zauważa Komisja w swym niedawnym komunikacie „Korzenie demokracji i zrównoważonego rozwoju: Współpraca Europy ze społeczeństwem obywatelskim w dziedzinie stosunków zewnętrznych”, „upodmiotowione społeczeństwo obywatelskie jest istotnym elementem każdego systemu demokratycznego oraz zaletą samą w sobie. Reprezentuje ono i wspiera pluralizm, może także przyczynić się do bardziej skutecznej polityki, sprawiedliwego i zrównoważonego rozwoju oraz wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Jest ono także ważnym elementem wspierającym pokój i rozwiązywanie konfliktów. Poprzez wyrażanie obaw obywateli organizacje społeczeństwa obywatelskiego aktywnie uczestniczą w życiu publicznym i angażują się w inicjatywy wspierające demokrację uczestniczącą”. Dlatego EKES apeluje, by w rozporządzeniu nadać pierwszeństwo wspieraniu organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym włączeniu ich w mechanizmy dialogu politycznego na szczeblu krajowym, regionalnym i globalnym, w ramach procesu programowania tego instrumentu.

Komitet podkreśla potrzebę stworzenia spójniejszych ram dla programów wsparcia organizacji społeczeństwa obywatelskiego w ramach różnych unijnych instrumentów finansowania działań zewnętrznych, takich jak instrument będący przedmiotem niniejszej opinii, instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju (programy tematyczne i geograficzne) i Europejski Fundusz Rozwoju. Dlatego też wzywa do wzmocnienia wewnętrznych mechanizmów koordynacji na etapach programowania między zainteresowanymi podmiotami, takimi jak ESDZ, DEVCO i same państwa członkowskie. Ma to szczególne znaczenie na poziomie krajowym, gdyż delegacje UE odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu spójności i komplementarności między różnymi programami wsparcia dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Tak więc Komitet z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę w zakresie opracowania na szczeblu krajowym planów działania UE dotyczących współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, co powinno przyczynić się do ożywienia i zapewnienia uporządkowanego dialogu i współpracy strategicznej oraz do zwiększenia spójności i wpływu działań UE.

W tym kontekście kluczowe znaczenie ma zapewnienie odpowiedniego potencjału delegacji, aby umożliwić pełną współpracę z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, zrozumieć różne podmioty i specyficzne funkcje tych organizacji i tym samym zapewnić większe zaangażowanie strategiczne. W komunikacie Komisji „zaleca się sporządzanie regularnych wykazów uczestnictwa, uwzględniających różnorodność podmiotów oraz sieci i platform na poziomie krajowym/sektorowym”. EKES w pełni popiera to podejście i przypomina potrzebę wspierania przejrzystego i służącego włączeniu społecznemu dialogu z niezależnymi i reprezentatywnymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego na szczeblu krajowym.

Trzy lata temu Komitet powołał komitet monitorujący ds. Europejskiego Instrumentu na rzecz Demokracji i Praw Człowieka. Do jego zadań należy rozpatrywanie wniosków o konsultacje kierowanych w trybie pilnym w ramach nowych procedur dotyczących instrumentów finansowych oraz monitorowanie programowania i wdrażania Europejskiego Instrumentu na rzecz Demokracji i Praw Człowieka. Komitet monitorujący otrzymał również zadanie przeanalizowania pozostałych instrumentów unijnych skierowanych do państw trzecich oraz nawiązał skuteczną współpracę z Komisją i Parlamentem. Mógłby on przyjąć bardziej ustrukturyzowaną formę podkomitetu EKES-u, co umożliwiłoby mu współdziałanie z różnymi programami wsparcia dostępnymi dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego w państwach trzecich w ramach licznych instrumentów finansowych UE.

EKES docenia szeroki zakres praw ujętych w poprawkach Parlamentu Europejskiego, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki równego statusu płci, praw migrantów, potrzeby zapewnienia włączenia społecznego osób niepełnosprawnych i praw mniejszości.

EKES popiera odwołanie do całościowego podejścia, jakie Unia powinna przyjąć w kwestii praw człowieka i podstawowych wolności, w tym ich niepodzielności. W związku z tym apeluje o nadanie większego znaczenia prawom gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Ochrona norm pracy zapisanych w konwencjach MOP jest obecnie bardziej niż kiedykolwiek podstawą rozwoju demokracji.

EKES popiera uwzględnienie prawa do pracy oraz sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy, w tym do tworzenia związków zawodowych i przyłączania się do nich, co wiąże się z propagowaniem podstawowych norm pracy oraz społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. Co się tyczy ostatniego zagadnienia, należy wyraźnie nawiązać do wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka. EKES popiera również popularyzację prawa do swobody przedsiębiorczości.

Dlatego też konieczna jest wzmianka o wolności zrzeszania się i rokowaniach zbiorowych, a także o wsparciu dla partnerów społecznych i dialogu społecznego z myślą o wdrożeniu międzynarodowych norm pracy.

EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, że większe znaczenie przypisuje się powstaniu niezależnego społeczeństwa obywatelskiego, które przyczyni się do procesów demokratyzacji i dobrych rządów, w tym do odpowiedzialności krajowej. Dlatego też w rozporządzeniu pierwszoplanowe znaczenie należy nadać roli organizacji społeczeństwa obywatelskiego i ją umocnić (na szczeblu krajowym, regionalnym i międzynarodowym), pamiętając przy tym o bezpośrednim udziale tych organizacji w dialogu politycznym podczas okresu programowania.

EKES podtrzymuje, że konieczne jest umocnienie potencjału delegacji UE w krajach partnerskich, gdyż wymagają one w coraz większym stopniu odpowiedniej wiedzy fachowej w zakresie wspierania praw człowieka i demokracji, a także znajomości rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Ponadto rola delegacji będzie miała kluczowe znaczenie dla zapewnienia spójności z innymi instrumentami w ramach stosunków zewnętrznych UE, takimi jak instrument finansowania współpracy na rzecz rozwoju czy też Europejski Fundusz Rozwoju, jeżeli chodzi o wsparcie krajowe dla społeczeństwa obywatelskiego.

EKES popiera apel o elastyczniejsze procedury, które powinny być wystarczająco dostępne dla beneficjentów i doprowadzić do zmniejszenia obciążeń administracyjnych (zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych).

Wreszcie, EKES podkreśla, że powinien zaangażować się w proces programowania instrumentu, zwłaszcza w programowanie strategii rocznej i wieloletniej oraz w przeprowadzanie przeglądu śródokresowego i ocen.