Publicystyka - ngo.pl

Osoby niepełnosprawne stanowią 10% ludności, a udział ten
wzrasta w miarę starzenia się społeczeństw. Oznacza to, że w
rozszerzonej Unii Europejskiej mieszka obecnie ponad 50 mln osób
niepełnosprawnych. Osoby niepełnosprawne – kobiety i mężczyźni,
chłopcy i dziewczęta – tworzą grupę zróżnicowaną i niejednorodną.
Różnorodność tę należy mieć na uwadze na wszystkich szczeblach
kształtowania polityki.

Sytuacja obecna

Komitet uważa, że Komisja Europejska, podejmując problematykę
niepełnosprawności w swoich różnych dokumentach, powinna przyjąć
podejście społeczne, co umożliwiłoby propagowanie stosowania
bardziej neutralnego i integracyjnego języka w szeroko rozumianej
dziedzinie niepełnosprawności. W dokonanych z języka angielskiego
tłumaczeniach niektórych dokumentów przedstawionych przez Komisję
użyto języka, który nie jest w pełni zgodny ze społecznym
podejściem do problemu niepełnosprawności.

EKES podziela zaniepokojenie Komisji związane z brakiem
właściwych danych statystycznych na temat osób niepełnosprawnych,
niezbędnych do przyszłego kształtowania polityki w tej dziedzinie.
Dostępne wyniki badań dotyczą jedynie tych osób niepełnosprawnych,
które są aktywne/pracują zawodowo i nie uwzględniają większości
osób niepełnosprawnych (osób przebywających w różnych zakładach lub
dzieci).

EKES jest zaniepokojony faktem, że wśród osób niepełnosprawnych
udział osób zatrudnionych jest znacznie mniejszy niż w przypadku
osób w pełni sprawnych. Badania Eurostatu z 2003 r. potwierdziły,
że udział osób aktywnych na rynku pracy jest faktycznie znacznie
niższy w przypadku osób niepełnosprawnych: 78% osób dotkniętych
poważną niepełnosprawnością w wieku 16 – 64 lat jest wykluczonych z
rynku pracy, w porównaniu z 27% w przypadku osób zdrowych. W
dodatku nawet w grupie osób aktywnych na rynku pracy wskaźnik
bezrobocia osób dotkniętych poważną niepełnosprawnością jest niemal
dwukrotnie wyższy w porównaniu z osobami w pełni sprawnymi. Jedynie
16% osób, które mają ograniczone możliwości pracy, uzyskuje jakąś
formę pomocy na rzecz zatrudnienia.

EKES nie może w pełni zgodzić się z Komisją co do niektórych
przyczyn podanych w sprawozdaniu, mających wyjaśniać dwukrotnie
wyższy wskaźnik braku aktywności wśród osób niepełnosprawnych w
porównaniu z resztą ludności. Argument dotyczący tzw. „pułapek
świadczeń” jest niekompletny i obarcza całą odpowiedzialnością
osoby niepełnosprawne. Tymczasem na niekorzystne dane statystyczne
wpływają także inne, bardziej złożone przeszkody, takie jak opory
ze strony pracodawców, niedostosowane miejsca pracy, nierówny
dostęp do rynku pracy, brak pomocy w prowadzeniu samodzielnego
życia (w postaci pomocy osobistej lub dzięki dostarczeniu urządzeń
wspomagających), dyskryminacja, z jaką osoby niepełnosprawne
spotykają się w transporcie, edukacji, dostępie do towarów i usług,
technologiach itd. Chociaż 43,7% niepełnosprawnych respondentów
uważa, że byliby w stanie podjąć pracę, gdyby udzielono im
odpowiedniego wsparcia, w rzeczywistości jedynie 15,9% faktycznie
taką pomoc otrzymuje.

W świetle powyższych okoliczności EKES uważa, że dokonując
przeglądu systemów zabezpieczenia społecznego oraz systemów
zatrudnienia należy zawsze uwzględniać złożony charakter przeszkód
uniemożliwiających osobom niepełnosprawnym dostęp do rynku pracy i
utrzymanie się na nim.

cd.

Promowanie zatrudnienia

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja Europejska podjęła
zdecydowane działania na rzecz monitorowania transpozycji i
wprowadzania w życie dyrektywy w sprawie równego traktowania w
zakresie zatrudnienia i pracy. Monitorowanie powinno być prowadzone
we współpracy z partnerami społecznymi i organizacjami
pozarządowymi. EKES wyraża przekonanie, że wspomniana dyrektywa,
zakazująca dyskryminacji w zakresie zatrudnienia opartej na różnych
podstawach, włączając niepełnosprawność, stanowi prawne
zobowiązanie, a nie tylko prawo do „podważania” i że na Komisji,
która stoi na straży dyrektywy, spoczywa główna odpowiedzialność za
jej efektywne wdrożenie.

EKES nie zgadza się ze stwierdzeniem Komisji Europejskiej, że
niepełnosprawność została wyraźnie uwzględniona w Europejskiej
Strategii Zatrudnienia (ESZ). W rzeczywistości problematyka
niepełnosprawności została w niej ujęta tylko w dość ograniczonym
zakresie, co było konsekwencją pominięcia tej kwestii w krajowych
programach reform.

EKES wyraża także poparcie dla inicjatyw Europejskiego Funduszu
Społecznego na rzecz integracji osób niepełnosprawnych na rynku
pracy. Nowe ramy europejskich funduszy powinny uwzględnić niektóre
zasady pominięte w obecnie obowiązujących przepisach, takie jak
zasada dostępności i projektowania dla wszystkich we wszelkich
projektach finansowanych ze środków EFS.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja Europejska
uruchomiła wspólnotowy program działań w zakresie zwalczania
dyskryminacji. Komitet uważa również, że pozostałym inicjatywom,
takim jak szczyt poświęcony problematyce równości oraz Europejski
Rok Równych Szans dla Wszystkich ‘2007 muszą towarzyszyć poważne
decyzje polityczne lub odpowiednie polityki i przepisy.

EKES wyraża ubolewanie, że organizacje osób niepełnosprawnych
działające na szczeblu krajowym nie były na ogół dopuszczane do
udziału w opracowywaniu krajowych programów reform. W celu lepszej
realizacji celów odnowionej strategii lizbońskiej powinna ona
zapewniać szerszy udział społeczeństwa obywatelskiego.

EKES uważa, że istotne znaczenie dla skuteczności strategii w
dziedzinie zatrudnienia ma dialog za społeczeństwem obywatelskim –
partnerami społecznymi i właściwymi organizacjami pozarządowymi,
zarówno na szczeblu europejskim, jak i krajowym. Zasadnicze
znaczenie ma tutaj zaangażowanie przedstawicieli organizacji
pozarządowych reprezentujących osoby niepełnosprawne.

cd.

Integracja osób niepełnosprawnych w społeczeństwie

EKES przyjmuje z zadowoleniem najlepszą praktykę w postaci
rozporządzenia dotyczącego pasażerów w transporcie lotniczym, w
którym wyraźnie widoczne są korzyści związane z procesami włączania
problematyki niepełnosprawności. Ponadto Komitet z zadowoleniem
przyjmuje także osiągnięcia w zakresie zapewnienia dostępności
technologii ICT dla osób niepełnosprawnych oraz dalsze inicjatywy w
tej dziedzinie. Istnieją jeszcze inne dziedziny, w których pożądane
byłyby pewne ulepszenia, takie jak telekomunikacja i jej ramy
regulacyjne czy nadawanie telewizji.

EKES wyraża zaniepokojenie zróżnicowanym poziomem ochrony praw
osób niepełnosprawnych w UE. Zakres praw i ochrona, z jakiej
korzystają osoby niepełnosprawne, zależy od miejsca ich
zamieszkania.

Plan działania UE w sprawie niepełnosprawności (PDN) na lata 2006 – 2007

EKES nie podziela zdania Komisji, że „udało się uwzględnić
problematykę niepełnosprawności w niektórych obszarach, w
szczególności w zatrudnieniu, ICT i edukacji (e-kształcenie)”. EKES
uważa, że unijna grupa wysokiego szczebla ds. niepełnosprawności
pełni bardzo istotną rolę w realizacji PDN i powinna zostać
wzmocniona. EKES zdecydowanie popiera włączenie Europejskiego Forum
ds. Niepełnosprawności oraz innych specjalistycznych organizacji
europejskich działających na rzecz osób niepełnosprawnych do debaty
prowadzonej w ramach grupy wysokiego szczebla, w celu zapewnienia
organizacjom osób niepełnosprawnych udziału w kształtowaniu polityk
dotyczących osób niepełnosprawnych w Europie.

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja Europejska
podejmuje działania na rzecz wszczęcia postępowania w sprawie
uchybienia zobowiązaniom przeciwko państwom, które nie dokonały
jeszcze transpozycji do swoich systemów krajowych dyrektywy 2000/78
w sprawie równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy lub
też nie wdrożyły jej we właściwy sposób.

cd.

Obszary priorytetowe w drugiej fazie

Druga faza PDN koncentruje się na aktywnej integracji osób
niepełnosprawnych, w oparciu o obywatelską koncepcję
niepełnosprawności, która zakłada, że osoby niepełnosprawne stoją
przed takimi samymi indywidualnymi wyborami w swoim życiu
codziennym i sprawują nad nim taką samą kontrolę, jak osoby
sprawne.

EKES ostrzega, że zwiększenia poziomu zatrudnienia i aktywności
osób niepełnosprawnych nie można osiągnąć bez poprawy warunków
pracy i przeciwdziałania dyskryminacji w takich dziedzinach jak
edukacja, transport, technologie ICT, dostęp do towarów i usług
itp.

EKES uważa, że w przeglądzie celów Europejskiej Strategii
Zatrudnienia należy uwzględnić potrzebę włączania problematyki
niepełnosprawności. W przeciwnym wypadku osoby niepełnosprawne będą
nadal uzyskiwać bardzo ograniczoną ochronę.

Fundusze Strukturalne będą w istotnym zakresie wspierać
integrację pod warunkiem przestrzegania w nich zasad
niedyskryminacji i dostępności dla osób niepełnosprawnych. W nowym
okresie programowania Funduszy Strukturalnych należy zapobiec
tworzeniu nowo powstających barier środowiskowych, jak również
wspierać większe ukierunkowanie funduszy na integrację.

Nowe rozporządzenie Komisji Europejskiej dotyczące wprowadzenia
ogólnych wyłączeń umożliwiających udzielanie pomocy na zatrudnienie
i szkolenie musi doprowadzić do stworzenia sprawiedliwego systemu,
który zachęci osoby niepełnosprawne do udziału w rynku pracy. Nowy
przegląd powinien przynieść uproszczenie procedur w celu ułatwienia
pracodawcom dostępu do wsparcia przeznaczonego dla ich
niepełnosprawnych pracowników.

Przedsiębiorstwa gospodarki społecznej mogą wnieść cenny wkład w
proces integracji osób niepełnosprawnych na rynku pracy.

EKES zgadza się z Komisją Europejską co do istotnego znaczenia
promowania dostępu do wysokiej jakości usług w zakresie wsparcia i
opieki i uważa, że wszelkie działania na rzecz poprawy jakości
życia osób niepełnosprawnych w społeczeństwach europejskich powinny
opierać się na podstawowych prawach człowieka, takich jak:

• prawo do swobodnego przemieszczania się i wyboru miejsca
  zamieszkania;
  
• prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego;
  
• nikt nie może być arbitralnie pozbawiony wolności;
  
• nikogo nie można poddawać torturom ani nieludzkiemu lub
  poniżającemu traktowaniu czy karaniu;
  
• prawo do nauki;
  
• prawo do ochrony zdrowia, włączając dostęp do informacji i usług
  w zakresie zdrowia oraz zdrowia reprodukcyjnego;
  
• nikt nie może zostać pozbawiony własności.

Dlatego EKES z zadowoleniem przyjmuje zapewnienia Komisji, że
będzie ona wspierać uniezależnienie i desegregację osób
umieszczonych w dużych zakładach opieki.

EKES wzywa Komisję do zapewnienia, by wszystkie podmioty
działające na rzecz usamodzielnienia osób niepełnosprawnych, takie
jak krajowe władze publiczne czy organizacje reprezentujące
niepełnosprawnych aktywnie uczestniczyły w tym procesie.

EKES uważa, w ramach wszelkich działań służących zmianie formy
usług w dziedzinie opieki należy propagować koncepcję niezależnego
funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Elementem nowej strategii w
zakresie opieki długookresowej, jak również nowej strategii w
dziedzinie ochrony społecznej, powinny być szczególne cele związane
z rozwijaniem alternatywnych rozwiązań opartych na społeczności.
Rozwiązania te powinny obejmować takie inicjatywy jak osobiści
asystenci, urządzenia wspomagające, usługi wsparcia, informacja,
fachowe przygotowanie, zaangażowanie osób niepełnosprawnych w
sprawowaną nad nimi opiekę itd.

EKES wzywa do podwyższenia standardów w zakresie jakości usług
oferowanych osobom niepełnosprawnym. Powinny one zostać opracowane
we współpracy z organizacjami osób niepełnosprawnych. Wszelkie
modele usług w dziedzinie wsparcia i opieki powinny opierać się na
zasadzie zapewniania odpowiedniej jakości, ciągłości i
dostępności.

EKES z zadowoleniem przyjmuje rozporządzenie w sprawie pasażerów
o ograniczonej sprawności ruchowej oraz inicjatywy dotyczące
szeroko pojmowanego transportu (kolejowego, autobusowego i
morskiego) i turystyki, które zapewnią osobom niepełnosprawnym
swobodę przemieszczania.

Zapewnienie dostępu do nowych technologii ma zasadnicze
znaczenie dla likwidacji luki związanej ze zróżnicowaną
informatyzacją społeczeństw europejskich. UE musi również
zagwarantować, by projekty realizowane ze środków siódmego programu
ramowego wpłynęły na rozwój badań w zakresie nowych technologii,
urządzeń wspomagających oraz towarów i usług zaprojektowanych do
powszechnego użytku.

Zwiększenie zdolności analitycznych UE

Unia Europejska musi być zdolna do oceny sytuacji osób
niepełnosprawnych. EKES uważa, że należy zgromadzić bardziej
rzetelne i porównywalne dane na temat tych osób. Obecnie dostępne
unijne dane statystyczne obejmują analizę pod kątem płci i wieku.
Zasadnicze znaczenie dla oceny sytuacji osób niepełnosprawnych i
przyszłego procesu kształtowania polityk w tej dziedzinie ma
opracowanie kompleksowej analizy danych statystycznych na szczeblu
UE.