Opinia EKES dotycząca projektu regulacji ustanawiających program wspólnotowy na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej PROGRESS (kwiecień 2005)
W lipcu 2004 roku Komisja Europejska (KE) przyjęła pakiet propozycji dotyczących Funduszy Strukturalnych, które wynikają z potrzeby ich modyfikacji ze względu na rozszerzenie Unii Europejskiej oraz z woli uproszczenia i racjonalizacji wydatków, w tym w dziedzinie zatrudnienia i spraw społecznych. W odniesieniu do propozycji stworzenia programu PROGRESS, uproszczenie ma dotyczyć skonsolidowania kilku programów działania oraz linii budżetowych, mających związek z warunkami pracy a sam Program ma uzupełniać przedsięwzięcia finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).
Propozycja KE zakłada wspieranie trzech głównych rodzajów
przedsięwzięć:
- działania analityczne,
- działania związane z wymianą informacji,
- wspieranie podmiotów w zakresie wymiany dobrych praktyk, rozpowszechniania informacji, przedsięwzięć prewencyjnych i uświadamiających.
Zgodnie z propozycją KE PROGRESS ma być podzielony na pięć sekcji:
- Zatrudnienie: wspieranie realizacji Europejskiej Strategii na Rzecz Zatrudnienia, podnoszenie świadomości w zakresie polityki zatrudnienia podmiotów uczestniczących w życiu politycznym na szczeblu lokalnym i regionalnym, na problemy związane z zatrudnieniem,
- Ochrona socjalna i integracja społeczna: wspieranie otwartej metody koordynacji oraz pogłębianie zrozumienia wszystkich kwestii związanych z ubóstwem i analiza zależności tego celu z innymi obszarami polityki,
- Warunki pracy: wspieranie działań mających na celu poprawę środowiska i warunków pracy, włącznie z bezpieczeństwem i higieną pracy,
- Walka z dyskryminacją i różnorodność: wspieranie stosowania zasady niedyskryminacji wynikającej z art. 13 Traktatu UE, jak również wdrożenia tej zasady do wszystkich strategii Unii Europejskiej,
- Równość płci: skuteczne wdrożenie zasady równości płci i wspieranie włączenia tematyki płci do strategii Unii.
Na realizację Programu w latach 2007-2013 przewiduje się prawie 629
mln EUR, z czego na Zatrudnienie - 21 %, Ochronę socjalną i integrację społeczną - 28 %,
Warunki pracy - 8 %, Walkę z dyskryminacją i różnorodność - 23 % a na Równość płci - 8 %. W
zakresie równości płci, KE zapowiedziała przedstawienie projektu utworzenia Europejskiego Instytutu
ds. Równości Płci, dla którego na lata 2007-2013przewiduje budżet w wysokości 52,7 mln EUR.
PROGRESS ma dostępny dla instytucji i osób publicznych oraz prywatnych
(Państw Członkowskich, lokalnych i regionalnych władz terytorialnych, publicznych służb
zatrudnienia oraz krajowych urzędów statystycznych). Poza tym, do uczestnictwa w nim uprawnione są
organizacje branżowe, uniwersytety i instytuty naukowo-badawcze, jak również partnerzy społeczni i
organizacje pozarządowe.
Dofinansowanie projektów ma następować w formie zlecenia usługi w
wyniku przetargu lub jako dotacja (maksymalnie do 80 procent) kosztów a realizacja Programu ma być
pilotowana przez jeden komitet programowy.
EKES, mimo ogólnej pozytywnej oceny Programu, w kilku punktach
przedstawił swoje zastrzeżenia wobec propozycji KE.
Komitet zgadza się z ogólnymi celami programu, uważa jednak, że byłoby
wskazane, gdyby wspieranie wymiany międzynarodowej w zakresie polityki społecznej zostało wyraźnie
określone jako cel Programu.
Dla EKES nie jest jasne, dlaczego w projekcie regulacji mówi się
jedynie o promowaniu rozwiązań sieciowych na poziomie UE. Lista ogólnych celów Programu powinna,
zdaniem Komitetu, zostać uzupełniona o wspieranie międzynarodowej wymiany pomiędzy zainteresowanymi
podmiotami na poziomie dwu- i wielostronnym pomiędzy poszczególnymi Państwami Członkowskimi.
Ponadto, EKES uważa za konieczne wyraźne określenie - jako celu - "lepszej wiedzy o wszystkich
rodzajach dyskryminacji".
Komitet jest także zdania, że program PROGRESS należy powiązać z
innymi obszarami polityki, które wpływają na sytuację w dziedzinie zatrudnienia, jak również na
obraz reintegracji społecznej, równości szans itd. W związku z tym ustalona powinna być, oprócz
priorytetu edukacji, dokształcania i kształcenia ustawicznego, w szczególności koordynacja ze
strategiami i działaniami w obszarze polityki gospodarczej, finansowej i konkurencji w celu
zapewnienia, że na płaszczyźnie europejskiej i narodowej polityki te nie są sprzeczne z ogólnymi
celami programu PROGRESS.
Według EKES w projekcie regulacji Komisji Europejskiej pominięte
zostało wyjaśnienie, jak się ma budżet Programu do kwot dotychczas przeznaczanych na różne programy
działania, co pozwoliłoby na dokonanie oceny, w jakim stopniu została uwzględniona postępująca
inflacja oraz w w jakim stopniu w budżecie zostało uwzględnione planowane rozszerzenie Unii
Europejskiej o Bułgarię i Rumunię.
W związku z proponowanymi przez KE rozwiązaniami, zgodnie z którymi
maksymalnie 2% całości środków programu PROGRESS ma być przeznaczone na wydatki
administracyjne oraz do 10% jako roczna rezerwa, rozdzielana przez komitet programowy, EKES uważa,
że decyzjom podejmowanym odnośnie wykorzystania tych środków powinna przyświecać troska o
zapewnienie przejrzystości.
Ponadto Komitet jest zdania, że zaproponowany podział środków
finansowych na poszczególne sekcje wymaga doprecyzowania. Tak na przykład obszar "Równość
płci" określony został jako jeden z filarów Programu, choć trudno to stwierdzić na
podstawie zaproponowanej kwoty. Zdaniem Komitetu wyjaśnienie, że budżet mającego powstać
Europejskiego Instytutu ds. Równości Płci został wyłączony w trakcie ustalania budżetu,
wydaje się mało przekonywające, między innymi dlatego, że brak jest mandatu, struktury
organizacyjnej i regulaminu pracy tego instytutu. Lansowane w ten sposób zmniejszenie środków w
obszarze polityki równouprawnienia i wyrównywania szans nie wydaje się Komitetowi w żaden sposób
uzasadnione. W tej sytuacji EKES zachęca do tego, by nie zmniejszać środków przewidzianych
dla Instytutu ds. Równości Płci przy tworzeniu globalnych ram finansowych Programu, lecz by
stworzyć dla niego niezależny budżet.
W odniesieniu do propozycji KE, że przy realizacji programu będzie ona
wspierana przez jeden komitet programowy (o zmiennym składzie, uwzględniającym różnych
przedstawicieli państw w zależności od charakteru omawianego problemu), zdaniem Komitetu, powstaje
pytanie, jak powinien funkcjonować taki komitet, by zapewnić uwzględnienie ogólnych i szczegółowych
celów każdej z pięciu sekcji. EKES proponuje, aby w tym zakresie zwrócić szczególną uwagę na to, by
z racjonalizacji na poziomie Komisji nie wynikły trudności administracyjne dla państw
członkowskich, a partnerzy społeczni i inne organizacje reprezentujące społeczeństwo obywatelskie
zostali, w odpowiedni sposób uwzględnieni, w zarządzaniu programem.
Z uwagi na nowy zakres programu, doświadczenia z innymi programami i
inicjatywami wspólnotowymi oraz aktualne doświadczenia w zakresie nowych przepisów finansowych
Komisji, zdaniem Komitetu należy podjąć odpowiednie środki, aby określone wymogi (np.
konieczność przedkładania gwarancji bankowych, ocen stanu finansowego, ocen biegłych rewidentów)
nie działały odstraszająco na "małych wnioskodawców" , nie dysponujących specjalistami
ds. projektów i rozbudowaną infrastrukturą.
EKES zwraca także uwagę, że niektóre zapisy w proponowanych
regulacjach (np. "wyraźny wymiar europejski", "właściwa skala",
"rzeczywista wartość dodana na płaszczyźnie Unii Europejskiej") są niejasne i
pozostawiają duże pole manewru. Komitet zaleca zatem zapewnienie, że ścisłe stosowanie tych
kryteriów przy rozpisaniu przetargu składaniu wniosków, nie spowoduje wyraźnego zawężenia na
przykład do dużych projektów i tym samym określonych grup docelowych i podmiotów.
EKES na koniec wyraża swoje zaniepokojenie, że na liście podmiotów
uprawnionych do korzystania ze środków programu PROGRESS ograniczono się do organizacji
pozarządowych, działających na poziomie UE. Komitet wyraża przekonanie, że choć podmioty
funkcjonujące na poziomie unijnym odgrywają istotną rolę, rzetelny dialog, tworzenie sieci
powiązań, identyfikacja i rozpowszechnianie dobrych praktyk, podobnie jak wzajemna nauka zaistnieć
może przede wszystkim pomiędzy organizacjami dysponującymi odpowiednimi doświadczeniami w
określonej dziedzinie, działającymi na płaszczyźnie krajowej, regionalnej bądź lokalnej. Zdaniem
Komitetu działania o charakterze transgranicznym oraz możliwość wymiany doświadczeń w ramach Unii
Europejskiej są w tym kontekście równie istotne jak formalna współpraca takich podmiotów na
poziomie europejskim. Komitet proponuje zatem takie przeformułowanie stosownych zapisów, by
zapewnić dostęp do programu organizacjom pozarządowym prowadzące działalność w obszarze
europejskim.