Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Publicystyka
Opinia EKES dotycząca komunikatu KE – Odnowiona agenda społeczna: Możliwości, dostęp i solidarność w Europie XXI wieku (styczeń 2009)
Marzena Mendza-Drozd (opr.)
W lipcu 2008 r. Komisja przedłożyła komunikat dotyczący odnowionej agendy społecznej. Stwierdzono w nim, że nowa rzeczywistość społeczna wymaga nowych rozwiązań.
Komisja stwierdza, że potencjalny zakres działań jest bardzo szeroki, zatem konieczne jest ustanowienie priorytetów. Z tego względu agenda jest ukierunkowana na kilka kluczowych dziedzin, w których środki podejmowane przez UE wnoszą wyraźną wartość dodaną i w których możliwe jest pełne przestrzeganie zasad pomocniczości i proporcjonalności.
- Dzieci i młodzież przyszłością Europy;
- Inwestowanie w ludzi, ilość i jakość miejsc pracy oraz nowe umiejętności;
- Mobilność;
- Dłuższe i zdrowsze życie;
- Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym;
- Walka z dyskryminacją;
- Możliwości, dostęp i solidarność w kontekście międzynarodowym.
Działania podejmowane we wszystkich powyższych dziedzinach przyczyniają się do osiągnięcia trzech celów agendy – możliwości, dostępu i solidarności.
Zdaniem Komisji analiza obecnej sytuacji społecznej potwierdziła, że obywatele i zainteresowane podmioty oczekują od UE wypracowania europejskiej wartości dodanej dla rozwoju społecznego.
Komisja ma zamiar w dalszym ciągu wykorzystywać instrumenty traktatu WE (przepisy prawne, dialog społeczny, metodę wspólnotową, otwartą metodę koordynacji, alokację środków finansowych UE, angażowanie społeczeństwa obywatelskiego) oraz za pomocą szerokiego podejścia i lepszego połączenia instrumentów politycznych korzystać z synergii między tymi instrumentami. W tym kontekście duże znaczenie ma również koordynacja i nadzorowanie polityki gospodarczej i budżetowej.
Uwagi ogólne
W odnowionej agendzie społecznej Komisja twierdzi, że polityka UE już teraz ma silny wymiar społeczny i pozytywny wpływ społeczny. EKES zgadza się z tą opinią, dodając jednak, że UE powinna mieć silny wymiar społeczny i pozytywny wpływ społeczny, w szczególności w okresie kryzysu finansowego. Ten kryzys finansowy wywołuje kryzys gospodarczy i w europejskich państwach członkowskich pojawia się recesja. To z kolei oznacza trudności dla przedsiębiorstw oraz trudny okres dla pracowników i ogółu społeczeństwa. Chociaż polityka społeczna w znacznej mierze należy do kompetencji państw członkowskich, to Komitet z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy podjęte w 2007 r. przez Komisję wraz z analizą sytuacji społecznej oraz przedstawieniem odnowionej agendy społecznej i sądzi, że wspólna strategia pomoże w przezwyciężeniu obaw związanych z przyszłym poziomem dobrobytu. Niemniej sygnał społeczny wysyłany do obywateli Europy powinien być zdecydowanie mocniejszy.
Zasadniczo pozytywnie należy również ocenić fakt, że agenda nie ogranicza się wyłącznie do klasycznych dziedzin polityki społecznej, ale obejmuje również inne dziedziny, na przykład edukację, opiekę zdrowotną i dialog międzykulturowy.
Jednakże zdaniem Komitetu obecnie „tradycyjne” podejście wspólnotowe, nawet odnowione i rozszerzone na inne dziedziny, nie wystarczy. Nie można pominąć zagadnienia zasadniczego kierunku polityki makroekonomicznej. W przeciwnym razie istnieje niebezpieczeństwo, że istotne decyzje będą nadal podejmowane w oderwaniu od odczuwalnego wymiaru społecznego.
Komitet uważa, że społeczny wymiar Europy powinien znaleźć odzwierciedlenie między innymi w prawdziwie społecznym programie działań. Sama odnowiona agenda społeczna nie wystarczy. Program działań powinien opierać się na pozytywnej współpracy między państwami członkowskimi, a nie wyłącznie na konkurencyjnym „równaniu w dół” praw socjalnych, ochrony socjalnej i warunków pracy. Powinien się on skupiać na tych aspektach, które przynoszą rezultaty w zakresie poprawy warunków życia i pracy, wzmocnienia systemów zabezpieczenia społecznego przy uwzględnieniu ich trwałości i pozytywnego wpływu na zatrudnienie, zwiększenia poziomu konkurencyjności, zwiększenia możliwości dostosowania się przedsiębiorstw i pracowników oraz zwiększenia liczby i poprawy jakości miejsc pracy.
Należy zacząć aktywnie realizować cele społeczne. Postawa reaktywna w polityce społecznej, polegająca na tym, że ma ona reagować na zmiany i dostosowywać obywateli do nowych wymogów gospodarczych, jest zbyt ograniczona.
Szczególnie z uwagi na obecny kryzys nie można przecież zapomnieć, że istnieje ogólnospołeczna odpowiedzialność za dobrobyt jednostek. Obejmuje to w szczególności sprawiedliwy podział dochodów, wystarczające możliwości zatrudnienia w konkurencyjnych przedsiębiorstwach, zabezpieczenie społeczne przed takimi zagrożeniami, jak choroba, inwalidztwo, bezrobocie czy starość, wspieranie rodzin, szanse edukacyjne dla wszystkich, zabezpieczenie przed ubóstwem oraz wartościowe i przystępne usługi użyteczności publicznej.
Dynamika gospodarcza oraz postęp społeczny nie stoją wobec siebie w sprzeczności, lecz wzajemnie się wspierają. Społeczna gospodarka rynkowa łączy konkurencyjność ze sprawiedliwością społeczną. Konieczne jest zrównanie wagi zagadnień społecznych, gospodarczych i ekologicznych.
Cele i priorytety
EKES uważa, że rozsądne i potrzebne jest wsparcie państw członkowskich przez Unię przy ścisłej współpracy z partnerami społecznymi w stosowaniu, ujednolicaniu wspólnych zasad flexicurity i nadzorze nad nimi. W pierwszej kolejności należy przy tym zadbać o wsparcie ludzi oraz poprawę ich warunków życia i pracy. Konieczne jest szczególne uwzględnienie aspektów społecznych. Komisja i państwa członkowskie powinny dążyć do powiązania dyskusji w sprawie ewentualnych reform ze wzmocnieniem i modernizacją stosunków pracy na wszystkich szczeblach. Z tego względu EKES opowiada się za ścisłym powiązaniem debaty w sprawie flexicurity z rozszerzeniem dialogu społecznego na wszystkich szczeblach oraz negocjacjami umów zbiorowych na odpowiednich szczeblach. Koncepcja flexicurity powinna zapewnić wyważone wsparcie zarówno dla elastyczności, jak i dla bezpieczeństwa. Celem koncepcji flexicurity nie jest jednostronne i nieuzasadnione ograniczanie praw pracowniczych.
W szczególności młodzi ludzie poszukujący pracy napotykają na ogromne trudności w dostępie do zatrudnienia. Na rynku pracy na „pokolenie praktykantów” czekają nietypowe formy pracy, które w pewnych przypadkach mogą prowadzić do niekorzystnych warunkówzatrudnienia. Zdecydowanie pozytywnie należy przyjąć działania na rzecz aktywnej integracji oraz krzewienia nauki przez całe życie. Wartościowe i niezagrożone miejsca pracy są ściśle związane z dobrym i szerokim wykształceniem.
Ponadto Unia Europejska i zwłaszcza państwa członkowskie muszą opracować zestaw instrumentów polityki umożliwiających lepsze wzajemnie dostosowanie umiejętności i kwalifikacji z jednej, a oczekiwań przedsiębiorstw – z drugiej strony. Należy zwiększyć możliwości zatrudnienia absolwentów oraz poprawić warunki ramowe dla przedsiębiorstw, służące tworzeniu wartościowych miejsc pracy. Ponadto trzeba przedsięwziąć środki mające na celu zapobieganie niepewnym warunkom pracy.
Korzystna byłaby również inicjatywa wspólnotowa na rzecz wspierania wartościowych miejsc pracy dla młodzieży. Powinna ona służyć ocenie – przy aktywnym wsparciu partnerów społecznych – jakości i osiągnięć absolwentów za pomocą nowego punktu kontaktowego w ramach programu Jasmine – Mikrokredyty.
EKES za istotne uważa wspieranie działań w zakresie przedsiębiorczości, przekazywanie biznesowych kompetencji oraz wspieranie edukacji ekonomicznej w UE. Przedsiębiorczość w najszerszym znaczeniu, mogąca wspierać i stymulować nowatorską i kreatywną postawę, jest zasadniczym elementem agendy lizbońskiej, umożliwiającym zwiększenie stopy wzrostu, tworzenie lepszych miejsc pracy, zapewnienie spójności społecznej oraz zwalczanie wykluczenia społecznego.
W ramach strategii zatrudnienia oraz otwartej metody koordynacji konieczne jest ustanowienie o wiele ambitniejszych, skuteczniejszych i lepiej mierzalnych celów, przy większych kompetencjach wykonawczych Komisji Europejskiej. Ponownie należy skupić się na ilościowych celach europejskich, w szczególności w dziedzinach aktywności, edukacji i uczenia się przez całe życie, zatrudnienia młodzieży, dostępu do wysokiej jakości opieki zdrowotnej oraz równouprawnienia kobiet i mężczyzn.
Przy wspieraniu uczenia się przez całe życie konieczne jest zwrócenie szczególnej uwagi na paradoks polityki edukacyjnej, polegający na gorszym traktowaniu osób o niedostatecznych kwalifikacjach w odniesieniu do szkoleń.
Zwalczanie bezrobocia długoterminowego i bezrobocia wśród młodzieży, wspieranie równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz większego poziomu zatrudnienia kobiet, wzmocnienie wspólnotowego programu na rzecz zatrudnienia i solidarności społecznej – Progress 2007‑2013 – w szczególności w celu zwiększenia potencjału najważniejszych sieci Unii służących promocji polityk wspólnotowych oraz w celu wprowadzenia nowoczesnych instrumentów badania potrzeb i perspektyw przy oddolnym podejściu opierającym się na procedurze uczestnictwa.
Mobilność ludzi daje wiele możliwości oraz przyczynia się do zwiększenia tempa wzrostu gospodarczego i konkurencyjności. Jednak Komitet uważa, że oprócz tych pozytywnych zjawisk konieczne jest zbadanie również negatywnych aspektów mobilności, zwłaszcza tych związanych z dużymi falami migracji. Dotyczy to w szczególności skutków społecznych, np. sytuacji społecznej i rodzinnej migrantów i członków ich rodzin, dumpingu socjalnego związanego przede wszystkim z nielegalnym zatrudnieniem, warunków mieszkaniowych migrantów oraz ewentualnych skutków dla rynku pracy. Ponadto konieczne jest również zbadanie średnio- i długoterminowych skutków dla systemu edukacyjnego w kraju pochodzenia oraz „drenażu mózgów”. Wyniki powinny być podstawą dla działań służących ograniczeniu takich skutków.
EKES z zadowoleniem przyjmuje działania Komisji służące rozwojowi łatwo dostępnych i przystępnych usług socjalnych wysokiej jakości. Komitet zdecydowanie opowiada się za zachowaniem w odniesieniu do tych usług priorytetu interesu powszechnego nad przepisami dotyczącymi rynku wewnętrznego i konkurencji. Niemniej konieczne jest wyjaśnienie odpowiednich pojęć i uregulowań. Z tego względu Komitet proponuje wielotorowe, progresywne podejście, w którym zagadnienia sektorowe i tematyczne zostaną wzajemnie ze sobą powiązane. Powinno to prowadzić do przyjęcia aktów prawnych tam, gdzie są one potrzebne, i/lub do dostosowania tych zasad i warunków do różnych zainteresowanych sektorów (podejście horyzontalne ukierunkowane na poszczególne sektory).
Uwzględniając obawy wyrażane przez sporą część społeczeństwa europejskiego, że za 20 lat wiele osób nie będzie już miało zapewnionego dostępu do wysokiej jakości opieki zdrowotnej, konieczne jest wypracowanie właściwych, jasnych i przejrzystych celów oraz uzupełnienie ich odpowiednim monitorowaniem i działaniami informującymi.
EKES ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje wyniki przeprowadzonych przez Komisję konsultacji z partnerami społecznymi w sprawie łączenia życia prywatnego i zawodowego oraz już opublikowanych propozycji w sprawie lepszych warunków urlopów macierzyńskich i większych praw kobiet prowadzących działalność na własny rachunek.
Zdaniem Komitetu konieczne jest uzupełnienie działań wspólnotowych wspierających równouprawnienie i osoby niepełnosprawne, zwalczających wykluczenie społeczne oraz wspierających aktywną integrację wzmocnionymi aktywnymi działaniami politycznymi, ukierunkowanymi również na zatrudnienie osób starszych oraz grupy ludności znajdujące się w trudnej sytuacji i bezrobotnych. Priorytetem musi być również zwalczanie ubóstwa. Należy przy tym zwrócić szczególną uwagę na kobiety i osoby samotnie wychowujące dzieci. Jednocześnie pożądane byłoby wzmocnienie działań politycznych służących wyważonej integracji imigrantów. EKES może aktywnie przyczynić się do tych analiz za pomocą organów monitorujących rynek pracy.
Instrumenty
W ostatnich dziesięcioleciach UE ustanowiła prawne standardy minimalne w dziedzinie równouprawnienia płci oraz niedyskryminacji, jak również w niektórych kwestiach dotyczących warunków pracy i zbiorowego reprezentowania praw pracowniczych. Te przepisy prawne stanowią istotny element europejskiej polityki społecznej. Niemniej choć dokonano już pewnego postępu, wciąż istnieje ogromny potencjał poprawy.
EKES opowiada się za wykorzystaniem całej palety środków polityczno-społecznych (przepisów prawnych, otwartej metody koordynacji, niezależnych porozumień pomiędzy partnerami społecznymi) i zastosowaniem w przypadku każdego zagadnienia najbardziej odpowiedniego instrumentu. Faktem jest, że niektóre obszary nie były jeszcze w ogóle omawiane na szczeblu europejskim, jak np. wypłata świadczeń w przypadku choroby, definicja statusu pracownika czy ochrona przed przeniesieniem. Inne dziedziny są objęte nimi jedynie częściowo, jak na przykład łączenie życia rodzinnego i zawodowego czy ochrona przed wypowiedzeniem.
Bezsprzecznie duże znaczenie ma implementacja do prawa krajowego oraz stosowanie i realizacja obowiązujących przepisów. Istotne jest również, aby wdrażane standardy minimalne traktować jako punkt wyjścia dla rzeczywistej poprawy warunków życia i pracy, a nie jako koniec rozwoju. Dla dobrej implementacji konieczne są skuteczne i odpowiednie instrumenty oraz wsparcie zwłaszcza w sytuacjach transgranicznych.
Międzysektorowy, sektorowy i transgraniczny dialog społeczny nadal pozostaje jednym z głównych filarów modelu społecznego w państwach członkowskich i na szczeblu UE. Przy stawianiu czoła wyzwaniom polityki społecznej kluczową rolę odgrywają pracodawcy i związki zawodowe, ponieważ stanowią główną siłę postępu gospodarczego i społecznego.
Dialog ze społeczeństwem obywatelskim, który należy wyraźnie odróżnić od dialogu społecznego, będzie stanowić w przyszłości kolejny istotny filar. Prawdziwym wyzwaniem będzie zaangażowanie wszystkich obywateli oraz ich organizacji na wszystkich szczeblach w proces budowy Europy socjalnej.
EKES podziela stanowisko Komisji, że konieczne jest zwiększenie potencjału otwartej metody koordynacji (OMK) i w szczególności zastosowanie przy tym zarówno celów ilościowych, jak i jakościowych. EKES potwierdza, że otwarta metoda koordynacji powinna być częściej stosowana lokalnie i w ten sposób odzwierciedlać oddolne podejście oparte na uczestnictwie oraz umożliwiać niezbędną koordynację między partnerami i działaniami politycznymi. Zaleca się również większe zaangażowanie Parlamentu Europejskiego w otwartą metodę koordynacji. Zwiększyłoby to demokratyczną legitymizację OMK.
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
