Publicystyka - ngo.pl

W tym roku obchodzimy 35. rocznicę powołania programu Europejskiej Stolicy Kultury z inicjatywy greckiej minister kultury Meliny Mercouri. Choć do 1999 roku nosił on inną nazwę, a mianowicie Europejskiego Miasta Kultury, nadal stanowi jedną z najbardziej rozpoznawalnych inicjatyw kulturalnych w Europie, która integruje Europejczyków w oparciu o wspólne wartości oraz dziedzictwo kulturowe. Program ten służy także promocji życia kulturalnego miast, regionów i państw, a także oferuje niewątpliwą szansę przyciągnięcia szerokiego grona turystów na organizowane koncerty, festiwale, pokazy, czy wystawy.

Tytuł Europejskiej Stolicy Kultury jest przyznawany co roku dwóm miastom leżącym na terenie państw członkowskich UE, które zostały wybrane ze względu na zaproponowany przez nie program kulturalny charakteryzujący się wyraźnym wymiarem europejskim oraz angażujący szeroki krąg odbiorców. Co więcej, od 2021 r. co trzy lata tytuł ten będzie też również nadany trzeciemu miastu, które należy do państwa członkowskiego EOG/EFTA, państwa kandydującego do UE bądź państwa, z którym UE ma podpisaną umowę stowarzyszeniową. Pierwszą taką stolicą będzie serbski Nowy Sad w 2021 r.

Do tej pory tylko dwa polskie miasta sprawowały tytuł Europejskiej Stolicy Kultury, którymi był Kraków w 2000 r. oraz Wrocław w 2016 r.

Zarówno irlandzka nazwa Galway, ponad 75 tysięcznego miasta w zachodniej części Irlandii, jak i przepływającej przez nią rzeki Corrib pochodzą od przymiotnika „kamienny”, który w języku irlandzkim brzmi Gaillimh. Choć Galway otrzymało oficjalny status miasta korony królewskiej w 1484 r., jego początki sięgają już 1124 r., gdy król prowincji Connacht założył tam fort. W średniowieczu miasto stanowiło ważny ośrodek gospodarczy i było uznawane za główny irlandzki port handlowy z Hiszpanią oraz Francją. Galway odwiedził również Krzysztof Kolumb podczas podróży do Islandii (bądź Wyspy Owcze), który według zapisków na marginesie jednej z jego książek to właśnie w tym mieście znalazł dowody na istnienie lądu po drugiej stronie oceanu.

Galway słynne jest ze swoich tradycji celtyckich: muzyki, pieśni oraz tańca oraz popularności języka irlandzkiego. Miasto posiada swój irlandzkojęzyczny teatr - Taibhdhearc na Gaillimhe, a oznaczenia budynków, ulic i innych miejsc użyteczności publicznej wiszą w języku irlandzkim. Ponieważ Galway uznaje się za bramę obszaru Gaeltacht (określenie to używa się w Irlandii dla wyznaczenia terenu, na którym język irlandzki jest w powszechnym użyciu i gdzie zachowała się tradycyjna irlandzka kultura), często mówi się o nim jako o dwujęzycznej stolicy.

Kalendarz kulturalny Galway jest bardzo bogaty. Każdego roku rozpoczyna się on celtyckim świętem wiosny Imbolc poświęconym irlandzkie bogini wiosny, poezji, lecznictwa i rzemiosła - Brigid i mającym na celu oczyszczenie przez "ogień i wodę". W kolejnych miesiącach w Galway odbywają się liczne festiwale - w czerwcu międzynarodowy festiwal literatury, w maju festiwal muzyczny, a w czerwcu i lipcu festiwale filmowe oraz teatralne (w tym od 1989 r. Galway Film Fleadh). Sierpień ściąga do miasta miłośników koni z całej Irlandii (oraz reszty świata) na wyścigi - słynne Galway Races odbywające się nieprzerwanie od 1869 r. Natomiast jesień to czas kolejnych festiwali - we wrześniu można wziąć udział w Międzynarodowym Festiwalu Ostryg, w październiku Międzynarodowy Festiwal Sztuki dla dzieci, a w listopadzie Tulca Visual Arts Festival i Junior Film Fleadh skierowanym do młodych i początkujących filmowców.

W ramach obchodów ESK 2020 w Galway odbywających się pod hasłem „Wpuść magię” (ang. Let the magic in) w mieście przygotowano szereg dodatkowych atrakcji, które można sprawdzić na specjalnie poświęconej stronie internetowej Galway 2020.

Rijeka, niecałe dwa razy większa od Galway, leży w północno-zachodniej Chorwacji na zielonych wzgórzach nad Zatoką Rijecką na Morzu Adriatyckim. Jej nazwa w języku polskim oznacza po prostu słowo „rzeka”.

Miasto posiada niezwykłą i międzykulturową historię. W starożytności w miejscu dzisiejszej Rijeki leżała rzymska osada - Tarsatica, a po upadku Cesarstwa Rzymskiego miejsce to po kolei zostało osiedlane przez Ostrogotów, Bizantyjczyków, Awarów, Franków, a także Słowian, Wenecjan, Węgrów i Austriaków. Tym samym z małej rybackiej osady zamieniła się ona w prężnie rozwijający się port. Choć Rijeka początkowo należała do Chorwatów, na przestrzeni wieków była również pod władaniem węgierskim i habsburskim, aby po wyniszczającej wojnie z Imperium Osmańskim stać się w 1870 r. częścią Austro-Węgier. To właśnie na ten ostatni okres przypada największy rozwój miasta. Rijeka została piątym największym portem w basenie Morza Śródziemnego oraz skutecznie rywalizowała z pobliskim austriackim Triestem. W mieście widać było też silne włoskie wpływy ze względu na wzmożone osadnictwo Włochów wspierane przez monarchię, które okazało się mieć ważne znaczenie.

Koniec I wojny światowej przyniósł pewne napięcie pomiędzy Włochami a nowopowstałym Królestwem SHS- Serbów, Chorwatów i Słoweńców, które dotyczyło kontroli nad większością południowosłowiańskich terytoriów we wschodniej części Adriatyku obejmujących również Riejkę. Choć na paryskiej konferencji pokojowej rozpoczęto negocjacje w sprawie przebiegu granicy włosko-jugosławiańskiej, zostały one przerwane poprzez zajęcie miasta przez włoskich ochotników z poetą i żołnierzem armii włoskiej Gabrialem D'Annunzia na czele. D'Annunzio ogłosił Rijekę Regencją Carnaro realizując własną wizję wolnego państwa otwartą dla artystów. Za jego rządów do miasta ściągali dadaiści i futuryści z całej Europy, a wolność artystyczna przeplatała się z wolnością obyczajową. Rządy D'Annunzio, spostrzegane jako inspiracja dla ruchów faszystowskich we Włoszech, przetrwały tylko 15 miesięcy. W wyniku traktatu pomiędzy Włochami a Królestwem SHS utworzono Wolne Miasto Rijeka, które już w dwa lata później zostało przejęte przez włoskich faszystów po przeprowadzeniu zamachu stanu. Rijeka, a właściwie Fiume pozostawała we włoskich rękach, aż do wybuchu II wojny światowej, aby po je zakończeniu trafić w granice Jugosławii i pozostać częścią niepodległej Chorwacji po upadku komunizmu.

Ze względu na bogatą historię Rijeka nadal pozostaje jednym z najważniejszych centrów przemysłowych, handlowych i intelektualnych kraju. W mieście działają także liczne organizacje wspierające i propagujące włoską kulturę. Rijeckie zabytki reprezentują skomplikowaną historię miasta oraz zamieszkujących ją narodów. Górująca nad Rijeką twierdza Trsat ma genezę rzymsko-iliryjską, zabudowa architektoniczna miasta posiada silne wpływy włoskie, a wiele budynków użyteczności publicznej zostało zaprojektowanych przez austro-węgierskich twórców. Rijeka to także silny ośrodek ruchu głagolickiego.

Mimo nadmorskiej lokalizacji miasta, warto odwiedzić je także zimą i wziąć udział w spektakularnym karnawale, które uznaje się za jeden z największych i najefektowniejszych w Europie. Z okazji piastowania przez Rijekę tytułu Europejskiej Stolicy Kultury, tegoroczne obchody w mieście będą odbywały się pod hasłem "Port różnorodności", co w dobry sposób oddaje historię miasta. Aby dowiedzieć się, jakie wydarzenia kulturalne zostały zaplanowane w tym roku, warto odwiedzić stronę Rijeka 2020.

Jeśli zainteresował Cię unijny program Europejskiej Stolicy Kultury i chciałbyś dowiedzieć się więcej na jego temat, zachęcamy do kontaktu z Punktem Informacji Europejskiej Europe Direct-Wrocław, który ma swoją siedzibę we Wrocławskim Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych Sektor 3. Nasze działania obejmują konsultacje i doradztwo dla obywateli na tematy związane z Unią Europejską, a także uczestnictwo w wydarzeniach lokalnych i prowadzenie stoisk informacyjnych.