Publicystyka - ngo.pl

Są takie osoby, o których moglibyśmy powiedzieć, że idą przez życie jak burza. Wszystko spływa po nich, jak po przysłowiowej kaczce, nie poddają się przeciwnościom. Ale są i tacy wśród nas, którym wiatr wieje w oczy, ciągle mają pod górkę, a ich szklanki są zazwyczaj do połowy puste. Dlaczego tak się dzieje? Na jakiej loterii los wygrali ci pierwsi, i czy każdy może taki los wyciągnąć? Jak nauczyć się być… no właśnie, jakim? Silnym? Dającym radę? Jak to się robi i o czym mowa?

Termin „odporność psychiczna” wydaje się dość jasnym i intuicyjnym pojęciem. Każdy z nas ma wyobrażenie osoby odpornej psychicznie i takiej, która psychicznie odporna nie jest. Możemy jeszcze lepiej zrozumieć ten termin, porównując odporność psychiczną do odporności organizmu na wszelkie choroby i wirusy. Podobnie jak w przypadku odporności immunologicznej, osoby bardziej odporne psychicznie nie odchorowują trudnych sytuacji, które są ich udziałem, nie przejmują się. Można by powiedzieć, że trudności i przeciwieństwa ich nie ruszają, a paradoksalnie wzmacniają je jeszcze bardziej. Natomiast osoby, które mają słaby układ odpornościowy, często chorują – podobnie osoby, które nie są odporne psychicznie, odchorowują wszystkie trudne sytuacje, które im się przydarzają. I podobnie jak w przypadku immunologii, mówimy o nich, że są podatne i wrażliwe. Psychicznie wrażliwe.

Była metafora, to teraz pora na definicję odporności psychicznej. W książce Petera Clougha i Douga Strycharczyka „Odporność Psychiczna – badania i rozwój” możemy znaleźć taką:

„Odporność psychiczna stanowi cechę osobowości, determinującą w znacznym stopniu sposób, w jaki ludzie reagują na wyzwania, stres i presję, niezależnie od okoliczności”. (Clough & Strycharczyk 2012)

Z jednej strony mamy więc jasną definicję odporności psychicznej, a z drugiej, co może jeszcze ważniejsze, model odporności psychicznej, który w jasny sposób pokazuje, jakie elementy są odpowiedzialne za naszą siłę mentalną.

Zaproponowany przez Petera Clougha i Keitha Earle’a model odporności psychicznej (potocznie nazywany modelem 4C) opisuje cztery elementy, które determinują indywidualną odporność psychiczną. Te elementy to: kontrola (ang. control), zaangażowanie (ang. commitment), reakcja na wyzwania (ang. challenge) oraz pewność siebie (ang. confidence).

Kontrola (Control)

Kontrola rozumiana jest jako zakres, w którym osoba czuje, że steruje swoim życiem. Jest to w pewnym sensie nasze poczucie sprawczości i wpływu na własne życie. Niektóre osoby wierzą, że mogą wywrzeć znaczący wpływ na swoje środowisko. Po drugiej stronie są osoby, które są przekonane, że większość zdarzeń, których są częścią, odbywa się poza ich osobistą kontrolą oraz że nie są w stanie wywrzeć jakiegokolwiek wpływu zarówno na samych siebie, jak i na innych. W przypadku kontroli mówimy o jej dwóch wymiarach: kontroli emocji oraz kontroli nad życiem (wspomniane poczucie sprawczości).

Zaangażowanie (Commitment)

To drugi komponent modelu zaproponowanego przez Clougha i Earle'a. Zaangażowanie jest rozumiane jako umiejętność angażowania się w zadania oraz wytrwałość i konsekwencja w realizacji celów. Poszczególne osoby różnią się między sobą umiejętnością koncentrowania się na celach lub realizowanych zadaniach. Niektórzy łatwo się rozpraszają, nudzą lub koncentrują swoją uwagę na innych celach, podczas gdy inni są w stanie łatwiej wytrwać w zamierzeniach, nie zniechęcają się, realizują cele i doprowadzają każde zadanie do końca.

Wyzwanie (Challenge)

Trzeci element modelu to wyzwania. Ludzie różnią się w swoich podejściach do wyzwań. Niektórzy uważają wyzwania i problemy za szanse, okazje do rozwoju, uczenia się. Natomiast inni widzą w wyzwaniach zagrożenia.

Ten komponent pokazuje, w jakim stopniu dana osoba skłonna jest postrzegać wyzwanie jako szansę. Osoby osiągające wysokie wyniki na tej skali mają tendencje do aktywnego wyszukiwania sytuacji umożliwiających samodzielny rozwój, podczas gdy osoby notujące niskie wyniki będą unikać takich sytuacji ze strachu przed porażką lub niechęci do wysiłku.

Pewność siebie (Confidence)

Ostatni element modelu 4C to pewność siebie. Osoby o wysokiej pewności siebie wierzą w sukces realizowanych zadań, są pewne swoich kompetencji i umiejętności, chętnie biorą na siebie odpowiedzialność, mają wysokie poczucie własnej wartości. Osoby o niskiej pewności siebie nie dość, że są niepewne swoich kwalifikacji, to jeszcze mają obawy przed wypowiadaniem się, bronieniem swoich racji. Często porównują się do innych, nie mają zaufania do swojego sposobu działania. W przypadku pewności siebie mówimy zarówno o wierze we własne umiejętności, jak i o pewności siebie, śmiałości w relacjach interpersonalnych.

Zapraszamy do kontynuowania artykułu, w tym do sięgnięcia po ćwiczenia na rozwijanie odporności psychicznej.

Jeśli zaś czytasz artykuł w czerwcu 2020, to zapewne są jeszcze miejsca w projekcie "Aktywni z głową", gdzie zmęczone liderki i liderzy społeczni będą pracować z tematem odporności psychicznej – indywidualnie i grupowo. Zapraszamy Ciebie i/lub osoby z Twojego otoczenia, w szczególności jeśli masz ograniczony dostęp do tego typu wsparcia. Przejdź do informacji i zgłoszenia.

Projekt „Aktywni z głową” jest współfinansowany przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014-2020 oraz ze środków Fundacji Rozwoju „Dobre Życie” - inicjatora i realizatora projektu.

Sylwia Rybak – certyfikowany trener (BTEC Professional Certificate in Training, Learning and Development (International)), konsultant (First Certificate in Organizational Development Consulting (FCODC)) oraz coach (Ericksson College Certificate)

Od ponad 10 lat menadżer projektów rozwojowych. Specjalizuje się w projektach szkoleniowo-doradczych, projektowaniu i wdrażaniu zmiany w organizacjach oraz w projektach związanych z diagnozą i budowaniem odporności psychicznej zarówno klientów indywidualnych, jak i w projektach skierowanych do organizacji. Od 2014 roku Business Development Partner brytyjskiej firmy consultingowej AQR International zajmującej się badaniami nad odpornością psychiczną. Licencjonowany użytkownik oraz Master Trainer narzędzi psychometrycznych MTQ48 oraz ILM72.