Publicystyka - ngo.pl

Teatr Oczami Brata narodził się w 2010 roku z inicjatywy Pawła Bilskiego, który wtedy był uczniem Autorskiego Liceum Artystycznego (ALA). Początkowo działał pod nazwą Teatru Integracyjnego ALA i zrealizował dziewięć spektakli, zaczynając od „Tęczowo mi”. Po powstaniu Fundacji Oczami Brata teatr stał się integralną częścią jej działań, zmieniając nazwę na Teatr Oczami Brata. Celem od samego początku było stworzenie przestrzeni artystycznej dla osób z niepełnosprawnościami.

„My tylko dajemy narzędzia do tego, aby osoby z niepełnosprawnością wzmacniać. Dzięki naszej, ale przede wszystkim swojej pracy i determinacji na co dzień pokazują, jak bardzo są silni, i że – pomimo przeciwności – dają radę! To coś niesamowitego” — Paweł Bilski, założyciel Teatru Oczami Brata i Fundacji Oczami Brata

Na koncie teatru jest kilkanaście premier, wśród nich takie tytuły jak „Bajki samograjki – prawdziwe historie”, „Histeria teatru, Piękna i bestia”, czy „I było to dobre” – spektakl nagrodzony podczas Festiwalu-Konkursu Szkół Teatralnych w Kemerowie. Najnowszą propozycją jest „Konwencja” – koprodukcja z Teatrem Nowym w Częstochowie, której scenariusz oparty jest na prawdziwych historiach uczestników Fundacji i aktorów teatru. Spektakl porusza tematy praw osób niepełnosprawnych, konfrontując oficjalne zapisy Konwencji ONZ z rzeczywistością, a także przełamując stereotypy na temat życia z niepełnosprawnością.

„Konwencja” nie jest sztukę dla sztuki. Jak zawsze w przypadku realizacji Teatru Oczami Brata i Teatru Nowego chodzi o przekaz” – Małgorzata Grabara, aktorka Teatru Nowego w Częstochowie

W ścisłym powiązaniu z Teatrem Oczami Brata funkcjonuje Teatr Nowy w Częstochowie, założony w marcu 2021 roku również przez Pawła Bilskiego. Powstanie teatru zbiegło się z 60. Międzynarodowym Dniem Teatru, co nadało mu szczególny charakter. Teatr Nowy wyróżnia się bliskim kontaktem z widzem i odważnym podejmowaniem ważnych społecznie tematów. Zespół tworzą młodzi, pełni pasji artyści, którzy nie boją się poruszać kontrowersyjnych i refleksyjnych kwestii.

„Teatr Nowy został stworzony po to, aby poruszać widza, społeczności, ale i serca. […] Chcemy poruszać rzeczywiście bardzo ważne tematy” –Paweł Bilski, założyciel i dyrektor Teatru Nowego w Częstochowie

Teatr współpracuje z wybitnymi twórcami, m.in. Eweliną Marciniak, Agatą Dudą-Graczem i Kingą Dębską. Debiutanckim spektaklem Teatru Nowego była „Cebula” w reżyserii Marka Ślosarskiego podczas którego twórcy sięgają do wnętrza osoby z niepełnosprawnością, nadają myślom kolory, nazywają uczucia. Warto wspomnieć, że w 2025 roku Teatr Nowy został nagrodzony Złotą Maską za przekraczanie granic i promowanie inkluzywności.

Kluczowym elementem wspierającym działalność obu teatrów jest Fundacja Oczami Brata, powołana w 2014 roku w Częstochowie. Fundacja została założona ku pamięci Karola Bilskiego, brata Pawła i Piotra, którego życie i doświadczenia z niepełnosprawnością stanowią inspirację i symbol patrzenia na świat „oczami brata”. Misją Fundacji jest wspieranie osób z niepełnosprawnościami w drodze do samodzielności, realizowane przez szeroki zakres działań – od prowadzenia ośrodków wsparcia, mieszkań wspomagano-treningowych, asystentury społecznej, po organizację wolontariatu i wydarzeń kulturalnych.

„Dzięki Fundacji mam fajną pracę i czuję się odpowiedzialny. Codziennie jestem z fajnymi ludźmi, a nie sam w domu” – Grzegorz Dykman, pracownik zakładu aktywności zawodowej

Największym przedsięwzięciem Fundacji jest Dom Oczami Brata – unikatowa przestrzeń otwarta w maju 2023 roku. W Domu mieszkają osoby z niepełnosprawnością intelektualną, które nie mogą prowadzić samodzielnego życia, często ze względu na wiek opiekunów. To miejsce nie tylko zamieszkania, ale także rehabilitacji i aktywizacji społecznej, wyposażone w nowoczesną infrastrukturę.

Dzięki tej synergii Fundacji, Teatru Oczami Brata i Teatru Nowego, Częstochowa zyskała wyjątkowe centrum, które łączy opiekę, sztukę i społeczne zaangażowanie. To przykład na to, jak scena teatralna i działania społeczne mogą wspólnie prowadzić do realnych zmian, budując przestrzeń prawdziwej inkluzji i zrozumienia.

Premierowy spektakl zostanie wystawiony 29 maja 2025 r. o godz. 12:00 w Domu Oczami Brata, w siedzibie Teatru Oczami Brata i Teatru Nowego w Częstochowie, przy ul. Brzezińskiej 57/59, 42-208 Częstochowa.

Spektakl pt. „Konwencja” realizowany przez Teatr Oczami Brata i Teatr Nowy w Częstochowie to wyjątkowy projekt teatralno-performatywny, którego centralnym tematem jest stworzenie przestrzeni do otwartego dialogu na temat postrzegania, przestrzegania i realizacji praw osób z niepełnosprawnością w codziennym życiu społecznym ze szczególnym uwzględnieniem Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnością.

Spektakl wyróżnia się tym, że głównymi twórcami i wykonawcami są osoby  z niepełnosprawnością, którzy po raz pierwszy na scenie grają z zawodowymi aktorami.  To ich perspektywa, ich doświadczenia i ich refleksje stają się osią narracyjną przedstawienia. Aktorzy, dzieląc się swoimi przeżyciami i spostrzeżeniami, wnoszą autentyczność, która głęboko porusza widzów. Dzięki temu spektakl nie tylko opowiada prawach, ale przede wszystkim je ukonkretnia – pokazując, jak te prawa wpływają (lub powinny wpływać)  na codzienne życie ludzi z niepełnosprawnością.

Spektakl pt. „Konwencja” powstał w ramach projektu współfinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wieloznaczny tytuł

„Gdy myślę o spektaklu, przed oczami mam Konwencję ONZ o prawach osób  z niepełnosprawnością i kwestię tego, czy jest ona realizowana. Ale to nie wszystko,  bo w ramach pewnej konwencji łączymy środowiska osób z niepełnosprawnością  i zawodowych aktorów, łączymy Teatr Oczami Brata i Teatr Nowy, łączymy dwa świata,  a to też pewna konwencja. Jest nią dla mnie również to, w jaki sposób ten spektakl będzie prowadzony. Konwencja dotyczy scenariusza, scenografii, rekwizytów. A także tego, że każdy nasz pokaz będzie nieco inny, bo ten spektakl wymyka się tradycyjnym ramom, to trochę performance, trochę happening, choć ze scenariuszem. „Konwencja” będzie angażowała również publiczność”– wspomina twórca spektaklu Paweł Bilski.

„Konwencja” nie jest sztuką dla sztuki. Jak zawsze w przypadku realizacji Teatru Oczami Brata i Teatru Nowego chodzi o przekaz.

Aktorka Paulina Kajdanowicz: – Ten scenariusz napisało życie. Wykorzystujemy opowieści  z książki „Miłość zostaje tutaj”, w której swoimi historiami – często niełatwymi – podzielili się rodzice i opiekunowie uczestników Fundacji Oczami Brata oraz aktorów Teatru Oczami Brata. Dopełniają je osobiste refleksje naszych aktorów. To spektakl autentyczny, bardzo emocjonalny, taki od serca. I chcemy każdą sceną pokazać to, że nie powinno być podziałów na lepszych, gorszych. Bo osoby z niepełnosprawnościami, osoby z Zespołem Downa są niepowtarzalne, niezwykle wartościowe i wzbogacające życie innych. A moje na pewno!

Przesłanie spektaklu

Aktorka Małgorzata Grabara: – Chodzi nam o prawdę. Różne wyobrażenia konfrontujemy  z rzeczywistością. Pokazujemy sceny z codzienności, problemy osób  z niepełnosprawnościami, ich rodzin, otoczenia. Mówimy o prawach i o tym, że nie są one przestrzegane. Konwencja ONZ to piękny dokument, ale pomyślmy o tym, co zrobić, żeby ja, my, nasze państwo zaczęły go respektować. Hasła są piękne, realia już mniej. Trzeba to zmienić.

Aktorka Paulina Kajdanowicz: – Zależy nam na budowaniu świadomości wobec tego, że prawa osób z niepełnosprawnościami nie są przestrzegane. Marzy mi się to, by rozbudzić w widzach nowe reakcje, by widząc to, jak czasem łamane są prawa osób z niepełnosprawnością, nie godzili się na to, stawali w ich obronie. Nie szli bezmyślnie za tłumem, tylko szli pod prąd. Niby czytamy o tym w gazetach, oglądamy w telewizji, ale potem przechodzimy nad tym do porządku dziennego. Ważne, żebyśmy nie byli bierni. A scena jest najlepszym – moim zdaniem – miejscem, by mówić o tym głośno.

Premierowi spektaklu towarzyszy jubileusz 15’lecia działalności teatru dla osób z niepełnosprawnością, który założył Paweł Bilski w 2010 roku, jako licealista.

Podczas spotkania 29 maja 2025 r. zostanie podsumowane 15’lecie pracy artystycznej Teatru Integracyjnego ALA, a obecnie Teatru Oczami Brata!

– Życzę nam kolejnych równie owocnych lat, dalszego rozwoju, bo zaczynaliśmy bardzo kameralnie, a dziś mamy teatr z prawdziwego zdarzenia. Mówiąc o teatrze integracyjnym, zawsze zaznaczamy, że taki teatr wymaga trzech komponentów: cierpliwości, konsekwencji i serca. I tego nam życzę, byśmy byli konsekwentni w dążeniu do jakości. Żebyśmy mieli dla siebie wiele cierpliwości, bo w niej kryje się też wrażliwość i uważność na drugiego człowieka. I żeby Teatrowi Oczami Brata nie brakowało serca i zapału do działania, a także wiary  w aktorstwo i wiary w widza – wspomina założyciel Paweł Bilski.