W dniu 26 października 2022 roku Komisja Europejska przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy zmieniającej ramową dyrektywę wodną, dyrektywę w sprawie wód gruntowych oraz dyrektywę w sprawie środowiskowych norm jakości.
Unijna burza legislacyjna w coraz bardziej pustej szklance wody
Komisja Europejska przyjęła wniosek dot. dyrektywy zmieniającej istniejące dyrektywy dot. zasobów wodnych. Komisja zaproponowała aktualizację wykazów substancji zanieczyszczających wodę, które mają być ściślej kontrolowane w wodach powierzchniowych i gruntowych.
Do wykazów zostaną dodane 25 substancje o dobrze udokumentowanych problematycznych skutkach dla przyrody i zdrowia ludzkiego. Substancjami tymi są w szczególności:
- PFAS – duża grupa trwałych chemikaliów stosowanych m.in. w wyrobach kuchennych, odzieży i meblach, piankach przeciwpożarowych i produktach higieny osobistej
- szereg pestycydów i produktów degradacji pestycydów, takich jak glifosat
- Bisfenol A, substancja plastyfikująca i element opakowania z tworzyw sztucznych
- niektóre środki farmaceutyczne stosowane jako środki przeciwbólowe i leki przeciwzapalne, a także antybiotyki.
Substancje te i odnoszące się do nich normy zostały wskazane w przejrzystym i opartym na nauce procesie.
Ponadto, wyciągając wnioski z incydentów takich jak masowe wymieranie ryb na Odrze, Komisja proponuje obowiązkowe ostrzeżenia po incydentach w dolnych odcinkach rzek. Wprowadzono również ulepszenia w zakresie monitorowania, sprawozdawczości i łatwiejszej aktualizacji wspomnianego wykazu w przyszłości, aby odpowiadał on stanowi nauki.
Czy to wystarczy? Na podstawie obecnie dostępnych dokumentów dokonaliśmy wstępnej analizy proponowanych rozwiązań. Szczególnie istotne jest włączenie rolnictwa i sektora produkcji żywności do zanieczyszczających i uwzględnienie kosztów jakie generuje przemysł rolny oraz roli rolnictwa, w szczególności ferm przemysłowych w zanieczyszczaniu i niszczeniu zasobów wodnych.
Czy rolnictwo według Komisji Europejskiej prowadzi do zanieczyszczenia wód?
Nadrzędnym celem zmian jest ochrona zdrowia ludzkiego oraz środowiska przed zanieczyszczeniami toksycznymi w obszarze wodnym. W samej propozycji dyrektywy nie ma zbyt wielu odniesień do rolnictwa i zanieczyszczeń z rolnictwa.
Natomiast w sprawozdaniu z oceny skutków wprowadzenia dyrektywy jest już dużo więcej o rolnictwie (prawie 100 razy) m.in.:
- zmiana poziomu ilości mikroplastików oraz rewizja dyrektywy dot. osadów ściekowych tzw. SSD, która reguluje jakość takich osadów wykorzystywanych w rolnictwie;
- koszt jaki będzie musiał ponieść sektor rolny w zakresie zastąpienia substancji toksycznych, których do tej pory używa w celu ochrony wód i powietrza..
W skutkach został też przewidziany pozytywny wpływ na wodę wykorzystywaną dla celów pitnych oraz w rolnictwie.
Zostały też przewidziane koszty dla sektora rolnego:
1. koszty administracyjne,
2. koszty związane z nawozami i pestycydami,
3. koszty związane z zarządzaniem nawozami i pestycydami, dostosowanymi technikami paszowymi i pobieraniem próbek oraz oczyszczaniem ścieków,
4. podatki i opłaty na pokrycie kosztów usług wodnych i działań mających znaczący wpływ na środowisko; oraz środowiska,
5. w niektórych przypadkach, koszty zastąpienia. Koszty działalności gospodarczej i i administracji będą odczuwalne bardziej w górę rzeki ze względu na konieczność ograniczenia emisji podczas podczas produkcji lub znalezienia substytutów dla niektórych substancji.
Robert Lisiewicz, zespół prawny Green REV Institute: „Sama dyrektywa niewiele mówi na ten temat, stawia jedynie cele. W ocenie skutków na rolnictwo zostało rzuconych sporo ciężarów w związku z nowymi regulacjami dot. toksycznych substancji w wodzie i z drugiej strony obrócono to w benefity dla tego sektora. Są to jednak jedynie przewidywania zespołów roboczych, implementacja tego przez polski rząd może nie odpowiadać tym przewidywaniom”.
Wartość wody dla życia ludzi, bioróżnorodności i bezpieczeństwa zaczynają zauważać osoby decyzyjne. Jednak nadal to zbyt mało. Potrzebujemy konkretnych, restrykcyjnych regulacji. Katastrofa na Odrze nie spowodowała konkretnych, transparentnych działań systemowych. Osoby aktywistyczne, środowiska naukowe apelują o rozpoczęcie szeroko zakrojonych działań do ochrony zasobów wodnych i zwrócenia uwagi na fakt, że życie ludzi i zwierząt, jest nierozłącznie związane z wodą.
W listopadzie 2022 r. został pokazany film dla nauczycieli, nauczycielek i dzieci, pt. Splątania / Entaglements Film powstał w ramach projektu „1Planet4All - Razem dla klimatu!” realizowanego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej, finansowanego ze środków Unii Europejskiej. W filmie wzięli udział aktywiści, aktywistki walczące o działania dla klimatu i planety.
Źródło: Green REV Institute
