Publicystyka - ngo.pl

Szacuje się, że w Polsce istnieje ponad 100 fundacji korporacyjnych, to znaczy takich, których założycielami są firmy. Ich wspólną cechą jest związek z przedsiębiorstwami, różnią się jednak sposobem działania, źródłami finansowania, obszarami działania oraz wyborem podmiotów, do których kierują swoje wsparcie. Znaczna większość z nich to organizacje grantodawcze, ofiarujące wsparcie finansowe innymi podmiotom.

Z badania Stowarzyszenia Klon/Jawor przeprowadzonego dla Forum Darczyńców w 2012 r. wynika, że powodem założenia fundacji przy firmie, oprócz odczuwanej przez fundatorów potrzeby podejmowania działań społecznych, bywa także potrzeba zmiany filozofii działania firmy, zaktywizowania jej pracowników, chęć poprawy wizerunku marki. Jeżeli firma była wcześniej aktywna prospołeczne, o założeniu fundacji decyduje często chęć znalezienia odrębnej przestrzeni dla tej sfery działań oraz ich usystematyzowania. Fundacje zakładają głównie duże firmy, znacznie rzadziej powołują je mniejsi przedsiębiorcy.

Fundacje korporacyjne znacznie różni sposób pozyskiwania środków – od darowizn od firmy „matki”, przez pieniądze uzyskane z 1% oraz ze zbiórek publicznych, po dotacje od administracji rządowej i samorządowej. Niektóre fundacje w ogóle nie korzystają z finansowego wsparcia przedsiębiorstwa, przy którym istnieją, dla innych jest to jedyne źródło finansowania. Równie duże są różnice, jeżeli chodzi o wybór grupy docelowej – wspierają inne organizacje pozarządowe, wybrane społeczności lub osoby indywidualne. Istnieją także korporacyjne organizacje regrantingowe przekazujące dotacje innym podmiotom.

Czy w tak zróżnicowanej grupie możliwe jest wypracowanie wspólnych standardów? Czy coś łączy organizacje korporacyjne? Jaki sposób grantodawania jest najlepszy? Jak współpracować z beneficjentami? Jak, z jednej strony wyznaczać kierunki, a z drugiej nie narzucać sposobu osiągania celów? Na ile pozwalać na błędy? Jak się komunikować? Jak określać jasne cele?

Na ten temat rozmawiali 13 czerwca 2013 r., na seminarium zorganizowanym przez Forum Darczyńców w Polsce, przedstawiciele organizacji, także działających przy firmach. Było to drugie z ośmiu seminariów organizowanych przez Forum w ramach projektu, którego celem jest wypracowanie standardów działania fundacji korporacyjnych.

Zasady organizacji w obszarze grantodawania zaprezentowały podczas seminarium przedstawicielki Fundacji im. Stefana Batorego, Fundacji PZU oraz Fundacji TVN „Nie jesteś sam”. Swoimi doświadczeniami podzieliła się też Rosien Herweijer z GrantCraft przy European Foundation Centre.

Rosien Herweijer opowiedziała o projekcie GrantCraft, który jest inicjatywą europejskich i amerykańskich fundacji na rzecz doskonalenia sztuki grantodawstwa. Grant Craft powstał z przekonania, że grantodawstwo jest wiedzą, którą można rozwijać i doskonalić. Niezwykle ważna jest profesjonalizacja działań grantodawczych i podnoszenie swoich kompetencji w tym zakresie.

Pierwszy, ważny element w sztuce grantodawstwa to projektowanie grantów, rozumiane jako dokładne określenie założeń i celów konkursów grantowych. Drugi istotny element to wiedza na temat tego, co dzieje się w obszarze, którym chcemy się zająć oraz czy przed nami już ktoś prowadził podobne działania. Trzecim elementem jest określenie sposobu przyznawania dofinansowania. Grantodawca może po prostu przyjmować do analizy napływające do niego wnioski, zapraszać organizacje do ich składania (nie w ramach konkursu, tylko przez ogłoszenie, że jest otwarty na różnego typu projekty) lub organizować konkursy i wybierać organizacje, którym przydzieli dofinansowanie. Forma wyboru grantobiorców wynikać może np. z tego, czy na „rynku” istnieje jedna, czy więcej organizacji – ekspertów w danej dziedzinie. Czwartą ważną zasadą, wskazaną przez Rosien Herweijer, jest dokładne określenie kryteriów konkursowych – jeżeli grantodawca nie określi ich dokładnie, liczba wniosków może być zbyt duża. Na liście dobrych praktyk znalazła się zasada wyraźnego komunikowania tego, co i na jakich zasadach robimy oraz mówienia „tak” i „nie” (wypracowane zasady komunikacji powinny obejmować również negatywne komunikaty kierowane do organizacji, z którymi współpraca się nie układa).

Rosien Herweijer zwróciła uwagę na to, że można ogłaszać konkursy dwuetapowe – dokonywać selekcji wstępnej na postawie listów intencyjnych, a później na podstawie szczegółowych wniosków. Ciekawą praktyką jest także organizowanie wspólnych konkursów grantowych, ze wspólnej puli pieniędzy. Pozwala to uczyć się od siebie nawzajem.

Anna Rozicka z Fundacji im. Stefana Batorego do najważniejszych zasad dobrego grantodawania zaliczyła zasadę zaufania do organizacji rozumianą jako założenie jej dobrej woli i uczciwości. Druga wskazana zasada to partnerstwo – grantobiorca jest partnerem i ekspertem w swojej dziedzinie. Trzecia zasada to empatia, czyli rozumienie sytuacji innych ludzi i ich problemów. Czwarta – elastyczność zakładająca możliwość modyfikacji projektu tak, żeby działania przynosiły efekty. Piąta zasada to jawne i jasne informacje o zasadach oraz kryteriach przydzielania dotacji, jednakowe zasady dla wszystkich uprawnionych podmiotów, które nie zmieniają się zbyt często.

Anna Rozicka przypomniała, jak ważne jest wspieranie młodych organizacji, ale także kontynuowanie wspierania organizacji, które dobrze działają. Podkreśliła, że jej fundacja przyznaje dotacje nie tylko na projekty, ale także na rozwój i wzmocnienie organizacji. Grantodawca może nie tylko odpowiadać na potrzeby, ale także je kreować organizując konkursy dla określonego typu organizacji. Opowiedziała także o kilkustopniowym procesie wyboru projektów w konkursach – najpierw list intencyjny, potem pełny wniosek, następnie spotkania z organizacjami i dopiero wtedy decyzja o dofinansowaniu.

Aby dobrze przygotować się do wdrożenia programu grantowego ważne jest spojrzenie na program pod kątem rezultatów i odpowiedzenie sobie na różne pytania (np. czy chcemy odpowiadać na potrzeby, czy wzbudzać potrzeby, kto ma być adresatem działań) oraz przyjrzenie się otoczeniu (co się dzieje się w danej dziedzinie, jakie organizacje działają, jakie są środki finansowe, czasami może nam chodzić o niszę, czasami o wsparcie jakiegoś trendu). Zdaniem Anny Rozickiej dobre przygotowanie konkursu grantowego zajmuje około dwóch lat.

Izabela Rakuć-Kochaniak oraz Agnieszka Kazimierska opowiedziały o zasadach grantodawczych Fundacji PZU. Szczególne zainteresowanie wzbudził wybór trybów przyznawania dotacji. Fundacja przyznaje dotacje nie tylko w trybie konkursowym (dla organizacji pozarządowych z obszarów wiejskich i małych miast), ale także pozakonkursowym, wybranym przez siebie organizacjom. O wsparcie mogą ubiegać się również osoby fizyczne, w tym pracownicy firmy i ich rodziny.

Joanna Lisowska z Fundacji TVN „Nie jesteś sam” mówiła o ważnych aspektach udzielania wsparcia osobom indywidualnym w trudnej sytuacji. Pisemne prośby do fundacji rozpatrywane są indywidualnie. Jeżeli zapadnie wstępna decyzja o wsparciu, wysyłany jest formularz zgłoszeniowy. Wniosek, uzupełniony o szereg dokumentów (m.in. zaświadczenia o stanie zdrowia, zaświadczenie o zarobkach, zaświadczenie z ośrodka pomocy społecznej) jest dokładnie sprawdzany. Dotacje nie są przekazywane na prywatne konta beneficjentów, tylko podmiotom świadczących usługę na ich rzecz, np. aptekom, ośrodkom rehabilitacji, do kwoty przyznanej dotacji. Wszystkie faktury są analizowane i sprawdzane. Fundacja budowała obecny system wsparcia indywidualnego przez jakiś czas, a zasady udzielania pomocy ewaluowały.

Czy wobec dużego zróżnicowania organizacji grantodawczych możliwe jest przyjęcie przez nie wspólnych zasad etycznych, co to znaczy mądrze dać dotację, czy istnieją jakieś ogólne zasady, które mogą odnieść się do wszystkich typów pomocy?

Różnego typu grantodawanie, po to aby było skuteczne, wymaga własnego katalogu szczegółowych zasad, w inny sposób bowiem przekazuje się środki organizacjom pozarządowym, inaczej osobom indywidualnym, a jeszcze inaczej podmiotom regrantingowym. Ustalono jednak, że możliwe jest określenie pewnych zasad ogólnych istniejących w relacjach w beneficjentami.

Ewa Krupa z Forum Darczyńców przedstawiła standardy, którymi kierują się organizacje uczestniczące w Forum: podawanie do publicznej wiadomości zasad ubiegania się o dotację, równy dostęp, przejrzystość kryteriów pozwalających zapewnić bezstronność, przeciwdziałanie konfliktowi interesów. Podkreśliła, jak ważna jest współpraca w beneficjentami, traktowanie ich jak partnerów oraz bycie aktywnym i wspierającym darczyńcą. Istotny jest też monitoring jakości, jako narzędzie uczenia się dobrego grantodawstwa.