„Codziennie słyszę: „Ty stara zgredo!”, „Gdzie się pchasz, szkielecie?”, „Próchno, czas już na cmentarz”, „Posuń się, pleśniaczko”, „Na co ci ten hajs, rupieciu?” i wiele innych bardzo raniących odzywek. Mówią to moje dzieci, mówią to dorośli wnukowie. Odechciewa mi się żyć…”. Taka jest czasem smutna rzeczywistość osób starszych.
Około 18% populacji Polski to ludzie w wieku powyżej 60 lat. Szacuje się, że do 2050 roku odsetek ludzi w wieku tzw. poprodukcyjnym wyniesie ponad 28% populacji. Czasem ich los nie jest do pozazdroszczenia. Jak wynika z badania zleconego przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, blisko połowa Polaków zna przypadki przemocy fizycznej, ekonomicznej i psychicznej w rodzinie wobec osób starszych; ponad 30% zna takie przypadki wobec niepełnosprawnych. Instytut Psychologii PAN przeprowadził badanie, które pokazuje, iż z przemocą seksualną wobec osób starszych zetknęło się blisko 23% respondentów.
Przyzwolenie społeczne na złe traktowanie, na przemoc wobec starszych bierze się m.in. z odrzucenia tych grup ludzi. Ludzie starsi stanowią grupy izolowane i często nieakceptowane, spychane na margines życia społecznego, które nie nadążają w sensie fizycznym i mentalnym za zmieniającym się światem.
Wiele tych przypadków nigdy nie wychodzi na jaw, bo dzieją się w zaciszu domowym, gdzie mieszka starsza osoba ze swoim opiekunem.
Sami seniorzy najczęściej skarżą się na przemoc psychiczną.
Inną perspektywę mają z kolei przedstawiciele służb medycznych czy pomocy społecznej.
Seniorzy są w grupie wysokiego ryzyka wystąpienia przemocy, szczególnie gdy:
• są zależni w codziennym funkcjonowaniu od innej osoby (opiekuna);
• sprawca jest zależny od osoby starszej (mieszkanie, emerytura itp.);
• wspólnie zamieszkują z innymi domownikami;
• mają trudną sytuację finansową lub są zależni materialnie/mieszkaniowo od opiekuna;
• mają obniżoną sprawność fizyczną lub psychiczną (zły stan zdrowia, zaburzenia funkcji poznawczych osoby starszej);
• są kobietami;
• rzadko kontaktują się z osobami spoza najbliższego otoczenia (zwiększająca się izolacja społeczna);
• we wcześniejszych etapach ich życia pojawiała się przemoc;
• ich współdomownik doświadcza stresu, ma choroby psychiczne, zaburzenia osobowości lub nadużywa substancji psychoaktywnych;
• mają niski poziom wsparcia społecznego.
Rodzaje przemocy wobec osób starszych
Senior narażony jest na wszystkie rodzaje przemocy, choć w tej grupie wiekowej przemoc ma swoją specyfikę. Rzadko kiedy złe traktowanie występuje tylko w jednej formie.
Wyróżniamy następujące rodzaje przemocy wobec osób starszych:
• przemoc fizyczna – czyli zachowanie wiążące się z ryzykiem uszkodzenia ciała. To zadawanie bólu fizycznego lub powodowanie obrażeń, na przykład: bicie, szarpanie, popychanie, krępowanie ruchów seniora.
• przemoc psychiczna – czyli znęcanie się emocjonalne, słowne. To na przykład: wyzywanie, zastraszanie, grożenie, szantaż, obwinianie za niepowodzenia, oskarżanie, szydzenie, nieuzasadnione zakazy, ośmieszanie, poniżanie i upokarzanie, wmawianie choroby psychicznej, milczenie i ignorowanie, izolowanie seniora od osób z którymi chce utrzymywać kontakt, wymuszanie.
• przemoc seksualna – obejmującą wszelkiego rodzaju kontakty lub akty seksualne, podejmowane bez zgody jednego z partnerów. Kontakt seksualny z wymuszoną zgodą jest również traktowany jako przemoc seksualna. Przemoc seksualna często pojawia się w okolicznościach skrywających przemocowy charakter działania. Panuje mylne przekonanie, że starsze kobiety nie mogą być seksualnie wykorzystane.
• zaniedbanie – czyli odmowa wypełniania obowiązku opieki lub nienależyte jej sprawowanie. To na przykład: ograniczanie seniorowi jedzenia i picia, niezmienianie mu środków higieny osobistej lub niepodawanie leków (gdy sam nie potrafi zaspokoić tych potrzeb), ograniczanie dostępu osoby starszej do pomocy lekarskiej, pozostawienie seniora w szpitalu lub placówce całodobowej i nieinteresowanie się jego stanem zdrowotnym.
• przemoc ekonomiczna – to na przykład zaciąganie pożyczek na nazwisko osoby starszej bez jej świadomej zgody lub zmuszanie jej do tego, samowolne dysponowanie majątkiem seniora (np. zabieranie rzeczy z jego mieszkania „bo i tak z nich nie korzysta”, używanie przedmiotów będących własnością osoby starszej bez jej zgody), kontrola wydatków seniora (gdy on sam nie jest w stanie decydować o nich), wydzielanie pieniędzy osobie starszej z jej własnych środków, wymuszanie dostępu do konta bankowego seniora, nieudzielanie pomocy przez osoby z najbliższej rodziny, gdy wydatki osoby starszej na leki czy środki higieny osobistej przekraczają jej możliwości.
Jak reagować i gdzie szukać pomocy?
Jeżeli jesteś osobą starszą doświadczającą przemocy, to w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia nie obawiaj się skontaktowania z Policją lub Pogotowiem Ratunkowym. Możesz też zgłosić się do najbliższego Ośrodka Pomocy Społecznej, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Ośrodka Interwencji Kryzysowej. Możesz zadzwonić pod Telefon Zaufania, na przykład na Niebieską Linię: 800 120 002 lub do Stowarzyszenia Mali Bracia Ubogich: 22 635 09 54. Przysługują Ci porady i konsultacje telefoniczne, wsparcie psychologiczne, porady prawne, psychiatryczne i grupy wsparcia.
Jesteś osobą z otoczenia seniora i podejrzewasz, że wobec niego stosowana jest przemoc również możesz zadzwonić na Niebieską Linię: 800 120 002 lub złożyć zawiadomienie w najbliższym Ośrodku Pomocy Społecznej, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie lub na komisariacie. Postaraj się być w kontakcie z seniorem, dowiedz się, czego potrzebuje i jak możesz mu pomóc. Być może jesteś jedyną osobą, której on ufa i z którą (oprócz sprawcy) utrzymuje kontakt. Spróbuj przekonać osobę starszą, że wsparcie z zewnątrz może być jedyną możliwością zmiany jej sytuacji.
Działania Fundacji „Fabryka pomysłów” w ramach projektu „Bezpiecznie w rodzinie”, są odpowiedzią na konkurs Wojewody Wielkopolskiego w obszarze pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie szans tych rodzin i osób. Wsparcia udziela Stowarzyszenie „DZIECKO” i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Gostyniu.
E.B.
@FabrykaPomysłówPiaski
Źródło: opracowanie własne Stowarzyszenia "Dziecko"
