Publicystyka - ngo.pl

Jeśli mamy wątpliwości, czy dana organizacja jest wystarczająco aktywna w naszym odczuciu, a nie znamy jej osobiście, możemy ją „prześwietlić” przy pomocy obowiązkowego sprawozdania.

Większość z nas zapewne nie ma ulubionej organizacji, którą co roku wspiera. Większość Polaków wybiera wpisanie subkonta, które finansuje potrzeby konkretnej osoby będącej w trudnej sytuacji życiowej. Przeczy to niestety idei 1%, która miała powodować zasilenie kont organizacji pozarządowych, a co za tym idzie wzrost ich aktywności w społeczeństwie obywatelskim. Załóżmy więc, że jednak nie wybieramy subkonta, a właśnie organizację pozarządową – pytanie tylko, którą? Przecież jest ich obecnie ponad 8 tysięcy.

Ktoś z rodziny lub znajomych namawia nas do przekazania 1% organizacji, którą ta osoba zna i poleca (jak pokazują badania prowadzone przez Stowarzyszenie Klon/Jawor, które bada podatników pod kątem wspomnianego mechanizmu, jest to bardzo częsta odpowiedź na pytanie dlaczego wybraliśmy tę, a nie inną). Możemy w ciemno wpisać numer KRS zaproponowanej organizacji, albo możemy spróbować być bardziej świadomymi podatnikami i spróbować dowiedzieć się czegoś więcej o niej samej.

W jaki sposób? OPP muszą mieć swoją stronę internetową, większość prowadzi także swój profil na facebooku. Może to nam wystarczyć. Możemy też tę wiedzę pogłębić i zajrzeć do podstawowego dokumentu, który ma służyć transparentności organizacji pożytku publicznego – do sprawozdania merytorycznego. To z niego można dowiedzieć się najwięcej o samej organizacji i warto byśmy przynajmniej przejrzeli, co OPP, którą chcemy wesprzeć umieściła w sprawozdaniu w roku poprzednim.

Status OPP wiąże się z wieloma przywilejami (prawo do otrzymywania 1% jest tylko jednym z nich), ale niesie ze sobą też obowiązki. Podstawowym jest wypełnienie sprawozdania merytorycznego i opublikowanie go na stronie ministerstwa najpóźniej do dnia 15 lipca (za rok poprzedni). Ci, co się spóźnią z tą datą, tracą szansę wpisania na listę uprawnionych do otrzymania 1% w kolejnym roku (choć ostatnia nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego pozostawiła furtkę w postaci możliwej osobistej ingerencji ministra przywracającej organizację na tą listę. Decyzja swoją drogą dwojako odebrana przez sam trzeci sektor – zob.: Nowelizacja Ustawy o pożytku likwiduje standardy http://opinie.ngo.pl/wiadomosc/2039745.html).

Są dwa rodzaje sprawozdania merytorycznego. Jeśli OPP miała przychody w danym roku nieprzekraczające 100 tys. Zł, wypełnia tzw. sprawozdanie uproszczone, które zawiera mniej pozycji. Niezależnie jednak od tego, czy sprawozdanie jest pełne czy uproszczone jest ono dość obszerne i należy w nim podać wiele informacji związanych z działalnością organizacji, które mogą się przydać, aby poznać bliżej OPP.

Sprawozdanie podzielone jest na 10 części (uproszczone zawiera 9). Pierwsza część to dane adresowe, nazwa czy siedziba. Dowiadujemy się, kto zasiada w organach zarządczych i kontrolnych, a także jakie cele OPP ma wpisane w statut.

Druga część to informacje o działaniach prowadzonych przez OPP. Działania te są podzielone na działania nieodpłatne, odpłatne oraz działalność gospodarczą. Ponadto oprócz opisu działań, należy podać zasięg prowadzonej działalności. Dla przykładu wśród organizacji, które złożyły sprawozdanie pełne w zeszłym roku (czyli za rok 2015), a było ich 4246, najwięcej zaznaczyło opcję „cały kraj” (1322 organizacje). 64 OPP zaznaczyło jako jedyną opcję „najbliższe sąsiedztwo”, co za tym idzie działa na terenie mniejszym niż gmina. W tej części podać należy także liczbę odbiorców działań z podziałem na osoby fizyczne oraz osoby prawne.

Trzecia część to już dane finansowe. Należy podać, jakie były przychody i koszty organizacji oraz podać na co były przeznaczone środki, które organizacja otrzymała z 1%. Głównie natomiast są to liczby, dzięki którym wiemy, ile udało się organizacji pozyskać m.in. ze środków europejskich, środków samorządowych, składek członkowskich czy darowizn. Pozwala to ocenić, m.in. które źródło przychodów jest głównym i jaką część budżetu stanowią środki z 1%.

Tak jak wspomniałem, prawo do otrzymywania 1% podatku dochodowego od osób fizycznych jest jednym z uprawnień (dla wielu najważniejszym) posiadania statusu OPP. Jest ich jednak więcej np. zwolnienia z opłat sądowych, prawo do nieodpłatnego informowania przez jednostki publicznej radiofonii i telewizji o prowadzonej działalności nieodpłatnej pożytku publicznego czy prawo do nabywania/użytkowania nieruchomości należących do Skarbu Państwa/jednostek samorządu terytorialnego. W części czwartej organizacje wskazują, z których uprawnień korzystały.

Kolejna część sprawozdania poświęcona jest personelowi, z podziałem na pracowników, członków oraz wolontariuszy. Średnia liczba osób zatrudnionych w organizacji na podstawie stosunku pracy (etat lub część etatu) wśród wspomnianej grupy 4246 OPP to 15 osób. Biorąc jednak pod uwagę liczbę w przeliczeniu na pełne etaty liczba ta, w omawianym zestawieniu spada do 10. Średnia liczba wolontariuszy wyniosła 90. Najwięcej wolontariuszy wykazała Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, a sama liczba może robić wrażenie (120 006). Dotyczy to liczby wolontariuszy z których pomocy korzystano w okresie większym niż 30 dni. Obecnie są trzy rubryki dotyczące liczby wolontariuszy – takich, z których pomocy korzystano w okresie do 30 dni, w okresie od 30 dni do 6 miesięcy oraz powyżej 6 miesięcy.

W szóstej części należy podać dane dotyczące wynagrodzeń wypłacanych przez OPP – łączną wysokość wynagrodzeń z podziałem na umowy o pracę i umowy cywilnoprawne, przeciętną wysokość wynagrodzenia wypłacaną członkom, pracownikom itp. Średnia wysokość wynagrodzeń wypłacanych przez OPP za 2015 (sprawozdania pełne) wyniosła ponad 500 tys. zł.

Z siódmej części sprawozdania można dowiedzieć się o udzielonych przez organizację pożytku publicznego pożyczkach pieniężnych w okresie sprawozdawczym, a w ósmej części OPP wykazują jakie zadania zlecone przez administrację publiczną realizowały w okresie sprawozdawczym. OPP muszą tutaj podać nazwę zadania, jego główny cel, nazwę organu udzielającego dotacji oraz kwotę przyznanej dotacji.

Ostatnie dwie części to informacje o wszelkich realizowanych zamówieniach publicznych (część dziewiąta) oraz informacje uzupełniające, z których można m.in. dowiedzieć się, czy OPP ma udziały lub akcje w organach spółek.

Powyższy opis dotyczy pełnego sprawozdania, w wersji uproszczonej tak jak napisałem jest mniej pozycji, a całościowo składa się z dziewięciu części. Niezależnie jednak od tego, jaką organizację pożytku publicznego prześwietlamy, to warto to zrobić nim zdecydujemy się przekazać jej nasz 1% podatku. Być może dzięki temu będziemy lepiej pamiętać komu, go przekazaliśmy (ze wspomnianych badań Klon/Jawor wynika, że wśród osób, które skorzystały z możliwości przekazania części swojego podatku 68% nie była w stanie podać nazwy organizacji, którą w ten sposób wsparło).

To od nas też zależy, czy ten procent przekażemy na subkonto, czy jednak postąpimy zgodnie z ideą, jakiej przyświecało powstanie tego mechanizmu, a więc wsparcie instytucjonalne, by to dana organizacja była mocniejsza. To od tego zależy czy będą mocniejsze jako instytucje oraz czy ich aktywność będzie jeszcze lepiej widoczna na co dzień.

Artykuł powstał w ramach projektu "Do Startu! Gotowi? Start" współfinansowanego ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.