Współpraca między gminami a organizacjami pozarządowymi przebiega na wiele różnych sposobów. Obok najczęściej omawianej kwestii zlecania zadań, niezwykle istotna jest cała sfera współpracy pozafinansowej – polegającej zarówno na wspieraniu organizacji w ich codziennym działaniu, jak i na włączaniu ich w podejmowanie kluczowych decyzji lokalnych. Wyniki Monitoringu współpracy wskazują, że zwłaszcza w tej drugiej kwestii wiele jeszcze pozostaje do zrobienia.
fot. www.sxc.hu
Wspieranie działań organizacji
Aby organizacje mogły sprawnie działać, w wielu sytuacjach niezbędna jest choćby podstawowa pomoc ze strony administracji publicznej. Często przyjmuje ona formę wsparcia lokalowego: w 2010 roku blisko połowa (49%) gmin użyczała lub czasowo udostępniała organizacjom pożytku publicznego pomieszczenia i lokale: czy to na stałe – jako siedzibę organizacji, czy też czasowo – na spotkania, zebrania itp. Inną formą wsparcia lokalowego jest przyjęcie specjalnych warunków, na których organizacjom wynajmuje czy dzierżawi się lokale: może to być pominięcie przetargu (11% gmin) lub też zastosowanie cen niższych niż rynkowe (6%).
Gminy pomagają też organizacjom poprzez udostępnianie im sprzętu czy różnego rodzaju pomoc administracyjną – łącznie takie wsparcie „organizacyjne” (uwzględniając w tym również pomoc lokalową) deklaruje 70% urzędów.
Pozafinansowa pomoc organizacjom przejawiała się też w 2010 r. m.in. w informowaniu ich o źródłach pozyskiwania pozabudżetowych środków (59%), czy wsparciu przy publikowaniu informacji w prasie i internecie (47%).
Rzadko natomiast urzędy angażowały się w działania centrów wspierania organizacji pozarządowych: zaledwie 4% prowadziło takie centrum w swoich strukturach, a 1% powierzało jego prowadzenie organizacji pozarządowej lub innemu podmiotowi. Centra takie funkcjonują przede wszystkim w miastach na prawach powiatu, gdzie 29% urzędów prowadzi je osobiście, 3% powierza prowadzenie organizacjom, natomiast 13% wspiera ich prowadzenie.
Współpraca partnerska
Nie można jednak redukować współpracy do wspierania organizacji przez urzędy. Organizacje od lat powtarzają, że konieczne jest wyjście poza postrzeganie ich jako wykonawcy zadań publicznych, beneficjenta pomocy udzielanej przez urzędy czy „podopiecznego” samorządu i dostrzeżenie potencjału współpracy partnerskiej, która pozwoli wykorzystać doświadczenie i kompetencje obu stron.
Jedną z form takiej współpracy jest konsultowanie przez urzędy projektów aktów prawnych lub dokumentów programowych i strategicznych z organizacjami. Takiego typu działania podejmowało w 2010 roku 59% urzędów gmin. Jednak gdy wykluczymy z tych analiz kwestie konsultacji programów współpracy, pozostanie jedynie 29% gmin, w których organizacje miały szansę wykorzystać swoją wiedzę i doświadczenie w procesie tworzenia lokalnego prawa (innego niż programy współpracy). Widoczne jest ogromne zróżnicowanie urzędów: konsultacje odbywały się w prawie trzech czwartych (73%) miast naprawach powiatu i tylko w co piątej gminie wiejskiej (22%).
Zgodnie z nowelizacją ustawy o pożytku, urzędy mają obowiązek uchwalić szczegółowy sposób konsultowania z radami działalności pożytku publicznego lub organizacjami pozarządowymi projektów aktów prawa miejscowego. Wyniki Monitoringu pokazują, że w 2010 roku wywiązało się z tego 65% gmin, choć jak pokazuje wspomniany wcześniej wskaźnik 29% gmin, które faktycznie prowadzą konsultacje, uchwała ta często pozostaje wyłącznie na papierze.
Obok doraźnych konsultacji, urzędy gmin mogą też zapraszać przedstawicieli organizacji na regularne posiedzenia organów urzędów lub też tworzyć zespoły doradczo-inicjatywne, w których zasiadają zarówno przedstawiciele urzędu, jak i środowiska pozarządowego. Z tej pierwszej możliwości korzystało w 2010 roku 30% gmin, natomiast specjalne zespoły funkcjonowały w 25% (nie są tu wliczane komisje konkursowe oceniające oferty, które w ubiegłych edycjach Monitoringu były przez niektóre urzędy uwzględniane – nie jest więc możliwa ocena zachodzących zmian). Najczęściej były to zespoły do spraw rozwiązywania problemów alkoholowych oraz działające w obszarze sportu.
Wyniki Monitoringu pokazują, że dużo pozostaje jeszcze do zrobienia w kwestii współpracy między urzędami gmin a organizacjami – zwłaszcza jeśli chodzi o współpracę partnerską i udział organizacji w definiowaniu lokalnych problemów oraz wypracowywaniu sposobów i strategii ich rozwiązywania.
Zwłaszcza dotyczy to terenów wiejskich: wszystkie wskaźniki współpracy są tam znacznie niższe niż w miastach, szczególnie tych największych. Jedną z przyczyn tego stanu jest oczywiście stosunkowo mała liczba organizacji na terenach wiejskich, jednak ogromne znaczenie mają też wypracowane standardy i zwyczaje oraz ogólne nastawienie urzędników do przedstawicieli sektora pozarządowego.
Jednak pracę domowa muszą tu odrobić obie strony współpracy: nie tylko urzędy, które nader często traktują organizacje jedynie jako wykonawców publicznych zadań, ale i same organizacje, które powinny w większym stopniu włączać się w działania gminne.
Monitoring współpracy urzędów z sektorem pozarządowym za 2010 rok przeprowadzony został wspólnie przez Stowarzyszenie Klon/Jawor i Departament Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Kwestionariusz dotyczący współpracy w 2010 r. wysłany został do urzędów w wersji elektronicznej w maju 2011 r. Łącznie wypełniło go 89% samorządów gminnych.
Kwestionariusz dotyczył współpracy z szeroko rozumianym sektorem pozarządowym obejmującym wszelkie podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego, w tym przede wszystkich fundacjami, stowarzyszeniami, ale także m.in. z jednostkami kościelnymi/wyznaniowymi czy spółdzielniami socjalnym. Wiąże się to z przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zgodnie z którą podmioty takie mogą współpracować z administracją publiczną na podobnych zasadach, co wąsko rozumiane organizacje pozarządowe. Dlatego też do opisu wszystkich tych podmiotów w tekście używane są terminy „organizacje pozarządowe” i „sektor pozarządowy”.
Źródło: inf. własna
