Publicystyka - ngo.pl

Więcej o VI Ogólnopolskich Spotkaniach Ekonomii Społecznej >

Zamówienia publiczne to forma dokonywania zakupów towarów i usług finansowanych w całości lub części ze środków publicznych. Forma bardzo ważna, bo według szacunków Komisji Europejskiej łączna wartość zamówień publicznych w Unii Europejskiej stanowi około 16% PKB, a w Polsce około 12% PKB. Liczbę wykonawców realizujących zamówienia publiczne w Polsce szacuje się na ponad 80

tysięcy, a liczbę zamawiających na około 14 tysięcy podmiotów, w tym najliczniejszą grupę stanowią samorządy terytorialne. Pojęcie zamówień publicznych obejmuje działania związane z przygotowaniem zamówienia publicznego, procedurą wyłonienia wykonawcy zamówienia, zawarcia z nim umowy, realizacji, kontroli i rozliczenia wykonania zamówienia publicznego.

Prawo zamówień publicznych. Z uwagi na znaczenie zamówień publicznych, a przede wszystkim ze względu na to, że pokrywane są one ze środków publicznych, sfera dotycząca tego rodzaju zakupów jest dość ściśle regulowana prawem. Ma to służyć zwiększeniu skuteczności i efektywności wydatkowania pieniędzy publicznych oraz zmniejszać ryzyko korupcji. Prawo stoi również na straży zachowania równego dostępu potencjalnych wykonawców do zamówień publicznych, tak, aby pieniądze publiczne w sposób sztuczny nie faworyzowały określonych podmiotów czy grup podmiotów na rynku. Na poziomie Unii Europejskiej sferę zamówień publicznych regulują dyrektywy, z którymi zgodne musi być prawo krajowe. W Polsce sferę zamówień publicznych reguluje ustawa Prawo zamówień publicznych. Określa ona w szczególności zasady, tryb i procedury wyboru wykonawcy oraz zawarcia umowy.

Zamawiający to osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna, nie posiadająca osobowości prawnej, która dokonuje zamówienia publicznego zgodnie z Prawem zamówień publicznych. Obok instytucji publicznych do stosowania zamówień zgodnie z ustawą zobowiązane są także podmioty niepubliczne (w tym organizacje pozarządowe), o ile składają zamówienia finansowane w ponad 50% ze środków publicznych, choć przepisy przewidują szereg zwolnień podmiotowych i przedmiotowych w tym zakresie.

Wykonawca to osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna, nie posiadająca osobowości prawnej, która ubiega się o udzielenie zamówienia publicznego, złożyła ofertę lub zawarła umowę na realizację zamówienia publicznego. Z zamówień publicznych w Polsce korzystają przede wszystkim podmioty prowadzące działalność gospodarczą, ale o realizację zamówień publicznych mogą ubiegać się także podmioty nie prowadzące działalności gospodarczej, o ile zgodnie z prawem mogą pobierać wynagrodzenie za świadczone usługi czy dostarczane towary. Oznacza to na przykład, że organizacje pozarządowe mogą ubiegać się o zamówienia publiczne w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub statutowej działalności odpłatnej. Status wykonawcy posiadają również podmioty występujące wspólnie, tak zwane konsorcja.

Podstawowe zasady zamówień publicznych. Niezależnie od przedmiotu zamówienia i trybu jego udzielenia zamówienia publiczne podlegają generalnym zasadom określonym w Prawie zamówień publicznych. Są to przede wszystkim: zasada równego traktowania wykonawców, zasada bezstronności i obiektywizmu, zasada uczciwej konkurencji, zasada jawności, zasada pisemności postępowania, zasada pierwszeństwa trybów przetargowych.

Klauzule społeczne to potoczna nazwa wyjątków od ogólnych zasad zamówień publicznych stosowanych z uwagi na istotne cele społeczne. Takie wyjątki dopuszcza prawodawstwo unijne, a określa prawodawstwo krajowe. Obecnie w Prawie zamówień publicznych obowiązują dwie klauzule społeczne. Jedna ma charakter klauzuli zastrzeżonej i umożliwia zamawiającemu zamknięcie kręgu podmiotów mogących ubiegać się o udzielnie zamówienia wyłącznie do wykonawców, u których ponad 50 % zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (art. 22 22 ust.2 Prawa zamówień publicznych). Druga klauzula umożliwia zamawiającemu uzależnienie wykonania zamówienia od spełnienia dodatkowych warunków dotyczących: (1) zatrudnienia przy realizacji zamówienia wskazanych w Ustawie kategorii osób w trudnej sytuacji na rynku pracy, (2) utworzenia funduszu szkoleniowego przeznaczonego na finansowanie lub współfinansowanie kosztów kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawców, którego finansowanie ze strony pracodawcy będzie stanowić co najmniej 1% funduszu płac lub (3) zwiększenia wpłat pracodawcy na fundusz szkoleniowy do wysokości 1% (art. 29, ust. 4 Prawa zamówień publicznych).

Więcej o klauzulach społecznych >

Zielone zamówienia publiczne oznaczają stosowanie przez zamawiających w zamówieniach publicznych kryteriów i/lub wymagań ekologicznych, poszukiwanie rozwiązań ograniczających negatywny wpływ produktów/usług na środowisko.

Przedmiot zamówienia to określenie przez zamawiającego potrzeb, która ma zaspokoić wykonawca. Przedmiotem zamówienia mogą być usługi, dostawy towarów lub roboty budowlane.

Przetarg nieograniczony. Prawo zamówień publicznych określa różne tryby udzielania zamówień publicznych w zależności od przedmiotu zamówienia, jego wartości lub też innych uwarunkowań związanych z zamówieniem. Przetarg nieograniczony to najbardziej rozpowszechniony tryb udzielania zamówień publicznych, gdyż nie wymaga zaistnienia żadnych dodatkowych warunków związanych z jego stosowaniem. W ramach przetargu nieograniczonego w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o zamówieniu oferty mogą składać wszyscy zainteresowani wykonawcy, bez żadnych ograniczeń (stąd nazwa).

Przetarg ograniczony to tryb udzielania zamówień publicznych, w którym ogłoszenie o zamówieniu skierowane jest do zamkniętego grona potencjalnych wykonawców (nie mniej niż pięciu i nie więcej niż 20). Zamawiający może go stosować bez żadnych dodatkowych warunków, ale praktyka wskazuje, że ma on zastosowanie w sytuacji, gdy na rynku istnieje wielka liczba potencjalnych wykonawców zamówienie. W takim przypadku zamawiający, aby nie dopuścić do złożenia zbyt dużej liczny ofert, może zastosować tryb przetargu ograniczonego.

Negocjacje z ogłoszeniem lub bez ogłoszenia, dialog konkurencyjny, zamówienie z wolnej ręki czy zapytanie o cenę – są to inne tryby udzielania zamówień publicznych przewidziane w Prawie zamówień publicznych. Są one rzadziej stosowane, gdyż wymagają spełnienia określonych przesłanek dla ich stosowania.

SIWZ (Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia) to podstawowy dokument w procedurach przetargowych określający zasady udzielania zamówień publicznych.

Kryteria oceny ofert to kryteria służące zamawiającemu do wyboru wykonawcy zamówienia publicznego. Kryteria te zamawiający określa w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Zgodnie z Prawem zamówień publicznych podstawowym kryterium oceny ofert powinna być cena lub cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności: jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis oraz termin wykonania zamówienia.

Zamówienia do 14 tysięcy euro. Zgodnie z Prawem zamówień publicznych nie trzeba stosować jego przepisów do udzielania zamówień, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty 14 000 euro. Niestosowanie Ustawy oznacza, że zamawiający może zlecić realizację zamówienia bez konieczności organizowania trybów przewidzianych w Ustawie, czyli przetargów czy negocjacji. Nie zwalnia go to z dbania o jakość i cenę wykonania zamówienia, ale daje możliwość bardziej swobodnego wyboru wykonawcy. Większość instytucji publicznych ma określone własne, wewnętrzne regulacje dotyczące udzielania tego typu zamówień. Dość powszechnym stosowanym trybem udzielania zamówień określonym w tych regulacjach jest zapytanie o cenę, skierowane do co najmniej dwóch wykonawców.

---

Sesja warsztatowa Nie tylko klauzule społeczne, czyli jak zwiększyć dostęp podmiotów ekonomii społecznej do zamówień publicznych, organizowana przez Instytut Spraw Publicznych wspólnie z UNDP, odbędzie się 12 października w ramach Ogólnopolskich Spotkań Ekonomii Społecznej, które w tym roku mają miejsce w Krakowie. Celem sesji jest wspólne wypracowanie rekomendacji dotyczących działań, które ułatwią podmiotom ekonomii społecznej dostęp do zamówień publicznych.

W trakcie warsztatów będzie można poznać również doświadczenia w pozyskiwaniu zamówień publicznych, zarówno samorządów jako zamawiających i przedsiębiorstw społecznych jako wykonawców. Przedstawiciel Urzędu Zamówień Publicznych omówi istniejące rozwiązania prawne, a przedstawiciel Komisji Europejskiej przedstawi działania i plany na zwiększenie dostępu podmiotów ekonomii społecznej do zamówień publicznych.

Na tej podstawie oraz w oparciu o własne doświadczenia uczestnicy sesji sformułują rekomendacje kierowane do samorządów terytorialnych, przedsiębiorców społecznych oraz decydentów na poziomie krajowym i unijnym, służące zwiększeniu dostępu podmiotów ekonomii społecznej do zamówień publicznych.

Serdecznie zapraszamy do udziału w sesji! Aby zarejestrować się na konferencję wypełnij formularz! >

Opracował Tomasz Schimanek na podstawie informacji dostępnych na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych: www.uzp.gov.p.l