Jednym z wymogów dotyczących przygotowania wniosku aplikacyjnego w ramach konkursów z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest określenie celu, celów projektu zgodnie z zasadą SMART. Równocześnie brak określenia celów zgodnie z tą zasadą jest jednym z częstych zarzutów, które wysuwają oceniający wnioski. Regionalny Ośrodek EFS w Bielsku-Białej radzi, jak poradzić sobie z tym wymaganiem.
Seneka
Każdy z nas chce coś osiągnąć, chce coś zrealizować, jednak aby coś osiągnąć, gdzieś dojść musimy określić, co chcemy osiągnąć, gdzie chcemy dojść. Bez tego określenia nie jesteśmy w stanie rozpocząć naszej "podróży".
W każdym dniu realizujemy działania, które wynikają z naszych marzeń, celów. I tak właśnie działamy. Działamy w określonym celu.
Cel jest więc sytuacją pożądaną, którą chcemy osiągnąć po zrealizowaniu działań.
Z kolei nasze cele są odpowiedzią na nasze potrzeby, problemy. I tak np. jeśli czujemy się niespełnieni w pracy, to rodzi się nam cel związany ze znalezieniem lepszej pracy, jeżeli mamy problemy z naszym ciałem, zdrowiem, np. z nadwagą – to rodzi się cel związany z rozwiązaniem tej sytuacji, jeżeli dyrektor firmy nie jest zadowolony z wyników sprzedaży– to wyznacza cel związany ze wzrostem sprzedaży itd.
Dobrze wyznaczony cel jest naszym drogowskazem. Dobrze określony zawiera mapę, instrukcję, motywuje do działania. Warto więc poświęcić czas, aby cel dobrze sformułować.
Formułowanie celu
Może się to z jednej strony wydać bardzo proste. Cóż w tym może być trudnego, np. wyznaczamy sobie cel: "chcę znaleźć pracę", albo "chcę schudnąć" czy też "chcę, aby w firmie wzrosła sprzedaż".
Dobrze określiliśmy cele? Spójrzmy na każdy z osobna:
Cel: "Chcę znaleźć pracę". Dobrze, ale jaką, gdzie, w jakim czasie? Czy jeśli za pięć lat znajdę pracę, z której nie będę zadowolony/na, to czy osiągnąłem/łam cel? Patrząc się na konstrukcję celu powinienem/nam być zadowolony/na – przecież znalazłem/łam pracę.
Cel: "Chcę schudnąć". Ale ile, w jakim czasie? Czy jeśli po roku "zrzucę" 0,1 kg, będę zadowolony/na? Zgodnie z celem powinniśmy być – przecież schudłem/łam.
Cel: "Chcę, aby w firmie wzrosła sprzedaż". Jeśli po roku firma sprzeda o jeden produkt więcej, to czy to będzie zadowalający wynik, czy poczujemy, że zrealizowaliśmy cel? A przecież założony cel został osiągnięty.
No właśnie, określenie celu jak w powyższych wypadkach nie jest gwarancją zadowolenia, zrealizowania naszych założeń, marzeń. Co więc zrobiliśmy źle?
Odpowiedź nasuwa się sama – cele zostały niedookreślone, zostały źle skonstruowane.
Więc jak je dookreślić, aby ich realizacja nas satysfakcjonował?
Jaki więc powinien być dobrze określony cel?
Nasz cel powinien być dookreślony, czytelny. Mamy wiedzieć co chcemy osiągnąć, po co chcemy to osiągnąć i jak chcemy to osiągnąć.
W przypadku, np. celu dotyczącego znalezienia pracy należałoby określić, jakiej pracy– przykładowo "znalezienie pracy na stanowisku:…, w miejscowościach:…, z wynagrodzeniem:… itp" – określamy sobie nasze oczekiwania, wartości związane z pracą– dla każdego oczywiście będą one inne.
Powinniśmy tak dookreślić cel, abyśmy mogli go zmierzyć, co nam pozwoli stwierdzić, czy go zrealizowaliśmy lub, w jakim stopniu go zrealizowaliśmy.
Musi istnieć jakaś miara (wskaźnik) oceny stopnia jego realizacji – najlepiej, gdy jest to kryterium wymierne, określone liczbowo. Gdy nie jest to możliwe, konieczne jest poszukiwanie jak najbardziej jednoznacznych kryteriów jakościowych.
Cel: "chcę, aby w firmie wzrosła sprzedaż" nie jest mierzalny. Jego mierzalność osiągniemy, np. poprzez dookreślenie „..wzrosła sprzedaż o 15% w porównaniu do poprzedniego okresu”.
Dzięki temu będziemy mogli zmierzyć realizację naszych działań.
W projektach PO KL, a w szczególności tych, które skupiają się głównie na wzroście, nabyciu umiejętności miękkich trudno czasem dookreślić mierzalność celu. Ważne tu jest, aby tak skonstruować cel, aby można było wyznaczyć wskaźniki pomiaru celu. Przykładowo– jeżeli nasz zdiagnozowany problem dotyczy braku lub małej wiedzy wśród konkretnej grupy na określonym obszarze z określonego zakresu, to mierzalność celu można osiągnąć poprzez np.: „wzrost wiedzy z zakresu…. poprzez udział w działaniach projektu potwierdzonych uzyskaniem certyfikatu wśród……..".
Cel, który sobie wyznaczamy powinien być przez nas zaakceptowany. Jeżeli zostanie on nam z góry narzucony, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie go nie zrealizujemy, bo nie będziemy czuli potrzeby jego realizacji.
W praktyce ta zasada nie jest często bezpośrednio widoczna w zapisie celu. Przy konstruowaniu celu we wniosku aplikacyjnym zasada ta wynika z opisu problemu, z oczekiwań grupy docelowej, z jej opisu. Dzięki temu będziemy widzieli, że cel jest akceptowany przez osoby, grupę, instytucję, która jest odbiorcą wsparcia.
Czyli możliwy do osiągnięcia, możliwy do zrealizowania. Oczywiście nie powinien być również za mało ambitny, bo jego realizacja w ostateczności nie przyniesie nam dużej satysfakcji.
We wniosku aplikacyjnym możemy to sprawdzić poprzez np. analizę zapisów w punkcie 3.3. w kontekście analizy wielkości problemu opisanego w 3.1.1 oraz opisu grupy docelowej (jej problemów, barier itp) w 3.2.
Dzięki temu możemy z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że cel jest możliwy do osiągnięcia dzięki zaplanowanym zadaniom.
Bez określenia czasu na jego realizację nie będziemy w stanie sprawdzić, czy cel został zrealizowany. Dlatego tak ważnym jest określenie, po jakim okresie sprawdzimy, co się podziało, czy nam się udało.
W praktyce jest to raczej proste – czyli dookreślamy, jaki czas sobie dajemy na zrealizowanie zadań – zrealizowanie celu.
W omawianym celu będzie to przykładowo wyglądać: "Wzrost sprzedaży żarówek typu… o 15% w roku 2014 w porównaniu do poprzedniego okresu."
Określając w ten sposób cele jest duże prawdopodobieństwo, że zostaną one osiągnięte.
W ten sam sposób powinniśmy podchodzić, do określania celu/celów projektu.
Ważne informacje w kontekście określania celu/celów we wniosku aplikacyjnym
– Cel musi dokładnie wynikać z przedstawionej sytuacji problemowej, ze zdiagnozowanych problemów. Cel projektu winien odnosić się do kluczowego problemu, który ma być rozwiązany za pomocą projektu.
Nie może być sytuacji, że w punkcie 3.1.1 przedstawiamy wiele problemów, natomiast cel jest odpowiedzią na jeden lub nie koreluje z żadnym problemem. Analizując sytuację wyznaczamy sobie drzewo problemów, natomiast odwracając je otrzymujemy drzewo celów.
– Ważne, abyśmy pamiętali, że cel ma opisywać sytuację, którą chcemy, aby została osiągnięta, a nie działania, które będziemy realizować. Oznacza to w praktyce, że nie napiszemy; "przeszkolenie 40 osób zarejestrowanym w PUP w (teren) w wieku 20-30, z wykształceniem….(i inne dookreślające grupę docelową cechy) z zakresu obsługi wózków widłowych w okresie od…. do…", natomiast napiszemy: "Nabycie wiedzy z zakresu…… wśród 40 osób……..".
– W projekcie, który jest adresowany do osób powinniśmy w celu dane dotyczące ilości osób objętych wsparciem umieścić z rozbiciem na ilość kobiet i ilość mężczyzn, czyli – "Nabycie wiedzy z zakresu…… wśród 40 osób (..K, .. M)…….."
Należy pamiętać, że ilości te są odzwierciedleniem opisanej sytuacji w pkt. 3.1.1 i 3.2, wynikają z opisu grupy docelowej.
Na zakończenie przykładowy cel projektu
Problem: w konkretnej miejscowości duży odsetek osób (konkretna ich charakteryzacja) ma problemy związane z niską znajomością języka angielskiego, co utrudnia im znalezienie pracy (wynika to z rozmów przeprowadzonych z potencjalnymi uczestnikami projektu, jak również z pracodawcami).
Cel może być skonstruowany np: "Wzrost wiedzy z zakresu posługiwania się językiem angielskim przez (ilość) osób (ilość kobiet, ilość mężczyzn) + (ich dookreślenie zgodnie z charakteryzacją w 3.1.1 i 3.2) potwierdzony zdanym egzaminem (określenie tego egzaminu) w okresie realizacji projektu (projekt jest określony w czasie więc określenie w czasie celu jest zachowane).
Powodzenia.
Izabela Baszczyńska
Animator Regionalnego Ośrodka Europejskiego Funduszu Społecznego w Bielsku-Białej
