Publicystyka - ngo.pl

Dostępne są już najnowsze dane z Monitoringu współpracy urzędów z sektorem pozarządowym, badania prowadzonego od kilku lat wspólnie przez Stowarzyszenie Klon/Jawor i Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Dane dotyczą współpracy w 2010 roku (te za rok 2011 będą dostępne dopiero za kilka miesięcy). Przedstawiamy najważniejsze wnioski płynące z badania; więcej szczegółów opublikujemy w portalu w nadchodzących tygodniach.

W 2010 roku w 89% polskich gmin obowiązywał program współpracy. Porównując ten wskaźnik z poprzednimi latami widzimy konsekwentny (choć powolny) wzrost liczby gmin uchwalających ten dokument. Dotyczy to przede wszystkim gmin wiejskich, spośród których program na 2010 rok uchwaliło 84%, podczas gdy rok wcześniej było to 81%, a dwa lata wcześniej – 78%. Szczegółowe dane dla gmin różnego typu widoczne są na wykresie.

W większości przypadków w 2010 roku obowiązywały programy roczne, jednak aż 15% gmin deklaruje, że funkcjonował u nich program wieloletni. Warto przypomnieć, że rok 2010 był pierwszym, w którym obowiązywała znowelizowana ustawa zawierająca właśnie możliwość uchwalenia programu wieloletniego.

Nowelizacja ustawy wprowadziła też obowiązek konsultacji programu z organizacjami. Można zakładać, że to właśnie ta zmiana miała wpływ na wzrost odsetka gmin dopuszczających organizacje do procesu uchwalania tego dokumentu. W 2010 rok konsultacje miały miejsce w 59% gmin uchwalających programy, podczas gdy rok wcześniej odsetek ten był na poziomie 50%. Ciesząc się z zachodzących zmian, warto jednocześnie wyraźnie podkreślić, że wciąż jest to wskaźnik bardzo niski – przygotowanie programu współpracy powinno być okazją do spotkania władz samorządowych z sektorem pozarządowym, dyskusji i konsultacji założeń i reguł wzajemnej współpracy. Tymczasem w przypadku dużej części samorządów gminnych do takich spotkań w ogóle nie dochodzi! Tak duża liczba gmin uchwalających dokument bez wiedzy samych zainteresowanych dziwi zwłaszcza w sytuacji, gdy w świetle znowelizowanej ustawy konsultacja programów jest obowiązkiem urzędu. Brak konsultacji jest charakterystyczny przede wszystkim dla terenów wiejskich (48%). Spośród gmin miejsko-wiejskich obowiązków konsultacyjnych nie wypełniła co trzecia (34%), zaś wśród miejskich – tylko (choć może wciąż „aż”) – jedna piąta (19%).

Rosnący odsetek gmin uchwalających programy współpracy nie przekłada się jednak na upowszechnienie praktyki współpracy między gminami a organizacjami: zarówno tej finansowej, jak i niefinansowej. W porównaniu do dwóch ostatnich lat nie zwiększył się odsetek gmin zlecających organizacjom realizację zadań publicznych: w 2010 r. gmin takich było 80%, podczas gdy w 2009 r. – 81%, a w 2008 – 79%. W stosunku do 2009 roku spadł też minimalnie odsetek gmin ogłaszających otwarte konkursy ofert w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego (77% w 2010, 78% w 2009, 76% w 2008).

Ustawa wprowadziła dwie formy zlecania zadań: wspieranie (polegające na częściowym dofinansowaniu realizacji zadań publicznych) oraz powierzanie (czyli pełne finansowanie wykonania zadań publicznych przez organizacje). Zarówno w poprzednich latach, jak i obecnie wykorzystywana jest przede wszystkim pierwsza z tych form. Jednocześnie analiza danych dotyczących ogłaszanych konkursów pokazuje niewielki wzrost liczby gmin wpierających realizację zadań publicznych (z 57% w 2009 do 58% w 2010), przy jednoczesnym spadku powszechności – i tak rzadko wykorzystywanego – powierzania zadań (z 36% do 33%). Nie są to duże zmiany, niemniej jednak wymagają z pewnością dalszych analiz i zastanowienia się nad ich przyczyną.

W znowelizowanej ustawie uwzględnione zostały też sytuacje, w których otwarty konkurs może zostać pominięty. Może tak się stać w m.in. przypadku zadania o charakterze lokalnym lub regionalnym o wartości nieprzekraczającej 10 tys. złotych, a także w przypadku zadań związanych z zapobieganiem skutkom klęski żywiołowej, katastrofy naturalnej czy awarii technicznej. Pierwsza z tych możliwości wykorzystywana była przez 16% gmin (ale aż 60% miast na prawach powiatu), druga – przez mniej niż 1%.

Obok zlecania zadań, współpraca między gminami a organizacjami toczy się też oczywiście na innych płaszczyznach, zarówno związanych z pozafinansowym wpieraniem organizacji, jak i partnerską współpracą. Będziemy o nich szerzej pisać w kolejnych artykułach publikowanych w portalu.

Monitoring współpracy urzędów z sektorem pozarządowym za 2010 rok przeprowadzony został wspólnie przez Stowarzyszenie Klon/Jawor i Departament Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Kwestionariusz dotyczący współpracy w 2010 r. wysłany został do urzędów w wersji elektronicznej w maju 2011 r. Łącznie wypełniło go 89% samorządów gminnych.

Kwestionariusz dotyczył współpracy z szeroko rozumianym sektorem pozarządowym obejmującym wszelkie podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego, w tym przede wszystkich fundacjami, stowarzyszeniami, ale także m.in. z jednostkami kościelnymi/wyznaniowymi czy spółdzielniami socjalnym. Wiąże się to z przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zgodnie z którą podmioty takie mogą współpracować z administracją publiczną na podobnych zasadach, co wąsko rozumiane organizacje pozarządowe. Dlatego też do opisu wszystkich tych podmiotów w  tekście używane są terminy „organizacje pozarządowe” i „sektor pozarządowy”.