Ekonomia społeczna musi umieć udowodnić swoją przydatność, ale mierzenie społecznego oddziaływania nie powinno być kolejnym obowiązkiem sprawozdawczym, a raczej procesem zdobywania samowiedzy - tak można podsumować konferencję, która odbyła się 11 grudnia 2013 w Krakowie.
Konferencja „Mierzenie społecznej wartości dodanej podmiotów ekonomii społecznej w Polsce – zbędny obowiązek czy konieczność?” odbyła się z inicjatywy Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie w ramach projektu „Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej”. Miała ona na celu upowszechnienie opracowanej przez zespół MSAP UEK metody
mierzenia społecznej wartości dodanej podmiotów ekonomii społecznej –
ESometr. Do udziału w wydarzeniu zostali zaproszeni zarówno przedstawiciele sektora ekonomii społecznej, jak i reprezentanci instytucji publicznych i środowiska akademickiego.
Pierwszy blok konferencji składał się z trzech wystąpień, których celem było przedstawienie kontekstu funkcjonowania podmiotów ekonomii społecznej w Polsce oraz możliwości oceny realizowanych przez nie działań. Zaprezentowano ponadto definicję społecznej wartości dodanej, jak również omówiono szczegółowo ESometr – pierwsze polskie narzędzie, które pozwala obliczyć wpływ społeczny generowany przez podmioty ekonomii społecznej.
Ekonomia społeczna przetrwa, jeśli udowodni swoją użyteczność
W drugiej części konferencji, która miała charakter dyskusji, zaproszeni eksperci próbowali odpowiedzieć na pytanie, czy próba ujęcia społecznej wartości dodanej w kategoriach policzalnych ma sens oraz czy możliwe jest zastosowanie metody ESometr w praktyce funkcjonowania sektora ekonomii społecznej w Polsce.
Omówienie problematyki oceny funkcjonowania podmiotów ekonomii społecznej w Polsce rozpoczął dr Seweryn Krupnik z Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tematem jego wystąpienia była „Ewaluacja i pomiar zjawisk społecznych”.
Prelegent zwrócił uwagę na ważne kwestie dotyczące ewaluacji jako narzędzia udowadniającego użyteczność podkreślając w tym kontekście, że „…ekonomia społeczna nie udowodniła do końca swojej przydatności i – w potocznym odbiorze – jest przyjmowana jako eksperyment (...) przetrwa, jeśli będzie w stanie udowodnić swoją użyteczność. Potrzebuje do tego narzędzi ewaluacyjnych".
Następnie dr Krupnik przedstawił rolę ewaluacji i powody, dla których jej realizowanie nie z przymusu, a z chęci rozwoju jest kluczem do sukcesu. Podkreślił również, że w ewaluacji ważne jest uwzględnianie specyfiki obszaru i celów, jakim ma ona służyć. Sama ewaluacja powinna opierać się na zasadzie wzajemnego zaufania, nie zaś kontroli.
Jako druga, głos zabrała Agnieszka Pacut z Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, której wystąpienie koncentrowało się wokół pytania, czy sektor ekonomii społecznej w Polsce jest gotowy na pomiar efektów.
Prelegentka zwróciła uwagę na fakt, że sektor ekonomii społecznej w Polsce jest bardzo młody, a przez to nieustannie się zmienia i ewoluuje. Jako jego silne strony mówczyni wskazała m.in. dużą zdolność do odpowiadania na potrzeby społeczne oraz elastyczność i innowacyjność działań.
Podniosła również kwestię znacznego zróżnicowania podmiotów ekonomii społecznej w Polsce, co stanowi jednej z czynników utrudniających pomiar ich społecznego oddziaływania. Podsumowując swoje wystąpienie podkreśliła, że elementem kluczowym dla powodzenia przedsięwzięć związanych z pomiarem społecznej wartości dodanej jest oprócz wiedzy posiadanej przez podmioty ES, zainteresowanie przedstawicieli biznesu i administracji publicznej podejmujących współpracę z ww. sektorem.
Jak działa ESometr
Głównym punktem w ramach pierwszego bloku konferencji była prezentacja narzędzia ESometr – służącego do pomiaru społecznej wartości dodanej PES w Polsce. Prezentacji metody dokonali jej współtwórcy – członkowie zespołu MSAP UEK: dr Magdalena Jelonek, dr Ksymena Rosiek oraz Jakub Głowacki.
Przedstawili kolejno: genezę projektu, potencjalnych użytkowników narzędzia oraz sposób jego działania.
Prelegenci wśród głównych przesłanek powstania narzędzia ESometr wskazali brak adekwatnych metod, które w sposób pełny, rzetelny i niskobudżetowy pozwalałyby na pomiar społecznego oddziaływania podmiotów ekonomii społecznej w Polsce. Podkreślili również widoczną potrzebę potwierdzania przez organizacje społeczne przydatności podejmowanych działań w wymiarze społecznym, jak również słuszności prowadzenia działalności gospodarczej i udowodnienia, że nie koliduje ona z realizacją celów społecznych.
Celem pracy zespołu MSAP UEK było zatem utworzenie takiego narzędzia, które z jednej strony byłoby na tyle uniwersalne, że mogłoby znaleźć zastosowanie dla większości podmiotów ekonomii społecznej w Polsce, a z drugiej korzystanie z niego wymagałoby stosunkowo niewielkiego zaangażowania ze strony organizacji.
W toku prac powstał
ESometr, który w postaci aplikacji internetowej jest dostępny pod adresem
www.esometr.uek.krakow.pl. Dzięki zrealizowanym pracom podmioty ekonomii społecznej w Polsce zyskały możliwość bezpłatnej oceny swoich działań oraz porównania się z innymi podmiotami, zarówno w skali kraju, jak i konkretnego regionu.
Mierzenie dla organizacji nie dla sprawozdań
Drugą część konferencji stanowił ekspercki panel dyskusyjny. W rozmowie, którą moderowała dr Magdalena Jelonek, udział wzięli: Rafał Barański z Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej, dr Izabela Grygoruk z Hill+Knowlton Strategies, Agnieszka Lewonowska-Banach z Pensjonatu „U Pana Cogito oraz Joanna Wardzińska z Towarzystwa Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych.
W dyskusji podkreślano, że w ocenie podmiotów ekonomii społecznej nie należy uwzględnić jedynie zysku ekonomicznego, ale także społeczną wartość dodana, która powstaje w wyniku podejmowanych przez nie działań na rzecz inkluzji społecznej oraz rozwoju społeczności lokalnych.
Paneliści zgodzili się również, że tworzenie takich narzędzi jak ESometr ma sens. Kluczowe w tym kontekście jest jednak to, by pomiar społecznej wartości dodanej służył samoocenie podmiotów ekonomii społecznej i dawał im przez to wymierne korzyści, a nie był jedynie kolejnym obowiązkiem sprawozdawczym spoczywającym na organizacji.
Podkreślono ponadto, iż upowszechnienie narzędzia ESometr może okazać się pomocne nie tylko dla podmiotów sektora ekonomii społecznej, ale również szerokiego grona instytucji publicznych i prywatnych, które udzielając wsparcia finansowego zyskałyby pewność, że przekazują je wiarygodnej organizacji, która potrafi skutecznie realizować misję społeczną.
Na zakończenie panelu eksperci podkreślili konieczność realizacji działań informacyjno-promocyjnych, których celem powinna być popularyzacja narzędzia ESometr zarówno wśród podmiotów ekonomii społecznej, jak i instytucji odpowiedzialnych za dysponowanie środkami publicznymi.
Konferencję zakończyło wystąpienie podsumowujące prof. dr. hab. Jerzego Hausnera – kierownika Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Podkreślił on, że nie należy postrzegać narzędzia ESometr jako procedury. Właściwą perspektywą wydaje się natomiast spojrzenie na pomiar społecznej wartości dodanej w kategoriach procesu, którego bezpośrednia użyteczność leży w darmowej wiedzy, której uzyskiwanie jest kluczowe do pozycjonowania działań organizacji oraz dostarczania o niej rzetelnej informacji.
Zdaniem prof. Hausnera to właśnie narzędzie ESometr ma szansę stać się wiarygodną metodą pomiaru społecznej wartości dodanej podmiotów ekonomii społecznej w Polsce. Zostało bowiem opracowane przez uniwersytet, który jako instytucja naukowa jest gwarantem niezależności i rzetelności.
Portal Ekonomiaspoleczna.pl był patronem medialnym konferencji
