Publicystyka - ngo.pl

Wszystko o VI Ogólnopolskich Spotkaniach Ekonomii Społecznej >

Tematyka pomiaru społecznej wartości dodanej, tworzonej w przedsięwzięciach społecznych, to kluczowe zagadnienie wpisujące się w nurt ekonomii społecznej. Mimo że narzędzia służące takim pomiarom powstają w Europie i na świecie, w Polsce wciąż brakuje metody oceny, zarówno podmiotów realizujących działania o charakterze społecznym, jak i samych przedsięwzięć (w tym zwłaszcza mechanizmu porównywania generowanych efektów – produktów i rezultatów). Pionierski w tym obszarze projekt przygotował zespół związany z Małopolską Szkołą Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Narzędzie i związane z nim wyzwania zostanie przedstawione podczas jednego z paneli podczas VI Ogólnopolskich Spotkań Ekonomii Społecznej.

Stworzeniem narzędzi służących pomiarowi i ocenie społecznych efektów działania organizacji sektora ekonomii społecznej zainteresowanymi są nie tylko przedstawiciele administracji publicznej, którym brakuje narzędzi, dzięki którym na podstawie określonych kryteriów mogliby dokonywać wyboru przedsięwzięć do dofinansowania, ale także same podmioty ekonomii społecznej (PES), których motywacją jest uzasadnienie i udowodnienie interesariuszom zakresu pozytywnych efektów swojej działalności.

Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom zespół krakowskich naukowców i praktyków, socjologów, ekonomistów i finansistów podjął się pracy nad stworzeniem dostoswanego do polskich realiów narzędzia pomiaru społecznej wartości dodanej.

Początkowo prace skupiły się na przeglądzie metod używanych w Polsce i innych krajach do oceny społecznej wartości dodanej. Podjęto próbę adaptacji niektórych z nich, która okazała się niepowodzeniem, ze względu na dużą różnorodność podmiotów ekonomii społecznej w Polsce oraz ich specyfikę.

Analizując dostępne narzędzia zespół przyjrzał się między innymi znanej metodzie społecznego zwrotu z inwestycji (SROI), opracowanej przez New Economic Foundation metodzie mnożnika lokalnego (LM3), która umożliwia finansowe określenie wpływu organizacji na lokalną gospodarkę, czy metodzie audytu społecznego (więcej o tych metodach >).

Każde z tych narzędzi ma swoje plusy, obarczona jest jednak również pewnymi wadami, szczególnie istotnymi w polskim kontekście. Szczególnie kłopotliwe było nieuwzględnianie przez nie specyfiki polskich podmiotów ekonomii społecznej, duża pracochłonność (oraz kosztochłonność) związana z gromadzeniem danych, konieczność zaangażowania ekspertów, brak łatwej dostępności (np. przez internet). Dlatego zespół zrezygnował z „tłumaczenia” istniejących metod i postanowił opracować autorskie narzędzie.

Pomocne w tym okazała się również analiza istniejących systemów oceny jakości, certyfikatów społecznych i środowiskowych, jakie są coraz bardziej powszechne są w biznesie.

Przystępując do stworzenia nowego narzędzia zespół po pierwsze określił kryteria dostępu podmiotów do badania, a więc zdefiniował podmiot ekonomii społecznej oraz doprecyzował obszary działań PES, w ramach których przeprowadzany będzie pomiar społecznej wartości dodanej.

Definiując podmiot ekonomii społecznej na potrzeby narzędzia zespół zdecydował się na klasyfikację podmiotów według form prawnych, przy czym dany podmiot, by podlegać analizie, musi również spełniać pewne kryteria merytoryczne, takie jak realizację celów społecznych poprzez swoje działania, oraz prowadzenie w sposób ciągły działalności ekonomicznej (w tym – odpłatnej statutowej), oraz całkowite lub częściowe przeznaczanie zysku na cele społeczne.

Decyzja o zakwalifikowaniu podmiotów prowadzących działalność odpłatną (a nie tylko gospodarczą) była mocno dyskutowana podczas prac zespołu.

Ostatecznie zdecydowano o włączeniu do badania podmiotów prowadzących taką działalność, gdyż – jak uznano – po pierwsze – działalność prowadzona w sposób ciągły wystarczy do tego, by analizować podmiot jako działający w sferze ekonomicznej, a po drugie działalność ekonomiczna tego typu służy realizacji celów społecznych (głównie w obszarze integracji społecznej i zawodowej osób należących do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym).

Po określeniu kryteriów dostępu zespół przystąpił do pracochłonnej fazy operacyjnej, która polegała w dużym skrócie na opracowaniu zestawu wskaźników, następnie stworzeniu narzędzia umożliwiającego gromadzenie niezbędnych danych, przygotowaniu aplikacji internetowej, a przede wszystkim wypracowaniu metodologii obliczania społecznej wartości dodanej. W fazie tej przetestowano również narzędzia w praktyce na grupie ok. 40 podmiotów.

Ostateczna wersja opracowanego przez zespół modelu oceny podmiotów ekonomii społecznej składa się z trzech modeli cząstkowych, które mogą być stosowane niezależnie lub jako uzupełniające się komponenty kompleksowej ewaluacji organizacji. Te trzy modele to:

1. Model służący do oceny społecznej wartości dodanej generowanej przez podmiot.

2. Model służący do oceny kondycji finansowej podmiotu.

3. Model służący do oceny wiarygodności ekonomicznej podmiotu.

Jak widać oprócz pomiaru realizacji celów społecznych narzędzie odnosi się również do ekonomicznych aspektów działalności badanych podmiotów. Model analizy w tym zakresie bazuje na danych ze sprawozdania finansowego badanej organizacji, na które składa się przede wszystkim bilans oraz rachunek zysków i strat.

W części zasadniczej, odnoszącej się bezpośrednio do społecznej wartości dodanej, narzędzie , składa się z kolei z trzech wymiarów i bada wpływ podmiotu na takie obszary jak:

1. integracja zawodowa i społeczna, gdzie szczególnie istotne są kwestie zatrudnienia (przede wszystkim osób z grup trudno zatrudnialnych), inwestycje w kapitał ludzki oraz działania mające na celu podtrzymanie u pracownika umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu;

2. kapitał społeczny, którego generowanie jest ważnym celem ekonomii społecznej. W tym aspekcie narzędzie bada usieciowienie podmiotów ekonomii społecznej oraz włączanie przez dany PES mieszkańców w działania na rzecz społeczności lokalnej;

3. społeczność lokalna, czyli takie aspekty jak fakt dostarczania przez PES usług deficytowych lub produktów lokalnych, czyli bazujących na potencjale danej społeczności lokalnej

Wchodząc na stronę internetową www.swd.msap.uek.krakow.pl, przedstawiciel podmiotu ekonomii społecznej, po podaniu podstawowych danych rejestracyjnych, może wypełnić formularz badający potencjał swojego przedsiębiorstwa w wyżej opisanych obszarach. Kolejnym ważnym elementem analizy jest porównanie osiągniętych wyników z wartościami bazowymi.

Zespół założył, że podmioty funkcjonują w określonym kontekście społeczno-gospodarczym i w ramach tego kontekstu starają się maksymalizować efekty własnych działań. Kontekst ten wyznacza szanse maksymalizacji tych efektów. Jeśli zatem uda się wyróżnić grupy działające w podobnych warunkach (podobny typ przedsiębiorstwa, beneficjenci, kondycja regionu, itp.), to porównując je miedzy sobą możemy określić, który z nich generuje większą, a który mniejszą wartość.

Wynika z tego, że społeczną wartość dodaną zdefiniować można jako wartość ponad przeciętnym osiągnięciem w obrębie grupy podobnych podmiotów.

Z takim założeniem wiązało się kolejne wyzwanie. Zespół badawczy stanął więc przed dylematem, w jaki sposób uwzględnić tę różnorodność w jednym narzędziu, tak, aby podmioty młode, mniejsze i ukierunkowane na trudniej reintegrowalne grupy docelowe czy działające w regionach o gorszej kondycji gospodarczej miały wyrównane szanse z podmiotami starszymi, większymi, pracującymi z grupami łatwiej reintegrowalnymi, działającymi w dobrze rozwiniętych regionach.

Aby rozwiązać tę kwestię, narzędzie daje możliwość dużej elastyczności w wyborze grup porównawczych. Grupy podmiotów, z którymi porównywany jest PES mogą zostać wyspecyfikowane przez sam podmiot, jak i przez administratora systemu, z uwzględnieniem jednego, bądź wielu kryteriów.

Opracowane narzędzie jest tylko pierwszym etapem planowanych w dłuższym okresie prac, zmierzających do stworzenia uniwersalnego i możliwie łatwo aplikowalnego narzędzia do pomiaru, oceny, a ostatecznie również wyceny efektów społecznych generowanych przez podmioty zaliczane do sektora ekonomii społecznej. Aby narzędzie to dawało jak najbardziej rzetelne wyniki a przede wszystkim najlepiej służyło wszystkim interesariuszom podmiotów ekonomii społecznej i pozwalało zwiększać ich potencjał, potrzebne jest dalsze testowanie przygotowanego instrumentu, do czego zachęcają jego twórcy.

Szczegóły dotyczące narzędzie i przebiegu prac nad nim zostaną przedstawione podczas panelu na VI Ogólnopolskich Spotkaniach Ekonomii Społecznej w Krakowie. Zarejestruj się na VI OSES >