W maju słońce zaczyna już świecić mocniej. To idealny moment, aby sprawdzić naszą skórę przed sezonem letnim. Tym bardziej, że 12 maja obchodzony jest Dzień Walki z Czerniakiem. Właśnie ruszyła druga edycja kampanii edukacyjnej „Miej oko na skórę”. Jej celem jest wzrost świadomości społecznej na temat czerniaka oraz jak najwcześniejsze diagnozowanie nowotworów skóry.
W tym roku pacjenci w kilku miejscowościach w Polsce będą mogli bezpłatnie skonsultować swoje znamiona w placówkach medycznych, które dołączyły do akcji. Więcej informacji na temat kampanii oraz bezpłatnych badań na stronie Stowarzyszenia Sarcoma sarcoma.pl.
Czerniak to jedna z najbardziej agresywnych form nowotworów złośliwych skóry. Prognozy dotyczące zachorowalności w Polsce są bardzo niepokojące. Z danych[i] udostępnionych przez Komisję Europejską wynika, że do 2040 roku liczba zachorowań na raka skóry wzrośnie aż o 24,8%, a umieralność aż o 40% (European Cancer Information System). To oznacza, że do 2040 roku z powodu czerniaka może umierać aż dwa tysiące Polek i Polaków rocznie. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i edukacja społeczeństwa nt. samokontroli znamion.
„Świadomość Polaków na temat nowotworów skóry w ostatnich latach znacznie wzrosła. Wciąż jednak ta wiedza nie przekłada się na właściwe zachowania i kształtowanie dobrych nawyków. Najwięcej zachorowań notuje się u osób między 50. a 64. rokiem życia, ale to nie oznacza, że choroba nie dotyka również osób młodszych. To właśnie czerniak jest najczęstszą postacią nowotworu złośliwego u młodych dorosłych w wieku 25-29 lat” – mówi prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów, tkanek miękkich, kości i czerniaków Narodowego Centrum Onkologii w Warszawie.
Czerniak i czynniki ryzyka
Czerniak powstaje z melanocytów – komórek wytwarzających barwnik zwany melaniną, który powoduje, że skóra ciemnieje w kontakcie z promieniowaniem UV, czyli słońcem lub światłem wykorzystywanym w solarium. Pojawia się najczęściej na skórze – na nogach oraz na plecach i karku, a także na skórze głowy, między włosami. Może również wystąpić w obrębie ust, nosa czy gałki ocznej[i].
Długotrwała i regularna ekspozycja na promienie słoneczne, jasna karnacja, piegi i duża liczba znamion to główne czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka skóry. Istotnym czynnikiem może być też historia nowotworowa w najbliższej rodzinie[ii].
Rozpoznanie czerniaka
Czerniak może być łatwo rozpoznany, gdyż na ogół pojawia się na powierzchni skóry, a w jego diagnostyce kluczową rolę odgrywa samokontrola[iii]. Kontrola znamion na skórze, także na skórze głowy i za uszami, jest niezwykle ważna. Należy obserwować istniejące oraz nowo pojawiające się znamiona. Pieprzyki i narośle, które budzą nasz niepokój powinny być niezwłocznie skonsultowane z lekarzem. Naszą szczególną uwagę powinny zwrócić takie właściwości znamion jak asymetryczny kształt, nieregularne brzegi, obecność wielu kolorów, duża średnica czy jakakolwiek zmiana znamienia (zmiana koloru, faktury, wielkości, kształtu).
W samokontroli znamion może pomóc nam ABCDE czerniaka[iv]:
· A – czyli asymetryczny kształt
· B – nieregularne brzegi, które trudno określić
· C – czerwony, czarny kolor – obecność kilku kolorów (również niebieskiego czy brązowego etc) lub jego nierówne rozłożenie to czasami znak ostrzegawczy
· D – duża średnica zmiany – czerniaki często mają ponad 6 mm średnicy
· E – ewolucja – jeśli znamię zmienia fakturę, kolor lub rozmiar, niezwłocznie udaj się do dermatologa
Ponadto należy zwrócić uwagę na znamiona znajdujące się na skórze pokrytej tatuażami. Tatuaż nie jest bezpośrednią przyczyną nowotworów skóry[v], ale może być świetnym kamuflażem dla nowych znamion, a także dla czerniaka. Ma to znaczenie również, gdy chcemy laserowo usunąć tatuaż. W niektórych przypadkach zaleca się chirurgiczne usunięcie znamienia występującego na wytatuowanej skórze, zanim przystąpimy do zabiegu laserowego usunięcia tatuażu[vi].
Warto pamiętać również o tym, by otoczyć opieką profilaktyczną dzieci i kobiety w ciąży. Źródłem nowotworu skóry u najmłodszych może być przezłożyskowa transmisja nowotworu z matki na dziecko. U dzieci czerniak może powstać nie tylko na wrodzonych znamionach barwnikowych, ale również na skórze bez jakichkolwiek znamion. Nowotwory u dzieci charakteryzują się większym ryzykiem przerzutów, dlatego tak ważne są badania profilaktyczne i kontrola przez rodziców.
Akcja Miej oko na skórę rusza dalej w Polskę
Jednym z kluczowych elementów kampanii „Miej oko na skórę” będą bezpłatne badania przesiewowe skóry dla mieszkańców mniejszych miejscowości. To właśnie w nich dostęp do lekarzy specjalistów jest znacznie utrudniony. Co ważne wizyty te będą odbywać się bez konieczności posiadania skierowania.
„Z uwagi na ogromne powodzenie ubiegłorocznej akcji i na jej pozytywny wpływ na świadomość zdrowotną Polaków, zdecydowaliśmy się na kontynuację kampanii. W tym roku pacjenci będą mogli bezpłatnie zbadać swoje znamiona w placówkach medycznych, które dołączyły do akcji. Obecnie wiemy, że na przełomie maja i czerwca będziemy w Pyrzycach (woj. zachodniopomorskie), Nowym Targu (woj. małopolskie) oraz Płocku (woj. mazowieckie). O terminach i kolejnych lokalizacjach będziemy informować na bieżąco na naszej stronie oraz w naszych kanałach społecznościowych.” – mówi Szymon Bubiłek, Członek Zarządu Stowarzyszenia Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki Sarcoma, organizator akcji.
Mecenasem kampanii „Miej oko na skórę” organizowanej przez Stowarzyszenie Pomocy Chorym na Mięsaki i Czerniaki Sarcoma jest firma Novartis, a partnerem akcji jest Akademia Czerniaka.
Więcej informacji nt. kampanii „Miej oko na skórę” na stronie Stowarzyszenia Sarcoma sarcoma.pl.
[i] akademiaczerniaka.org.pl, „Czerniak – co to jest? Przyczyny czerniaka”; artykuł dostępny na stronie: https://www.akademiaczerniaka.org.pl/o-czerniaku/czerniak-co-to-jest. Dostęp: 28.04.2022
[ii] akademiaczerniaka.org.pl, „Jak rozwija się czerniak skóry – czynniki ryzyka”; artykuł dostępny na stronie: https://www.akademiaczerniaka.org.pl/o-czerniaku/jak-rozwija-sie-czerniak-skory-czynniki-ryzyka; Dostęp: 28.04.2022
[iii] sarcoma.pl, „Profilaktyka, objawy i diagnoza”; artykuł dostępny na stronie: https://www.sarcoma.pl/raki-skory/profilaktyka-objawy-i-diagnoza/. Dostęp: 28.04.2022
[iv] Melanoma Research Foundation. The ABCDEs of Melanoma. Dokument dostępny na stronie: https://www.melanoma.org/understand-melanoma/diagnosing-melanoma/detection-screening/abcdes-melanoma. Dostęp: 28.04.2022
[v] cancer.org.au, “Does tattoo ink give you cancer?”; artykuł dostępny na stronie https://www.cancer.org.au/iheard/does-tattoo-ink-give-you-cancer; Dostęp: 28.04.2022
[vi] Laura Pohl, MD; Kathrine Kaiser, MD; Christian Raulin, MD, PhD “Pitfalls and Recommendations in Cases of Laser Removal of Decorative Tattoos With Pigmented Lesions. Case Report and Review of the Literature”; Wrzesień 2013 r.; artykuł dostępny na stronie https://jamanetwork.com/journals/jamadermatology/fullarticle/1722816#Abstract. Dostep: 28.04.2022
[i] Europejskie Centrum Wiedzy o Nowotworach (ECIS – European Cancer Information System); dane dostępne na stronie ecis.jrc.ec.europa.eu/; Dostęp: 28.04.2022
