Publicystyka - ngo.pl

Piotr Frączak w recenzji publikacji pt. Ruchy nieformalne a kierunki rozwoju ekonomii społecznej. Rekomendacje dla polityk publicznych, którą napisałem z Martą Żakowską, zarzuca jej brak rekomendacji, znajdując w naszej pracy co najwyżej początek dyskusji na temat ruchów nieformalnych w kontekście ekonomii społecznej.

Czytaj artykuły Krzysztofa Herbsta o innej ekonomii społecznej >

Co więcej według Piotra Frączaka zaledwie opisujemy nowy aktywizm społeczny, nie definiując zjawiska i nie wskazując definicji ekonomii społecznej, ku której się skłaniamy. Nie powołujemy się też według autora recenzji na odpowiednią literaturę. Może opisujemy więc wczesną fazę aktywności, która potem dojrzeje (i się zarejestruje). Ale czy członkowie ruchów mają świadomość bycia elementem „nowego”? – pyta Piotr Frączak. Wreszcie– jak sugeruje recenzent – w procesie stanowienia polityk publicznych wartość mają jedynie mocne dowody, a tych, jego zdaniem, w naszej pracy brak.

Nieformalność nie jest żadną nowinką i nie wszystkie jej odmiany nadają się na osnowę polityk publicznych – powiada dalej Frączak, a my próbujemy według niego pozbawić organizacje regulaminowe i statutowe ich roli, z czego wyciągnąć można wniosek, że jestem prawdopodobnie agentem władzy (administracji?), która ma problem ze zinstytucjonalizowanym dialogiem społecznym i woli rozmawiać z efemerycznymi ruchami nieformalnymi.

Mam nadzieję, że w miarę rzetelnie (przepraszam, jeśli nie dość poważnie) streściłem tu główne zarzuty recenzenta.

Podstawowe pytanie, jakie przychodzi mi do głowy po lekturze recenzji, brzmi: czy brak definicji i skromne odwołania do piśmiennictwa służą tylko wszystkoizmowi i nieselektywności? Sądzę, że warto wystrzegać się pseudonaukowego sztafażu stosowanego ostatnio bez umiaru i większej potrzeby (jego jedynym celem często wydaje się wykazywanie kompetencji autora i nakręcanie spirali cytowań). Ponieważ nasza publikacja nie jest podręcznikiem, nie przedstawiamy się jako odkrywcy i nie kwestionujmy niczyich ustaleń, uznałem[1] obfite cytowania za niepotrzebne obciążenie. Recenzent mógłby wnieść istotny wkład do dyskusji, wskazując, czy i jakie, ważne dla omawianej kwestii (relacji między politykami publicznymi a światem ruchów i inicjatyw nieformalnych), wątki warto także/jeszcze wziąć pod uwagę w rozmyślaniach na ich temat.

Podobnie jest z kwestią definicji. Zgoda, warto precyzyjnie określać przedmiot rozważań. Na dodatek, w sferze ekonomii społecznej następuje ewolucja sposobu definiowania dziedziny, ewolucja bardziej utylitarna niż dotykająca istoty zjawiska. W naszej publikacji próbujemy poruszać się jednak po obrzeżach, opisywać zjawiska, które trochę są, ale też trochę nie są, albo zaledwie przypominają niektóre cechy lub wartości ekonomii społecznej. Czerpią z tego samego dziedzictwa, ale różnią się i bardzo chcą różnić się od niej. Pokazując podobieństwa, nie chcemy orzekać, co jest, a co nie jest ekonomią społeczną. Zresztą czynienie z tej ostatniej kryterium czy miary wszechrzeczy byłoby poważną przesadą. Może kiedyś rozważania takie doprowadzą do zmian w definicji – do uznania, że istnieje taka potrzeba. Dziś jest na to za wcześnie, a ostateczna konkluzja może być taka, że klasyczna ekonomia społeczna i ruchy nieformalne to światy odrębne i nie należy ich łączyć w jednej definicji.

Nie próbujemy także twierdzić, że wszystko, co opisujemy (ruchy, inicjatywy), bezwzględnie sprawdzi się w roli partnera lub beneficjenta polityk publicznych. Wskazujemy zresztą na fakt, że cechą charakterystyczną wielu inicjatyw jest brak zaufania do władzy i jej agend a także żywo wyrażana niechęć współpracy, ujawniania się czy udostępniania informacji o sobie. Próbujemy jedynie nadwyrężyć naszą książką mur między światem społeczników zarejestrowanych i spontanicznych. Ten podział jest sztuczny i służy zaledwie księgowości (pomagając też trochę bronić quasi-monopolu „trzeciej branży”).

Oczywiście nie uważamy zjawiska za nowe odkrycie. Powołujemy się na Castellsa, który Kwestię miejską opublikował już w 1972 roku i nie był odkrywcą ruchów typu „grassroots”. Trzeba jednak przyznać, że w ostatnim czasie nastąpiło w naszym kraju znaczne ożywienie samoorganizacji i osiągnęliśmy intensywność pozwalającą mówić o zjawisku ruchów miejskich. Fakt ten zilustrowały chociażby ostatnie wybory samorządowe, w których zauważalną rolę odegrały osoby związane z tymi ruchami lub startujące z ich poparciem. Trudno orzekać, jak długo potrwa ta pogoda dla oburzonych. Niemniej jestem skłonny szukać w tym ruchu szansy i próbować tę szansę łowić na wędkę.

Wreszcie, czy w naszej publikacji rzeczywiście brakuje rekomendacji? Sam Piotr cytuje ich elementy ze stron 71–81 (rozdział „Wnioski i rekomendacje”). Może zgrzeszyliśmy ubóstwem myśli, prosimy zatem rozwijać i pokazywać, ile jeszcze można do nich dodać. Można też, oczywiście, krytykować idee kierunkowe, ale krytyk mógłby postarać się robić to w sposób pożyteczny.

[1][1] Piszę to trochę we własnym imieniu bo akurat nie mam kontaktu z Martą Żakowską a nie wiem na ile podziela moje poglądy.