Publicystyka - ngo.pl

Do: Sejmowa Komisja Ochrony Środowiska

Do wiadomości: Ministerstwo Środowiska

Od: Pozarządowe Organizacje Ekologiczne:

Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju, Federacja Zielonych Gaja, Fundacja
Nasza Ziemia, Fundacja „Sprzątanie świata-Polska”, Klub Gaja,
Polska Zielona Sieć, Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia,
Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów 3R.

Ministerstwo Środowiska przygotowało ostatnio trzy ustawy:

System zbiórki i recyklingu odpadów, aby dobrze działał w
warunkach polskich, powinien być maksymalnie prosty w swojej
strukturze, przy zachowaniu oczywiście wszelkich wymogów
dotyczących jego efektywności ekologicznej. Prosty system będzie
miał dwie podstawowe zalety:

1. zachęci do uczestnictwa w systemie małe i średnie
   przedsiębiorstwa, które dzisiaj często unikają wypełniania
   obowiązków odzysku i recyklingu nie tylko z powodów finansowych,
   ale również z powodu ogromnego skomplikowania systemu

2. ułatwi kontrolę wykonywania obowiązków przez
   przedsiębiorców.

Rolą Ministerstwa powinno być zatem dążenie do uproszczenia i
ujednolicenia systemu, a także wprowadzenia takich zmian, które
ułatwią wykonanie obowiązków – przede wszystkim poprzez zachęcanie
przedsiębiorców do przystępowania do Organizacji Odzysku i
skuteczne (i jak trzeba restrykcyjne) kontrolowanie poszczególnych
ogniw w procesie odzysku oraz recyklingu. Tymczasem analizując
projekty ustaw, odnosimy wrażenie, że w ustawach brak jest spójnej
wizji systemu odzysku i recyklingu. Każdy z trzech wyżej
wymienionych projektów jest inny i oprócz niewątpliwych pozytywów
zawiera wiele niespójnych rozwiązań. Ich zaakceptowanie (w tak
proponowanym kształcie) przez Rząd i Parlament stwarza realne
niebezpieczeństwo pogorszenia efektywności gospodarki odpadami w
naszym kraju i ostatecznie pogorszenie się stanu środowiska,
również finansowe kary Unii Europejskiej związane np. z
niewypełnieniem przez Polskę dyrektyw związanych z gospodarką
ZSEiE, bateriami i akumulatorami oraz opakowaniami.

Natomiast uważamy, że istnienie rejestru w oderwaniu od systemu
sprawozdawczości (patrz poniżej) spowoduje, że nie wypełni on
(rejestr) swojej roli. Postulujemy wykorzystanie opłat rejestrowych
(maksymalnie 1000 zł w przypadku baterii i ZSEiE, 600 zł w
przypadku opakowań) do stworzenia skomputeryzowanego systemu
zbierania danych o uczestnikach systemu łącznie z danymi o
ilościach odpadów. Tylko taki system pozwoli na efektywną kontrolę
wykonania obowiązków recyklingowych.

Należy zauważyć, iż obowiązki związane z raportowaniem
wprowadzanych ilości produktów i odzyskanych/poddanych recyklingowi
odpadów są bardzo różnie zapisane w każdej z trzech ww ustaw,
a ponadto rozwiązania te są niespójne. Tak np. sprawozdanie o
wprowadzeniu: o ZSEiE trzeba sporządzać dwukrotnie w ciągu roku (do
30 lipca i do 30 stycznia), o wprowadzonych bateriach raz w roku
(do 31 stycznia), a o wprowadzonych produktach w opakowaniach do
końca lutego. Wprowadzający baterie musi w sprawozdaniu podać wykaz
miejsc zbierania baterii (których może być nawet 150 tysięcy -
biorąc pod uwagę ilość sklepów zobowiązanych do zbiórki baterii).
Sprawozdania o wykonaniu obowiązku: ZSEiE do 31 marca następnego
roku (za dany rok), baterie do 31 stycznia następnego roku,
produkty w opakowaniach do końca lutego następnego roku. Obowiązek
wniesienia opłaty produktowej – ZSEiE do 31 marca, baterie i
produkty w opakowaniach do końca lutego. Postulujemy: Uproszczenie
i ujednolicenie sposobu sprawozdawania. Przekazywanie wszystkich
sprawozdań bezpośrednio do GIOŚ, który prowadzi rejestr, bez
zbędnego – naszym zdaniem – pośrednictwa urzędów marszałkowskich. W
celu ułatwienia kontroli - ograniczenie liczby kategorii objętych
sprawozdawczością do minimum wymaganego przez EU i przez względy
ekologiczne – na przykład raporty dot. ZSEiE mogłyby obejmować 5
kategorii zamiast 10, jak dotąd.

Tymczasem wymienione ustawy są często sprzeczne jeśli chodzi o
rolę Organizacji Odzysku. W ustawie opakowaniowej planuje się
wzmocnienie statusu Organizacji Odzysku (wzrost wymagań
kapitałowych), ale jednocześnie zniesiono ograniczenia w
samodzielnym wykonywaniu obowiązku przez przedsiębiorcę. W
projekcie ustawy bateryjnej zaproponowano w ogóle znieść instytucję
Organizacji Odzysku, praktycznie zmuszając przedsiębiorców do
samodzielnego wykonywania obowiązku. Zlikwidowanie Organizacji
Odzysku i pełne otwarcie drogi do dowolnego wykonania obowiązku
oznacza brak praktycznej możliwości kontroli wykonania
obowiązku.

Uważamy, że Ministerstwo Środowiska powinno wprowadzać spójne
mechanizmy zachęcające przedsiębiorców do przystępowania do
Organizacji Odzysku, a jednocześnie w skuteczny sposób, aby te
Organizacje Odzysku kontrolować, poprzez postulowane wyżej
scentralizowanie raportowania i systematyczne kontrole, przede
wszystkim u recyklerów.

Natomiast ustawa o bateriach wprowadza "opłatę za wprowadzenie
do obrotu baterii i akumulatorów przenośnych" (art. 58, 59,
60) pobieraną od każdej sztuki baterii, odprowadzaną na rachunek
Marszałka województwa, w którym znajduje się siedziba tego
wprowadzającego, a następnie dzieloną wg kryterium demograficznego
na inne województwa, nominalnie z przeznaczeniem na edukację
społeczeństwa. Uważamy, że nie jest to efektywna metoda,
albowiem:

a) edukacja powinna być ściśle
związana z systemem zbiórki - obywatel musi się dowiedzieć, gdzie
on, w swoim sąsiedztwie, ma przynieść baterie,

b) obowiązek edukacji musi więc
ciążyć na prowadzących zbiórkę, a więc na przemyśle i handlu
(którzy oczywiście mogą ją zlecić na przykład organizacjom
pozarządowym),

c) w przeciwnym razie obawiamy się,
że pieniądze się „rozpłyną” w 16 budżetach i w najlepszym razie
uzyskamy 16 niespójnych ze sobą programów edukacyjnych - w dodatku
oderwanych od lokalnych realiów,

d) nowy system zakłada pominięcie w
redystrybucji środków NFOŚiGW i WFOŚiGW oraz nie przewiduje
prowadzenia spójnej kampanii ogólnopolskiej,

e) grozi to także wyłączeniem z
procesu edukacji organizacji ekologicznych działających w skali
ogólnopolskiej,

f) a więc opłata oznacza wydrenowanie
przez Państwo co roku co najmniej 9 mln zł, które mogłyby być
wydane bezpośrednio na budowę systemu i edukację w punktach
zbiórki.

Uprzejmie prosimy o rozważenie naszych powyższych uwag i
propozycji. Jednocześnie wyrażamy gotowość współpracy z Sejmową
Komisją Ochrony Środowiska i Ministerstwem Środowiska przy pracy
nad wyżej omawianymi ustawami tak, aby stworzyć w Polsce najlepsze
warunki do wdrażania zintegrowanego systemu gospodarki
odpadami.

Pozarządowe Organizacje Ekologiczne

Dominik Dobrowolski, Wiceprezes Fundacji „Sprzątanie świata -
Polska”

Jacek Bożek, Prezes Klubu Gaja,

Jakub Szumin, Prezes Federacji Zielonych Gaja

Joanna Furmaga, Prezes Polskiej Zielonej Sieci,

Krzysztof Smolnicki, Prezes Dolnośląskiej Fundacji Ekorozwoju

Mira Stanisławska Meysztowicz, Prezes Fundacji Nasza Ziemia

Piotr Rymarowicz, Prezes Towarzystwa Zagospodarowania Odpadów
3R

Radosław Gawlik, Prezes Stowarzyszenia Ekologicznego Eko-Unia