Publicystyka - ngo.pl

Stowarzyszenie Klon/Jawor przeprowadziło pilotażowy projekt polegający na monitoringu rządowych środków publicznych przeznaczanych na zlecanie realizacji zadań organizacjom pozarządowym. Pod lupę wzięto siedem ministerstw: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwo Środowiska.

Tym razem przyjrzymy się wydatkowaniu pieniędzy na organizacje pozarządowe w ramach otwartych konkursów ofert ogłaszanych przez Departament Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą. Przeanalizujemy środki przyznawane od 2013 do 2015 roku w ramach konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą” oraz organizowanego jednorazowo w 2016 roku konkursu „Dodatkowe wsparcie szkolnictwa polskiego na Litwie i Łotwie”. W analizach uwzględnimy też środki na działania polonijne, jakimi od 2016 roku dysponuje Senat.

Podsumowując, analizowane dane zawierają informacje o sześciu edycjach konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą” (2013-2018) oraz jednej edycji konkursu dot. szkolnictwa polskiego na Litwie i Łotwie (2016). Prezentowane dane dotyczą rozstrzygnięć konkursów. Tym samym wartości dotacji odnoszą się do kwot przyznanych organizacjom, a nie faktycznie wydanych w ramach poszczególnych projektów.

Departament Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą rokrocznie realizował swój sztandarowy konkurs na projekty polonijne „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą”. Edycja z 2016 roku (konkurs ogłoszony w 2015 roku) została unieważniona w grudniu 2015 roku decyzją ministra Jana Dziedziczaka. Jako uzasadnienie podawano przeniesienie środków polonijnych do budżetu Kancelarii Senatu. Tym samym konkurs ten przeszedł pod opiekę Kancelarii Senatu.

W 2016 roku Senat przy rozstrzygnięciu konkursu uwzględnił rekomendacje wypracowane przez komisję konkursową przy MSZ i przyznał dotacje zgodnie z wypracowaną przez komisję listą rankingową. W kolejnych latach, czyli w 2017 i 2018 roku, konkurs był organizowany już przez Kancelarię Senatu, a nie Ministerstwa Spraw Zagranicznych (obecnie MSZ nie prowadzi żadnych konkursów polonijnych).

Nie znajdziemy listy rankingowej oraz punktacji poszczególnych wniosków, gdyż wspomniana procedura nie przewiduje takich działań. Na stronach Kancelarii Senatu jest z kolei publikowana lista organizacji, które otrzymały dotację oraz lista tych, które jej nie dostały. Takie postępowanie wiąże się z mniejszą transparentnością sposobu dystrybucji środków.

Obserwujemy znaczny wzrost rocznych wydatków na konkursy polonijne. Do 2016 roku roczny budżet na Polonię wynosił maksymalnie 63 mln zł. W 2017 roku było to już 97 mln zł, a w 2018 100 mln zł. Odkąd Senat zajmuje się konkursami wspierającymi Polaków za granicą budżet na polonijne projekty zwiększył się o około 40 mln zł.

Przypomnijmy, „budżet polonijny” to poza 2016 rokiem budżet konkursu „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą”. W 2016 roku, poza ok. 50 mln zł rozdanymi w ramach wspomnianego konkursu, przeznaczono 1,5 mln zł na dwa projekty w ramach konkursu „Dodatkowe wsparcie szkolnictwa polskiego na Litwie i Łotwie”.

Wykres 1. Suma dotacji przyznanych organizacjom pozarządowym na dany rok w ramach konkursów polonijnych.

Mino że wzrasta budżet na działania polonijne, to zmniejsza się wartość przeciętnej dotacji – w 2013 roku przeciętny projekt był dofinansowywany kwotą 180 tys. zł, a w 2013 roku było to „tylko” 100 tys. zł. Wzrasta natomiast liczba dofinansowanych projektów – z niecałych 100 do ponad 260 na przestrzeni analizowanych sześciu lat.

Wykres 2. Liczba udzielanych dotacji i wartość przeciętnej dotacji przyznanych organizacjom pozarządowym na dany rok w ramach konkursów polonijnych

W ramach konkursu polonijnego organizowanego przez MSZ organizacje mogły aplikować o dotację w ramach pięciu obszarów tematycznych:

• Nauczanie języka polskiego, w języku polskim i o Polsce;
• Infrastruktura polonijna, czyli inwestycje w infrastrukturę placówek edukacyjnych, Domów Polskich i instytucji polonijnych;
• Media polonijne;
• Pozycja środowisk polskich w krajach zamieszkania (m.in. wspieranie i kultywowaniu polskiej tożsamości narodowej, aktywizacja środowisk polonijnych w kraju zamieszkania, budowanie pozytywnego wizerunku środowisk polskich w kraju zamieszkania)
• Więzi i kontakty z Polską (m.in. wizyty studyjne, krótkoterminowe staże zawodowe, wymiany międzyszkolne, samorządowe, naukowe i gospodarcze z udziałem środowisk oraz organizacji polonijnych, imprezy, w tym cykliczne, o tematyce polonijnej z udziałem przedstawicieli polskiej diaspory)

W 2016 roku wyodrębniono obszar tematyczny „Edukacja”, a wraz z przejściem konkursu pod opiekę Kancelarii Senatu obszary tematyczne są sformułowane następująco:

• Edukacja (m.in. dofinasowanie kosztów bezpośrednio związanych z procesem nauczania, organizacja wydarzeń uzupełniających kształcenie, pomoc nauczycielom polonijnym, stypendia);
• Kultura i promocja Polski oraz ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego i historycznego (m.in. promowanie Polski i kultury polskiej poza granicami kraju, wspomaganie zachowania polskiego dziedzictwa kulturowego i historycznego);
• Wzmacnianie pozycji środowisk polskich i polonijnych w krajach zamieszkania (m.in. wspieranie działalności statutowej struktur polonijnych o zasięgu regionalnym, krajowym i lokalnym, aktywizacja i integracja środowisk polonijnych w kraju zamieszkania i w Polsce, wzmacnianie i podtrzymywanie tożsamości narodowej, wspieranie programów sprzyjających powrotom);
• Media polonijne
• Infrastruktura polonijna ( m.in. inwestycje w infrastrukturę placówek edukacyjnych, Domów Polskich oraz siedzib organizacji polonijnych
• Pomoc charytatywna i socjalna (m.in. samoorganizacja i samopomoc środowisk polskich i polonijnych za granicą, pomoc socjalna i charytatywna dla najbardziej potrzebujących środowisk polskich i polonijnych w świecie, stypendia socjalne).

Porównując sposób dystrybucji środków w latach 2013 i 2018 obserwujemy, że niezmiennie największe kwoty są przyznawane na działania edukacyjne – około 1/3 rocznego budżetu. W 2018 roku nieco mniej niż pięć lat wcześniej przeznaczono na działania w zakresie wzmacniania pozycji środowisk polskich w krajach zamieszkania oraz na wsparcie infrastruktury polonijnej.

W 2018 roku, kiedy to budżet polonijny osiągnął rekordową jak dotąd wartość, przekazano 33 mln zł na działania edukacyjne. Na kulturę i promocję Polski oraz ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego i historycznego przeznaczono 17 mln zł, na wzmacnianie pozycji środowisk polskich i polonijnych w krajach zamieszkania – 17 mln zł, na media polonijne – 11,5 mln zł, na infrastrukturę polonijną – 17,5 mln zł i na pomoc charytatywną i socjalną 4,5 mln zł.

Wykres 3. Porównanie dystrybucji środków na poszczególne obszary tematyczne w konkursie „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą” w 2013 i 2018 roku

Co to jest NGO? Ile jest w Polsce NGO? Czym zajmują się NGO? Dowiesz się w serwisie fakty.ngo.pl.