Publicystyka - ngo.pl

Spośród osób, instytucji i środowisk reprezentujących wymiar sprawiedliwości Polacy najmniejszym zaufaniem darzą Krajową Radę Sądownictwa. Jest ona postrzegana jako najmniej wiarygodna w kontekście sporu o sądownictwo. Według badań CBOS w skali od 1 do 7, gdzie 1 oznacza całkowity brak zaufania, a 7 pełne zaufanie, KRS otrzymała od Polaków niecałe 3 punkty. Jest to związane nie tylko z tym, w jaki sposób wybrano członków aktualnej KRS, ale również ze sposobem, w jaki Rada dokonuje wyboru sędziów. Przyjęcie obiektywnych kryteriów selekcji mogłoby pozytywnie wpłynąć na postrzeganie pracy Rady. Pomysł ten spotyka się jednak z dużym oporem wewnątrz samej KRS.

W krajach takich jak Niderlandy, gdzie powołano specjalną Komisję ds. Selekcji Sędziów (LSR), wybór opiera się na wielu kryteriach i jest wieloetapowy, ale co ciekawe, nie jest podczas tego procesu sprawdzana wiedza prawnicza. Należy dodać, że na stanowiska sędziowskie aplikują oczywiście osoby po studiach prawniczych, z dodatkowym, co najmniej dwuletnim doświadczeniem w pracy poza wymiarem sprawiedliwości. Podobny system wprowadzono kilka lat temu w Ukrainie, aby uzdrowić tamtejsze sądownictwo. Ponadto powołano tam komisję integralności, która ocenia poziom uczciwości kandydatów.

W Polsce prawnicy, którzy chcą zostać sędziami, mogą albo zdać egzamin wstępny do Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury oraz przejść wieloletni proces edukacji i weryfikacji w trakcie asesury, albo startować w konkursach na wolne stanowiska sędziowskie, które organizuje Krajowa Rada Sądownictwa

Z badań własnych Fundacji Court Watch wynika, że Rada przy rozstrzyganiu konkursów nie kieruje się jasnymi kryteriami. Poparcie uzyskiwały osoby zarówno z najwyższą, jak i najniższą oceną kwalifikacji wystawioną przez wizytatora, kandydaci, którzy otrzymali poparcie samorządu oraz ci, co do których samorząd wyraził wyraźny sprzeciw.

Kryteria i przesłanki, którymi kierują się dokonujący selekcji członkowie Rady ważąc kwalifikacje kandydatów, różnią się zarówno w poszczególnych konkursach, jak i między członkami Rady. Świadczy o tym także spadający wskaźnik jednomyślności Rady w głosowaniach.

„Uzasadnienia wyboru zawarte w uchwałach Rady nadal nie dostarczają kandydatom dostatecznej informacji zwrotnej, która mogłaby umożliwić im zrozumienie podstaw decyzji i lepsze ukierunkowanie swojego dalszego rozwoju osobistego i zawodowego. W procesie wyboru i awansowania sędziów nadal nie wykorzystuje się osiągnięć nauk o zarządzaniu zasobami ludzkimi ani nowoczesnych narzędzi selekcji. Nie opracowano także profili kompetencyjnych sędziów sądów różnych szczebli i specjalności.” – mówi Bartosz Pilitowski, Prezes Fundacji Court Watch Polska.

Fundacja Court Watch Polska podczas dorocznej konferencji wspólnie ze swoimi gośćmi będzie zastanawiała się, które z szerokiego arsenału środków wykorzystywanych w Niderlandach do utrzymania wysokiego poziomu niezależności sądów miałyby potencjalnie zastosowanie także w Polsce.

Temat ten będzie motywem przewodnim międzynarodowego panelu, w którym weźmie udział Bart van Meegen, przewodniczący Krajowej Komisji ds. Wyboru Sędziów w Niderlandach.

„Sposób selekcji i awansowania sędziów w Polsce jest od kilku lat przedmiotem nieustających kontrowersji. Najczęściej w debacie publicznej podnoszone są zagadnienia formalne związane ze sposobem wyłonienia członków Krajowej Rady Sądownictwa. Chcielibyśmy na tegorocznej konferencji poruszyć ten problem od innej strony – mówi Pilitowski – Mamy nadzieję, że Krajowa Rada Sądownictwa w Polsce skorzysta z naszej pracy, zapozna się z raportem i z uwagą wysłucha, co na temat procesu selekcji sędziów ma do powiedzenia Bart van Meegen i inni goście. Serdecznie zapraszamy do udziału” – dodaje.

Podczas konferencji zostanie zaprezentowany również raport zawierający szczegółowo procedurę wyboru sędziów w Holandii, z którą przedstawiciele Fundacji zapoznali się podczas wizyty studyjnej w Niderlandach.

Jak wygląda cały proces? Najpierw zgłoszenia zawierające list motywacyjny, dyplomy i rekomendacje są analizowane przez komisję złożoną z przedstawicieli docelowego sądu i pracownika LSR. Na każde miejsce wybieranych jest 5 najlepiej rokujących kandydatur. Wybrane osoby piszą trzyelementowy test na inteligencję. Aby przejść dalej, wymagany jest poziom zdolności poznawczych powyżej akademickiego. Ten etap pozytywnie przechodzi tylko 2/3 kandydatów.

Następnie odbywają rozmowy z przedstawicielami sądu, do którego kandydują. Potem przechodzą całodniowe testy psychologiczne, tzw. assessmenty, podczas których psychologowie badają osobowość kandydata, sprawdzają szereg umiejętności miękkich, np. krytyczne myślenie, aktywne słuchanie, umiejętności komunikacyjne, samodzielne myślenie, etc.

W dalszej kolejności kandydaci przechodzą rozmowy z trzema dwuosobowymi zespołami złożonymi z członków centralnej komisji LSR, podczas których pogłębia się wiedzę o ich motywacji do zostania sędzią, sprawdza się doświadczenie, zaangażowanie społeczne, etc. W każdym zespole jest sędzia i nie-sędzia, np. menedżer z doświadczeniem w sektorze prywatnym, były burmistrz czy profesor uniwersytetu.

Po tych wszystkich etapach Komisja decyduje, kto nadaje się do wykonywania zawodu sędziego. Osoby te zostają asesorami i zaczynają trwający kilka lat proces praktycznej nauki pod okiem bardziej doświadczonych sędziów.

Między innymi dlatego znakomita większość Holendrów ufa swojemu wymiarowi sprawiedliwości. Widzą oni bowiem, że sędziowie są wybierani w długim i rzetelnym, a przede wszystkim obiektywnym procesie. Według badań sondażowych Eurobarometr z roku 2021 aż 77% mieszkańców Holandii ocenia niezależność swojego sądownictwa jako bardzo dobrą lub raczej dobrą. Jest to jeden z pięciu najwyższych wyników w Unii Europejskiej. Dla porównania wskaźnik ten w Polsce wynosi 29% i jest jednym z trzech najniższych w Unii Europejskiej. Badania sondażowe Światowego Forum Ekonomicznego przeprowadzane wśród kadry zarządzającej przedsiębiorstw plasują Holandię na 5. miejscu na świecie pod względem oceny niezależności sądownictwa. Polskę – na miejscu 99.

Konferencja po raz kolejny odbędzie się w formule hybrydowej – można wziąć w niej udział zarówno osobiście, w Warszawie (liczba miejsc ograniczona), jak i online. Konferencja nie będzie w tym roku transmitowana w mediach społecznościowych. Link do zamkniętej transmisji online zostanie przesłany do osób zarejestrowanych. Szczegółowy program znajduje się pod linkiem: https://courtwatch.pl/projekty/projekty-biezace/rejestracja-na-xii-konferencje-fundacji-court-watch-polska/.

Misją Fundacji Court Watch Polska jest zmienianie polskiego sądownictwa na lepsze. Od 12 lat dąży do tego, aby każdy człowiek, przekraczając próg sądu, był spokojny, że zostanie potraktowany sprawiedliwie. Rocznie nawet 10 tysięcy osób w Polsce czuje się bezpieczniej, bo przebieg ich procesu obserwują wolontariusze Fundacji. Udało się do tej pracy zaangażować już ponad 3 tysiące ochotników oraz zgromadzić największą bazę obserwacji rozpraw na świecie. Dzięki uzyskanej wiedzy skutecznie przekonuje sędziów do zmiany zachowań oraz uczy, co robić, aby każdy – nawet przegrany w sprawie – mógł opuścić gmach sądu z przekonaniem, że miał sprawiedliwy proces.