Publicystyka - ngo.pl

Czy to bogactwo możliwości przekształci się w trwałe związki i przyniesie wymierne korzyści? Jakie szanse i jakie wyzwania stoją przez podmiotami podejmującymi współpracę międzynarodową? Pytania te stanowiły punkt wyjścia do dyskusji o możliwościach kontynuowania i rozwoju współpracy międzynarodowej po roku 2014, jaka odbyła się 17 października w Krakowie podczas Forum Współpracy Międzynarodowej.

Prof. Stanisław Mazur z Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie zauważył, że istotną zmianą w stosunkach międzynarodowych jest to, że „zaczynamy poruszać się w kierunku bardzo nieprzewidywalnej sieci zdarzeń, przy czym sieć ta nie jest demokratyczna (…) to, co dzisiaj dzieje się w relacjach międzynarodowych, jest odchodzeniem od stanu równowagi do stanu nierównowagi. Mieliśmy do tej pory do czynienia ze stanem chwiejnej równowagi. Były w niej napięcia i animozje, lecz nie przybierały takiej skali i intensywności jak to obserwujemy obecnie”.

Polska aspiruje do pozycji w centrum tej sieci, jednak wciąż lokuje się na peryferiach. To usytuowanie może być dla naszego kraju ryzykowne, gdyż w sieci występuje zjawisko przerzucania kosztów i ryzyka na słabszych. Na dodatek, Unia Europejska przestaje być głównym filarem globalnej sieci. „Gdy patrzy się na wskaźniki ekonomiczne, staje się jasne, że środek układu już nie leży w Europie” - ocenia prof. Mazur.

„Choć sieć ma twarde jądro i peryferia, to owo jądro nie musi być stałe” – skonkludował Zdobysław Milewski, dyrektor Kancelarii Sejmiku Województwa Małopolskiego. Dodał, że na początku kryzysu ukraińskiego Polska bezsprzecznie znajdowała się w centrum sieci i może jeszcze do niego wrócić.

Porównując różne uwarunkowania współpracy regionalnej, samorządowej czy NGO, Milewski stwierdził, że więcej na jej przebiegu oraz rezultatach ważyć będą nie czynniki zewnętrzne, lecz wewnętrzne, krajowe: „Trzeba w tym miejscu zadać pytanie, czy nasze unitarne państwo zdecyduje się na tworzenie nowych kanałów, za pomocą których można uprawiać dyplomację.” Jeśli będzie to realne, samorząd może stać stanie się swoistym wehikułem współpracy. Milewski przypomina jednak, że pomimo delegowania uprawnień do samorządów i organizacji pozarządowych, to na państwie spoczywa obowiązek prowadzenia polityki zagranicznej, w tym wyznaczania jej kierunków i priorytetów.

Kontynuując, mimo upadku lub zamrożenia wielu inicjatyw polsko-rosyjskich na poziomie międzypaństwowym, jak Rok Polski w Rosji, należy rozważyć użyteczność zachowania kanałów komunikacji na poziomie regionów. W komplikujących się relacjach międzypaństwowych bardzo istotną rolę mogą odegrać duże organizacje pozarządowe, działające na wzór amerykańskich fundacji, wspierających demokratyzację i rozwój społeczeństwa obywatelskiego.

Nieco inaczej wygląda ocena perspektyw rozwoju międzynarodowej współpracy samorządowej, formułowanej z poziomu miasta. Zdaniem Beaty Sabatowicz, szefowej Biura Współpracy Zagranicznej Urzędu Miasta Krakowa, sytuacja jest skomplikowana. Wpływ czynnika zewnętrznego jest wyraźnie widoczny w odniesieniu do relacji z partnerami rosyjskimi. Rozwijają się natomiast kontakty z miastami ukraińskimi, które oczekują od polskich partnerów wsparcia merytorycznego i transferu know-how. Samorządy ukraińskie czy mołdawskie postrzegają nas jako ekspertów np. w zakresie organizacji administracji, czy planowania budżetu.

Prof. Mazur zwrócił uwagę na tendencję rosnącej siły Azji w kontekście gospodarczym. Polskie perspektywy współpracy z Chinami nie są jednak najlepsze, głównie z powodu niskiej innowacyjności naszej gospodarki i niskich płac. Na tym kierunku potrzebna jest również bardzo pragmatyczna polityka i świadomość, że chiński model gospodarki bez demokracji może się załamać.

Współpraca z partnerami azjatyckimi na poziomie samorządowym nie jest łatwa. Jednym z problemów jest dysproporcja wielkości polskich województw z ludnymi i rozległymi regionami azjatyckimi. Beata Sabatowicz zwraca uwagę, że w relacjach z partnerami z Dalekiego Wschodu konieczna będzie specjalizacja współpracy i uwzględnianie specyfiki poszczególnych samorządów. W efekcie dotychczasowej aktywności Krakowa, miasto to jest postrzegane przez azjatyckich partnerów (których ma głównie w Chinach i Japonii) jako istotny w skali europejskiej ośrodek kulturalny i turystyczny.

Jednym z wyjątkowo ważnych obszarów współpracy międzynarodowej samorządów i NGO pozostaną kontakty z Polonią. W ocenie prof. Stanisława Mazura powinna to być ważna ścieżka budowania relacji międzynarodowych samorządów. „Polska i Polacy są nieocenionym zasobem dla naszego rozwoju. Budują wizerunek, mogą ułatwiać kontakty, wpływać na decydentów w kraju zamieszkania” – ocenia prof. Mazur. Zdobysław Milewski dodał, że wielu problemów środowisk polskich za granicą nie widać z poziomu centrali, stąd szczególna rola organizacji obywatelskich i samorządów, które powinny dążyć do tego, by „polskość przestała być rzeczą uroczystą, a stała się codziennością”. Sabatowicz – na przykładzie środowiska polonijnego w Szkocji – potwierdza znaczenie takich powiązań dla trwałości współpracy międzynarodowej. Kooperacja ze Szkocją zaowocowała m.in. programem rewitalizacji krakowskiego Kazimierza.

Zdaniem prof. Stanisława Mazura współpraca samorządów i NGO ma szanse tam, gdzie są Polacy oraz tam, gdzie można robić realne interesy – w Europie Zachodniej i na Wschodzie. Azja, przez najbliższe lata, nie będzie obszarem rozszerzania relacji. Zdobysław Milewski, w kontekście ostatnich dwóch dekad, ocenia, że w nadchodzących latach będziemy mieli do czynienia z eksportem demokracji. Należy jednak dokonać oceny dotychczasowych programów i na bieżąco weryfikować ich użyteczność. Relacje międzynarodowe ulegną również specjalizacji.

Kierunek geograficzny uwarunkowany będzie oczekiwaniami i bieżącymi potrzebami. I tak, Kraków dobrze ocenia możliwość rozwoju współpracy ze Skandynawią w celu wdrażania rozwiązań charakteryzujących smart cities. Również kontakty z Niemcami powinny dalej się rozwijać. Z kolei w wymiarze ekonomicznym korzystna powinna być współpraca w Azją, jednak nie z Chinami, gdzie istnieje potencjał współpracy w obszarze nauki i kultury, lecz raczej z Kazachstanem czy Azerbejdżanem, zgodnie z zasadą „oni mają pieniądze, my wiedzę”. Dodatkowo ważnym i perspektywicznym obszarem będzie Ukraina. Istotnym narzędziem wsparcia współpracy z Ukrainą jest Partnerstwo Wschodnie wpisane do wielu unijnych programów współpracy zagranicznej.

Otwarte pozostaje pytanie, w jakim stopniu wyzwania związane z chęcią wykorzystania przez samorządy unijnych środków finansowych przyznanych na lata 2014-2020 mogą ograniczyć ich aktywność w relacjach zagranicznych. Zaangażowanie w rozwój regionu można harmonijnie łączyć z rozwojem partnerstw międzynarodowych. Wymaga to jednak precyzyjnego określenia ram współpracy oraz innowacyjnego podejścia. Przykładem niech będzie Kraków i realizowana przez niego koncepcja „miasta inteligentnego”. Jej realizacja jest dynamizowana przez kontakty z ośrodkami miejskimi takimi jak Wiedeń.

oprac. Marek Szczepanek

Debata odbyła się 17 października 2014 r. podczas Forum Współpracy Międzynarodowej. W ramach Forum odbyły się liczne spotkanie informacyjne poświęcone programom umożliwiającym podjęcie współpracy międzynarodowej, debaty oraz Targi Współpracy Międzynarodowej. Forum Współpracy Międzynarodowej zainaugurowało wręczenie nagrody za Najlepszy Samorządowy Projekt Małopolski 2014 dla Powiatu Nowosądeckiego. Organizatorem Forum była Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP. Wyrażone w artykule opinie są poglądami jej autorów. Treści prezentowane w powyższym artykule nie są tożsame z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Zadanie zostało dofinansowane ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych.